Dự án cộng đồng nhà chống lũ: Hỗ trợ người nghèo một cách thiết thực

Niềm vui nhà mới

Nhà chống lũ là dự án của tổ chức phi Chính phủ, nhằm hỗ trợ người dân nghèo vùng lũ có nơi sinh hoạt và trú ẩn an toàn trước thiên tai. Nhà chống lũ được thành lập vào tháng 11/2013, đến hết năm 2015 đã hỗ trợ xây dựng 263 căn nhà tại các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quảng Nam, Quảng Ninh, bao gồm 159 nhà khung bê tông 2 tầng, 64 nhà phao. Điều này đồng nghĩa với việc, dự án đã giúp hàng trăm hộ nghèo biến ước mơ có căn nhà ở an toàn mỗi khi lũ về thành hiện thực. Trong quá trình đó, các thành viên dự án đã ghi lại rất nhiều các câu chuyện cảm động.

Bà Nguyễn Thị Hương (sinh năm 1952, bị liệt 2 chân, sống cùng vợ chồng người con trai và 2 cháu nhỏ tại xã Cảnh Hóa, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình) ngắm nhìn ngôi nhà 2 gác do dự án hỗ trợ mới hoàn thiện ngậm ngùi: “Nếu ông nhà tôi còn sống, chắc ông phải mừng lắm”. Chẳng là, ngày trước, mỗi khi nước lên, ông phải cột dây quanh bụng bà, rồi một người đứng trên “tra” (chạn) kéo, một người bắc thang ở dưới nâng để đưa bà lên. Ông không cõng bà leo thang bì sợ ông bà xương giòn, nếu không may trượt tay hay thang gãy thì ân hận cả đời…

Hay như chuyện của gia đình chị Nguyễn Thị Hường (xã Liên Trạch, huyện Bố Trạch, tỉnh Quảng Bình). Nhà chị nghiêng bên trái từ lâu, trong nhà trống hoác, nhìn thấy cả trời xanh. Gia cảnh nghèo, chồng chị mất để lại 3 người con và đống nợ nần từ hồi anh mắc bệnh. Ngoài việc chăm chỉ canh tác trên 2 sào ruộng, hàng ngày ai thuê gì, chị Hường làm lấy mà vẫn thiếu ăn nói gì đến vốn đối ứng. Ấy vậy mà thành viên dự án động viên, tỷ tê phân tích thế nào chị xiêu lòng, đồng ý cùng dự án xây dựng nhà chống lũ. Giờ đây, khi đã có căn nhà xây khang trang bề thế, có gác đổ bê tông để tránh lũ, chị Hường thổ lộ: Nhờ các dự án, chị đã có ngôi nhà vượt xa ước mơ cả đời của chị…

Cũng có chung niềm vui nhà mới, bà Lê Minh, 88 tuổi ở xã Sơn Thịnh (Hương Sơn, Hà Tĩnh) khoe: “Lụt mà lên là con cháu, hàng xóm qua đây ở hết nè. Ước mơ đời bà đã thành hiện thực rồi đây, rứa cuối cùng cũng không phải chạy lũ đi đâu hết”.

Hay như ông Nguyễn Trường Sinh (xã Đức Bổng, huyện Vũ Quang, tỉnh Hà Tĩnh, sau bao phen vất vả mưa lũ, bao lần phải lên mái nhà để tránh nước ngập thì giờ đây, ông đã có nhà mới 2 tầng kiên cố. Ông khoe: Lũ mà đến nhà, ông ngồi trên gác, khoát tay chào lũ đi ra…

Cách ủng hộ thiết thực

Tùy theo điều kiện đất ở và nhu cầu thực tế của hộ gia đình, các căn nhà chống lũ được thiết kế khác nhau. Tuy nhiên về cơ bản, nhà chống lũ có kết cấu bền vững, trụ bê tông, cao 2,8 - 3m, sàn bê tông, tầng 2 xây tường và lợp ngói, diện tích 28 - 30m2. Tổng trị giá mỗi nhà vào khoảng 40 - 45 triệu đồng, trong đó dự án hỗ trợ 25 triệu đồng.

