Đẩy mạnh thanh toán điện tử

Bùng nổ thương mại điện tử

Song song với sự phát triển vững chắc của nền kinh tế với tốc độ tăng trưởng GDP trên 7%, năm 2018 tiếp tục chứng kiến sự tăng trưởng mạnh mẽ của thương mại điện tử (TMĐT). Dựa trên thông tin từ cuộc khảo sát, VECOM ước tính tốc độ tăng trưởng của TMĐT năm 2018 so với năm 2017 đạt trên 30%.

Ngân hàng Nhà nước yêu cầu thúc đẩy thanh toán điện tử trong các dịch vụ công...

Theo ông Nguyễn Thanh Hưng, Chủ tịch Hiệp hội TMĐT Việt Nam, năm 2018 được coi là năm sôi động nhất của kinh doanh trực tuyến với tốc độ tăng trưởng đạt trên 30%. Nếu tốc độ tăng trưởng của năm 2019 và 2020 tiếp tục ở mức 30% thì tới năm 2020 quy mô thị trường sẽ lên tới 13 tỷ USD.

Về quy mô, với điểm xuất phát thấp khoảng 4 tỷ USD vào năm 2015 nhưng nhờ tốc độ tăng trưởng trung bình trong ba năm liên tiếp cao nên quy mô thị trường TMĐT năm 2018 lên tới khoảng 7,8 tỷ USD. Nếu tốc độ tăng trưởng của năm 2019 và 2020 tiếp tục ở mức 30% thì tới năm 2020 quy mô thị trường sẽ lên tới 13 tỷ USD. Quy mô này sẽ cao hơn mục tiêu nêu trong Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2016-2020, theo mục tiêu này thì quy mô TMĐT bán lẻ (B2C) đạt 10 tỷ USD vào năm 2020.

Trong khi theo Báo cáo e-Conomy SEA 2018 của Google và Temasek, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam năm 2018 là 9 tỷ USD. Báo cáo cũng dự báo tốc độ tăng trưởng trung bình năm (Compound Average Growth Rate - CAGR) của giai đoạn 2015 - 2018 là 25% và thị trường đạt 33 tỷ USD vào năm 2025. Nếu kịch bản này xảy ra, quy mô thị trường TMĐT Việt Nam năm 2025 đứng thứ ba ở Đông Nam Á, sau Indonesia (100 tỷ USD) và Thái Lan (43 tỷ USD).

Trong khi đó, theo một báo cáo của Nielsen và Demand Institute, trong thời đại kinh tế số hiện nay, mức thu nhập của tầng lớp trung lưu chưa đủ để xác định người tiêu dùng có tiềm năng tác động đến nền kinh tế toàn cầu. Người tiêu dùng kết nối sẽ là nguồn tăng trưởng mới. Họ là những người thường xuyên kết nối với Internet và có mức sẵn sàng chi tiêu cao. Người tiêu dùng kết nối có xu hướng mua sắm đa kênh (omni-channel). Trước khi mua, họ sẽ thu thập và tìm kiếm thông tin về sản phẩm để tham khảo từ cả hai nguồn online và offline. Và 4 trong 5 người tiêu dùng kết nối sẽ tham khảo các nhận xét về sản phẩm trên các kênh trực tuyến (83%) và đặc biệt họ sẽ tìm kiếm nhận xét từ mạng xã hội (74%) trước khi quyết định có mua sảm phẩm đó hay không.

Trong lĩnh vực kinh doanh, mạng xã hội có ảnh hưởng rất lớn đối với tiếp thị và quan hệ khách hàng. Mạng xã hội cũng hỗ trợ các doanh nghiệp phát triển nguồn nhân lực, hoàn thiện tổ chức và hoạt động nghiên cứu và triển khai (R&D)…

Vấn đề bất cập lớn đối với phát triển TMĐT là việc bảo vệ thông tin cá nhân. Hiện nay nhiều văn bản quy phạm pháp luật đã có các quy định về bảo vệ thông tin cá nhân. Tuy nhiên, tình trạng thu thập, sử dụng, phát tán, kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân vẫn diễn ra phổ biến. Và nguy cơ bị thu thập, sử dụng, phát tán, kinh doanh trái pháp luật thông tin cá nhân là một trong những nguyên nhân làm suy giảm lòng tin của người tiêu dùng với TMĐT.

