"Chiến tranh" thương mại Mỹ - Trung Quốc

Ngay sau quyết định của Mỹ, Bộ Thương mại Trung Quốc đã chỉ trích động thái của Mỹ là một hình thức chèn ép thương mại, tạo ra mối đe dọa đối với an ninh kinh tế thế giới. Bên cạnh đó, Trung Quốc cũng coi hành động của Mỹ là “tự bắn vào chân mình” khi Washington tự gây tổn hại tới nền kinh tế đầu tàu thế giới. Việc các sản phẩm của Trung Quốc bị áp mức thuế 25% cũng sẽ khiến người tiêu dùng Mỹ phải trả nhiều tiền hơn cho các sản phẩm đó. Không chỉ vậy, các công ty của Mỹ đang hoạt động tại Trung Quốc cũng có thể phải đối mặt với những tác động tiêu cực. Chẳng hạn như hãng xe hơn điện Tesla của Elon Musk, việc bị đánh thuế 25% đối với ô tô bán vào Trung Quốc khiến giá Tesla tại Trung Quốc bị đẩy cao hơn làm mất tính cạnh tranh của hãng. “Đây là đợt áp thuế lớn nhất từ trước đến nay của Mỹ và ảnh hưởng tới ngành thương mại của Mỹ nhiều nhất kể từ thời Smoot-Hawley”, chuyên gia về thương mại của Viện Dartmouth là Douglas Irwin nói.

Ảnh minh họa: AP. Nguồn: Internet

Tất nhiên, Mỹ hiểu rõ hậu quả của quyết định này. Tuy nhiên, Tổng thống Mỹ Donald Trump vẫn chọn biện pháp làm gia tăng căng thẳng thương mại giữa hai nền kinh tế lớn nhất thế giới. Dự kiến, trong 2 tuần tới, Mỹ sẽ tiếp tục áp thuế bổ sung đối với các mặt hàng của Trung Quốc trị giá 16 tỷ USD. Tổng thống Trump còn cảnh báo rằng Washington sẵn sàng áp thêm mức thuế 10% đối với hàng hóa của Trung Quốc trị giá 200-300 tỷ USD nếu Bắc Kinh từ chối nhượng bộ yêu cầu của Mỹ. Nếu Mỹ hiện thực hóa tuyên bố trên, tổng số hàng hóa của Trung Quốc bị Mỹ áp thuế có thể lên tới hơn 550 tỷ USD, cao hơn cả mức 506 tỷ USD giá trị hàng hóa xuất khẩu của Trung Quốc sang Mỹ năm 2017.

Cũng còn một nguyên nhân nữa khiến Mỹ hành xử “rắn” với Bắc Kinh. Đó là thái độ của Trung Quốc. Tờ Thương báo của Trung Quốc nhận định “Washington đang ngày càng cảm nhận rõ sự hung hăng của Trung Quốc” nên việc lựa  chọn các biện pháp gia tăng thương mại lên cao cũng là cách thức để “kiềm chế bớt” Bắc Kinh.

Giới chuyên gia kinh tế cho rằng đây là những ngày đầu tiên của một cuộc chiến tranh thương mại. Đánh giá về mức độ ảnh hưởng, chuyên gia Viện Kinh tế Oxford cho rằng, ở cấp độ kinh tế vĩ mô, các biện pháp áp thuế này sẽ khiến tốc độ tăng trưởng kinh tế của Mỹ và Trung Quốc trong năm nay giảm 0,1-0,2%. Đây có thể không phải là con số quá lớn, nhưng nếu tính quy mô của một nền kinh tế lớn như Mỹ và Trung Quốc thì thiệt hại sẽ ở mức đáng kể. Các chuyên gia nhận định những tác động đối với mức độ rủi ro kinh doanh, lòng tin của các khu vực tư nhân và gián đoạn chuỗi cung ứng, có thể làm trầm trọng thêm những cú sốc kinh tế. Còn ở cấp độ vi mô, nhiều công ty Trung Quốc xuất khẩu sang Mỹ sẽ bị ảnh hưởng, trong khi việc Mỹ mở rộng áp thuế đối với tất cả hàng hóa nhập khẩu của Trung Quốc khiến nhiều công ty của Mỹ có hoạt động tại Trung Quốc cũng sẽ bị tổn hại.

Nhà kinh tế trưởng của DBS, ông Taimur Baig cho rằng một cuộc chiến thương mại toàn diện có thể làm mất đi 0,25% tổng sản phẩm nội địa (GDP) của cả hai nền kinh tế trong năm 2018 và tình hình sẽ còn tồi tệ hơn trong năm tới, khi mà cả hai nước đều phải chứng kiến độ sụt giảm về tăng trưởng kinh tế khoảng 0,5% hoặc cao hơn nữa. Không chỉ vậy, các nước như Hàn Quốc, Singapore đều có thể bị ảnh hưởng do sự gián đoạn dây chuyền cung ứng bởi Trung Quốc cung cấp rất nhiều linh kiện, thiết bị để sản xuất sản phẩm ở các nước này. Ông Nick Marro, thuộc cơ quan phân tích kinht tế Economist Intelligence Unit nhận định “bất kỳ vết lõm nào trong hoạt động xuất khẩu của Trung Quốc cũng sẽ gây ảnh hưởng tới các nước khác trên thế giới”. Bằng chứng là Nga hôm qua là quốc gia mới nhất thông báo áp thuế bổ sung 25-40% đối với một số mặt hàng nhập khẩu từ Mỹ, nhằm đáp trả động thái về thuế của Mỹ. Nga cùng với thành viên lớn khác của WTO-trong đó có Liên minh châu Âu (EU), Trung Quốc, Ấn Độ, Mexico và Canada – đều cho biết sẽ có bước đi chống lại các chính sách thương mại gây tranh cãi của Mỹ.

