Tại cuộc họp Giao ban báo chí Tuyên giáo Trung ương sáng 1/10/2019, ông Nguyễn Văn Tài - Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Tài nguyên và Môi trường) đã có lý giải chính thức về đợt ô nhiễm không khí kéo dài ở hai thành phố Hà Nội, TP.HCM trong thời gian qua.

Bộ TN&MT khuyến cáo người dân, đặc biệt là trẻ em, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh hô hấp nên hạn chế ra bên ngoài. Trường hợp có nhu cầu cần ra ngoài, cần đeo khẩu trang và mang kính mắt. - Ảnh minh họa

Cụ thể, trong hơn hai tuần qua, chất lượng không khí tại các thủ đô lớn như Hà Nội và TP Hồ Chí Minh ô nhiễm kéo dài, liên tục có những ngày nồng độ bụi PM2.5 vượt ngưỡng cho phép so với quy chuẩn quốc gia. Việc gia tăng mức độ ô nhiễm và hiện tượng sương mù quang hóa đã gây ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe cộng đồng.

Theo số liệu từ 13 trạm quan trắc tự động, liên tục trên địa bàn thành phố Hà Nội, nồng độ bụi PM2.5 có xu hướng gia tăng từ ngày 12 - 17/9, sau đó giảm từ ngày 18 - 22/9 và tăng cao trở lại, duy trì liên tiếp trong các ngày từ 23 – 29/9.

"Trong các ngày từ 15 - 17/9 và 23 - 29/9 có đến trên 75% giá trị bụi mịn PM2.5 TB 24h của các trạm vượt quy chuẩn quốc gia. Đặc biệt, trong các ngày từ 25 - 29/9, toàn bộ các trạm đều có giá trị bụi mịn PM2.5 trung bình 24 giờ vượt quy chuẩn quốc gia” - ông Nguyễn Văn Tài cho biết.

Các khoảng thời gian ghi nhận giá trị bụi mịn PM2.5 tăng và duy trì ở mức cao thường vào thời điểm đêm và sáng sớm. Chỉ số chất lượng không khí trong khoảng thời gian này cũng ở mức kém, thậm chí có những giờ lên đến mức xấu. Đặc biệt, trong các ngày liên tiếp từ 25  30/9, ghi nhận ở một số trạm quan trắc chất lượng không khí cho thấy chỉ số chất lượng không khí vượt ngưỡng 200, ở mức xấu, nguy hại tới sức khỏe.

Tuy nhiên, chất lượng không khí xuống ngưỡng xấu chỉ có tính thời điểm và chỉ có ở một vài vị trí như khu vực các trạm đo Hoàn Kiếm, Thành Công, Phạm Văn Đồng, Hàng Đậu, Minh Khai, Đại sứ quán Mỹ và 556 Nguyễn Văn Cừ, tập trung vào khung giờ 0h- 6h. Trong đó từ 27 - 30/9 là những ngày có nhiều trạm và nhiều giờ quan trắc chỉ số chất lượng không khí ở mức xấu nhất trong 2 tuần từ 12 - 30/9.

Ông Nguyễn Văn Tài - Tổng Cục trưởng Tổng cục Môi trường báo cáo chuyên đề tại Hội nghị giao ban - Ảnh: Lệ Bình

Nhận định sơ bộ về nguyên nhân ô nhiễm kéo dài

Nhận định sơ bộ nguyên nhân bụi mịn PM2.5 tăng cao, theo ông Tài, do đây là thời điểm giao mùa, thời tiết thay đổi, khối không khí lạnh từ phía Bắc khuếch tán xuống phía Nam tạo nên dãy hội tụ nhiệt đới kết hợp với không khí lạnh gây hiện tượng nghịch nhiệt làm gia tăng nồng độ các chất ô nhiễm trong không khí. Đặc biệt vào sáng sớm là khoảng thời gian gió lặng nên khả năng phát tán các chất ô nhiễm thấp. Khi có ánh sáng mặt trời đốt nóng lớp không khí gần mặt đất, không còn hiện tượng nghịch nhiệt, bụi PM2.5 được phát tán, chất lượng không khí được cải thiện hơn. Bên cạnh đó, những ngày này hoạt động đốt rơm rạ trong mùa thu hoạch ở khu vực ngoại thành cũng góp phần làm gia tăng nồng độ bụi PM2.5 trong không khí.

Ngoài ra, từ ngày 21 - 30/9, Hà Nội không có mưa - đây cũng có thể là một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng nồng độ bụi trong không khí ở Hà Nội cao đột biến trong thời gian này.

TP.HCM: Chất lượng không khí diễn biến theo chiều hướng xấu

Tại TP.HCM, tháng 9 cũng là thời điểm giao mùa, điều kiện thời tiết bất lợi dẫn đến hiện tượng nghịch nhiệt làm giảm khả năng hòa trộn và phát tán các chất ô nhiễm trong không khí cũng như làm xuất hiện hiện tượng sương mù quang hóa. Vì vậy, chất lượng không khí tại TP.HCM cũng có những diễn biến theo chiều hướng xấu.

Tổng hợp kết quả quan trắc của sở TN&MT TP.HCM và trạm quan trắc tự động của Lãnh sự quán Mỹ tại TP.HCM cho thấy, từ ngày 1 – 23/9 có sự gia tăng mạnh mẽ nồng độ bụi PM2.5 trong không khí, tuy nhiên nồng độ bụi PM2.5 phần lớn vẫn nằm trong giới hạn cho phép của quy chuẩn Quốc gia.

Khuyến cáo người dân hạn chế ra ngoài

Trước diễn biến ô nhiễm không khí kéo dài liên tục trong những ngày qua, thậm chí nhiều ngày chất lượng không khí đã suy giảm xuống ngưỡng xấu, ảnh hưởng tới sức khoẻ con người, Tổng cục Môi trường nhận định tình trạng ô nhiễm còn tiếp diễn trong những ngày tới.

Ông Tài cho biết khoảng thời gian này và những ngày tiếp theo, với đặc điểm thời tiết giao mùa, ban ngày nắng khá mạnh, hanh khô, ban đêm nhiệt độ không khí mặt đất khá thấp, hiện tượng nghịch nhiệt vẫn có thể tiếp diễn, nồng độ bụi mịn PM2.5 có thể vẫn tiếp tục duy trì ở mức cao tại một số thời điểm trong ngày, đặc biệt là buổi đêm và sáng sớm.

Do đó, người dân và đặc biệt là trẻ em, người lớn tuổi, phụ nữ mang thai, người mắc các bệnh hô hấp nên hạn chế ra bên ngoài, tham gia giao thông và các hoạt động ngoài trời, nếu có nhu cầu cần ra ngoài cần trang bị khẩu trang, kính mắt.

Cũng tại đây, ông Lê Mạnh Hùng - Phó Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương cũng có ý kiến đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường nếu có dư luận của người dân về tình hình môi trường thì kịp thời cung cấp thông tin để các cơ quan báo chí phản ánh đến người dân để có định hướng đúng đắn.