Đối với TMĐT qua biên giới, Kế hoạch tổng thể phát triển TMĐT giai đoạn 2016-2020 đề ra mục tiêu phát triển nhanh lĩnh vực này, phục vụ thiết thực hoạt động xuất-nhập khẩu; giao dịch TMĐT loại hình DN với DN [B2B] chiếm 30% kim ngạch xuất nhập khẩu vào năm 2020. Tuy nhiên, hết năm 2018 hoạt động TMĐT xuyên biên giới loại hình B2C còn gặp nhiều khó khăn ở cả chiều xuất khẩu và nhập khẩu. Cụ thể với một số sàn TMĐT tại Việt Nam cung cấp dịch vụ cho người bán hàng nước ngoài. Người mua có thể trả lại hàng nếu hàng hóa không đúng như quảng cáo và không bị tính tiền vận chuyển món hàng trả ngược lại người bán ở nước ngoài. Nói chung, người mua có khuynh hướng thanh toán khi nhận hàng (COD). Tuy độ rủi ro của COD là cao nhưng nhiều sàn TMĐT sẵn sàng chấp nhận để đưa hàng đến tay người tiêu dùng với hy vọng lòng tin của người tiêu dùng sẽ được củng cố theo thời gian. Hàng hóa đã được người tiêu dùng chấp nhận, thì đơn vị quản lý sàn phải đối mặt với khó khăn mua ngoại tệ và thanh toán lại cho nhà bán hàng xuyên biên giới…

Được biết, đến nay sau 8 năm liên tiếp, Báo cáo Chỉ số TMĐT Việt Nam (EBl) đã trở thành nguồn thông tin tin cậy phản ánh tình hình hiện tại, những vấn đề nổi bật và xu hướng phát triển của TMĐT cả nước cũng như từng địa phương, góp phần vào việc xây dựng chính sách, pháp luật, quản lý nhà nước và hoạt động kinh doanh.

Tuy nhiên, ông Nguyễn Thanh Hưng cho biết, Báo cáo Chỉ số TMĐT 2019 cho thấy vẫn còn nhiều cản trở cho sự bứt phá trong giai đoạn tới. Những cản trở lớn nhất bao gồm: lòng tin của người tiêu dùng vào giao dịch mua bán trực tuyến còn thấp, dịch vụ logistics - giao hàng chặng cuối - hoàn tất đơn hàng còn nhiều hạn chế, đặc biệt là chênh lệch khoảng cách số giữa các địa phương còn rất cao.

Mở rộng thanh toán điện tử

Thực tế thời gian qua cho thấy, để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, các ngân hàng thương mại (NHTM) đã và đang chủ động phát triển các phương tiện dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt ứng dụng công nghệ mới, hiện đại, gia tăng tiện ích và tiện lợi nhằm đáp ứng tốt hơn nhu cầu ngày càng cao của khách hàng. Nhờ đó, xu hướng thanh toán điện tử qua các kênh thanh toán hiện đại như thẻ ATM, internet, mobile… đang không ngừng tăng lên.

Theo ông Đào Minh Tuấn, Chủ tịch Hội Thẻ ngân hàng Việt Nam, kiêm Phó tổng giám đốc Vietcombank, số lượng thẻ đang lưu hành tại Việt Nam tính đến hết năm 2018 đạt khoảng 86 triệu thẻ, tăng 12% so với năm 2017. Tổng doanh số thanh toán thẻ năm 2018 đạt 3.507 tỷ đồng, tăng 28% so với năm 2017, trong đó doanh số thanh toán chi tiêu tăng nhanh hơn, ở mức 30%. Mặc dù tỉ lệ sử dụng thẻ để rút tiền mặt vẫn còn cao (chiếm khoảng 80%) nhưng doanh số sử dụng chi tiêu thẻ đã có mức tăng trưởng đạt 32%, trong đó doanh số sử dụng chi tiêu thẻ quốc tế tăng 54%. Tổng doanh số thanh toán chi tiêu tại các kênh bao gồm cả kênh POS truyền thống và kênh mới (Ecom, QR, mPOS) đạt tăng trưởng 50% so với năm 2017.

Còn theo ông Nghiêm Thanh Sơn, Phó vụ trưởng Vụ Thanh toán (NHNN), số lượng giao dịch tài chính qua kênh Internet trong năm 2018 đạt hơn 255,6 triệu giao dịch với giá trị giao dịch khoảng 16,2 triệu tỉ đồng (tăng tương ứng 33,6% và 19,5% so với cùng kỳ năm 2017).