Với những diễn biến đang diễn ra, giới chuyên gia cho rằng, đây chỉ là bước đi đầu tiên trong cuộc đối đầu thương mại không khoan nhượng giữa hai nền kinh tế hàng đầu thế giới, với nhiều khả năng gây thiệt hại không những cho chính hai nền kinh tế Mỹ -Trung mà còn đe dọa đến nền kinh tế toàn cầu.

Quan sát những diễn biến được gọi là “chiến tranh” thương mại giữ Mỹ và Trung Quốc qua việc thuế đánh lên hàng hóa của nhau. Có thể thấy rằng Mỹ là nước khơi mào cuộc chiến và Mỹ cũng sẽ là nước hoặc chủ động hoặc bị đẩy vào thế phải kết thúc. Vấn đề là khi nào?

Tuy nhiên, trước hết chính sách thương mại của Tổng thống Trump là nhằm tìm lại công bằng cho thương mại giữa Mỹ với các nước – theo cách ông ta hiểu. Điều đó có nghĩa nước nào muốn bán hàng cho Mỹ phải mua hàng của Mỹ cho tương đương; bán nhiều hơn mua (tức Mỹ chịu thâm hụt mậu dịch) là không xong. Để giải quyết sự “bất công” Trump chủ trương áp thuế nhập khẩu lên hàng hóa của nước muốn trừng phạt để họ vừa bán hàng không được và dân Mỹ quay sang mua hàng rẻ hơn của doanh nghiệp Mỹ. Chính vì thế Trump từng tuyên bố, chiến tranh thương mại dễ thắng lắm!

Cách hiểu thương mại quốc tế hiện đại như thế có nhiều lỗ hổng mà cụ thể là Trump đã rút khỏi Hiệp định Đối tác xuyên Thái Bình Dương (TPP) vào năm ngoái, rồi năm nay bắt đầu đánh thuế trừng phạt lên nhiều mặt hàng, không phải công bố một lần rồi thôi mà hết mặt hàng này đến mặt hàng khác, hết nước này đến nước khác trong khi để mở khả năng thương lượng để tự các nước hạn chế lượng hàng bán vào Mỹ. Đầu tiên là thuế mang tính trừng phạt đánh lên máy giặt và tấm pin mặt trời. Sau đó, là thuế nhôm, thép và đến sắc thuế 25% đánh lên lượng hàng hóa trị giá 34 tỷ USD nhập khẩu từ Trung Quốc, như tivi màn hình phẳng, linh kiện máy bay và dụng cụ y tế bắt đầu có hiệu lực.

Hiện nay là giai đoạn Tổng thống Donald Trump khuếch trương những thắng lợi ban đầu trên truyền thông như nhờ thuế nhập khẩu máy giặt tăng lên 20% mà hãng Whirlpool của Mỹ bán được hàng, tuyển thêm công nhân, giá cổ phiếu tăng. Tuy nhiên, tin tốt lành kiểu đó không nhiều trong khi Trump ngày càng gặp phải sự trả đũa của các đối tác ngoại thương, sự chống đối của giới kinh tế gia trong nước và sự thua thiệt của các doanh nghiệp Mỹ bị tác động xấu bởi các đợt thuế.

Ảnh minh họa. Nguồn: Internet

Điểm yếu nhất trong chính sách dùng thuế để tạo lợi thế trong ngoại thương, theo nhà kinh tế Paul Krugman viết trên tờ New York Times, nằm ở chỗ, khác với thập niên 1960 khi hàng hóa nhập khẩu chủ yếu là hàng hóa đã hoàn chỉnh như xe hơn, hàng hóa giao thương ngày nay chủ yếu là hàng trung gian, được dùng làm đầu vào để sản xuất hàng nội địa. Cho nên Mỹ càng đánh thuế lên hàng nhập khẩu thì càng gây khó khăn cho doanh nghiệp Mỹ trong khi nền kinh tế hưởng lợi không được bao nhiêu. Krugman đưa ra ví dụ: đánh thuế lên linh kiện ô tô nhập khẩu thì doanh nghiệp sản xuất linh kiện Mỹ sẽ bán được nhiều hàng hơn nên có thể thuê mướn thêm công nhân. Nhưng do giá linh kiện nói chung tăng nên sẽ gây khó khăn cho những nơi sử dụng linh kiện để làm ra hàng của chính họ nên sẽ phải tinh giảm hoạt động, sa thải công nhân. Nên nhớ, thuế gây ồn ào là thế nhưng tổng cộng các mặt hàng bị ảnh hưởng chỉ chiếm một tỷ lệ rất nhỏ trong cán cân ngoại thương của Mỹ cũng như của các nước liên quan, chỉ khoảng 75/1.550 tỷ USD (kim ngạch xuất khẩu năm 2017)./.