Riêng mô hình nhà phao chống lũ được áp dụng ở những nơi thường bị lũ dâng với mực nước cao trên 3m. Giá trị ngôi nhà khoảng từ 15 - 20 triệu đồng, trong đó dự án hỗ trợ khoảng 10 - 12 triệu đồng.

Quan điểm của dự án là không hỗ trợ hoàn toàn giá trị ngôi nhà mà yêu cầu hộ dân được hỗ trợ có vốn “đối ứng” để họ có trách nhiệm với việc xây dựng, có ý thức làm chủ ngôi nhà của mình cũng như có ý thức giữ gìn ngôi nhà trong suốt quá trình sử dụng sau này. Dự án không đưa tiền mặt cho hộ dân mà trực tiếp liên hệ với các nhà cung cấp vật liệu tại địa phương đưa vật liệu đến chân công trình. Trong suốt quá trình triển khai dự án, tình nguyện viên của dự án giúp hộ dân quản lý và giám sát thi công. Chỉ khi số tiền chi trả vật liệu còn thừa so với định mức hỗ trợ, dự án mới đưa tiền cho chủ hộ để chủ hộ chi trả công thợ…

Mở rộng hoạt động hỗ trợ

Nguồn quỹ của dự án nhà chống lũ được đóng góp bởi cộng đồng theo hình thức “crowd funding”, thông qua việc tổ chức sự kiện gây quỹ, tổ chức hoạt động “Kết nối Nghệ thuật - Hỗ trợ cộng đồng” (bán các tác phẩm hội họa của các họa sỹ đóng góp cho dự án); tiếp nhận ủng hộ trực tiếp từ những người thiện nguyện…

Tính riêng thời gian từ 02/02/2015 - 31/01/2016, dự án thu được nguồn quỹ xấp xỉ 6,246 tỷ đồng cùng 700 Euro. Sau khi trừ đi các khoản đã chi, dự án còn hơn 3 tỷ đồng cùng 700 Euro để triển khai các hoạt động hỗ trợ trong năm 2016. Mục tiêu đặt ra trong năm 2016 là Dự án sẽ hỗ trợ xây dựng thêm khoảng 200 căn nhà.

Dự án nhà chống lũ nhận được sự hưởng ứng lớn từ cộng động bởi bản thân dự án là dự án cộng đồng và vì cộng đồng. Hơn nữa, dự án đã được thực hiện rất minh bạch. Toàn bộ số tiền cộng đồng ủng hộ và số tiền gây quỹ qua các hoạt động cũng như số tiền chi thực tế đều được công bố công khai trên trang Facebook nhà chống lũ…

Một lý do nữa khiến dự án nhận được sự ủng hộ cao là dự án luôn bám sát thực tế. Thời kỳ đầu, những địa điểm đầu tiên dự án tìm đến hỗ trợ là vùng rốn lũ của các tỉnh Hà Tĩnh, Quảng Bình, Quang Nam - nơi chịu thiệt hại lớn trong mùa lũ 2010, 2013. Hồi tháng 7/2015, trước sự cố mưa lũ gây sạt trượt nghiêm trọng tại Quảng Ninh, dự án tìm đến hỗ trợ các hộ dân ở khu vực này xây nhà, làm đường và hỗ trợ một số vật chất khác.

Đầu năm 2016, khi miền Tây oằn mình chống chọi với hạn hán, xâm nhập mặn thì dự án lại tìm đến các tỉnh Sóc Trăng, Bến Tre khảo sát. Nhà chống lũ dự kiến hỗ trợ một số hộ dân cải thiện nhà ở khu tái định cư của bà con Khmer (tại Sóc Trăng) và nghiên cứu, hỗ trợ mô hình nhà ở ven đê (tại Bến Tre). Đồng thời, dự án mở rộng hoạt động thông qua việc hỗ trợ địa phương xây dựng trường học, trạm y tế; hỗ trợ người dân dụng cụ chứa nước sạch, khoan giếng nước ngọt và nghiên cứu và hỗ trợ triển khai các mô hình sinh kế… Một trong những mục tiêu dự án hướng đến là làm thế nào để số người được hưởng lợi nhiều nhất có thể.