Bên cạnh đó, để thúc đẩy thanh toán không dùng tiền mặt, NHNN cũng đã cấp phép cho 29 tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán, trong đó có 26 tổ chức cung ứng dịch vụ ví điện tử. Tính đến cuối năm 2018, các tổ chức trung gian thanh toán đã cung cấp 4,24 triệu ví xác thực, liên kết với tài khoản ngân hàng, trong tổng số 9 triệu ví . Tính đến nay, cả nước có 10 nghìn đơn vị chấp nhận thanh toán ví điện tử. Chỉ tính riêng trong năm 2018, hệ thống này xử lý 214 triệu món, tăng 14,66% so với năm 2017.

Mục tiêu đẩy mạnh thanh toán điện tử trong dịch vụ công cần sự chung sức của cơ quan quản lý, các ngân hàng và các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán

Vừa qua, NHNN có Văn bản số 2198/NHNN-TT về việc đẩy mạnh thanh toán điện tử trong lĩnh vực dịch vụ công. Theo đó, NHNN đề nghị các ngân hàng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài và các tổ chức cung ứng dịch vụ trung gian thanh toán tiếp tục chú trọng nghiên cứu và tích cực triển khai áp dụng các giải pháp công nghệ tiên tiến nhằm cung ứng đa dạng các sản phẩm, dịch vụ thanh toán chất lượng, để thanh toán thuận tiện, nhanh chóng, an toàn đối với các khoản phí, lệ phí, hóa đơn điện, nước, học phí, viện phí...; phối hợp với các cơ quan, đơn vị liên quan nghiên cứu, áp dụng chính sách ưu đãi, biện pháp khuyến khích hợp lý để khuyến khích và tạo lập thói quen đối với tổ chức, cá nhân sử dụng dịch vụ thanh toán điện tử. Ngoài ra, NHNN cũng chỉ đạo các chi nhánh NHNN, đơn vị trực thuộc thường xuyên kiểm tra các điều kiện về hạ tầng kỹ thuật, chương trình phần mềm phục vụ thanh toán điện tử, đảm bảo thực hiện các lệnh thanh toán của khách hàng một cách chính xác, kịp thời, thông suốt và an toàn theo đúng quy định.

Theo đó, thanh toán điện tử đang nhận được sự quan tâm rất lớn từ các NHTM, đặc biệt đối với thanh toán không dùng tiền mặt ở khu vực công. Cụ thể, thống kê cho thấy, đến nay đã có 50 ngân hàng thỏa thuận phối hợp thu thuế điện tử với ngành Thuế và Hải quan; 26 ngân hàng thỏa thuận với công ty điện lực; 11 ngân hàng triển khai thu tiền học phí; 6 ngân hàng triển khai dịch vụ thu hộ viện phí…

Để đạt được những kết quả tích cực trong việc triển khai thanh toán không dùng tiền mặt như trên, thời gian qua, NHNN đã triển khai nhiều giải pháp, có thể kể đến như: đôn đốc việc thực hiện Đề án đẩy mạnh thanh toán qua ngân hàng đối với việc thu phí các dịch vụ công: thuế, điện, nước, học phí, viện phí và chi trả các chương trình an sinh xã hội theo Đề án 241 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt; nghiên cứu để có biện pháp cụ thể, thích hợp khuyến khích, tạo điều kiện phát triển thanh toán qua POS, mPOS, thiết bị chấp nhận thẻ khách trong các ngành, lĩnh vực như giao thông, y tế, giáo dục; tiếp tục mở rộng triển khai việc trả lương, thu nhập qua tài khoản; có các biện pháp vận động, khuyến khích để cán bộ, công chức, người lao động tăng cường sử dụng thẻ để thanh toán qua POS, thiết bị chấp nhận thẻ khác tại điểm bán…

Tới đây, NHNN sẽ triển khai các mô hình thanh toán tại nông thôn, vùng sâu, vùng xa gắn với việc xây dựng; triển khai Chiến lược quốc gia về tài chính toàn diện tại Việt Nam, cũng như thúc đẩy thanh toán điện tử trong khu vực Chính phủ. Bên cạnh đó, NHNN cũng sẽ đây mạnh việc áp dụng các công nghệ phương thức thanh toán hiện đại như QR code, Tokenization, thanh toán di động, thanh toán phi tiếp xúc…/.