Gặp “Sứ giả” của tình hữu nghị

Ông Trần Đình Đúc trong một lần làm việc với Ban Tổ chức Trung ương Đảng và nhân dân cách mạng Lào

Hy sinh tình riêng

Cách mạng tháng 8/1945 thành công, Trần Đình Đúc được bầu vào ủy viên ủy ban quân sự hành chính xã. Đến tháng 11/1947, tròn 23 tuổi, ông được kết nạp vào Đảng rồi lần lượt giữ các chức danh Bí thư Đảng ủy xã, huyện ủy viên. Đến năm 1953, Trần Đình Đúc được bầu giữ chức Bí thư Huyện ủy huyện Yên Thành.

Với năng lực của một đảng viên trẻ, xông xáo trong công việc, chỉ ít lâu sau, tỉnh ủy Nghệ An đã cử ông Trần Đình Đúc đi học tại trường Nguyễn Ái Quốc. Học xong, Trần Đình Đúc được giữ lại làm cán bộ tại Văn phòng Trung ương Đảng. Đến cuối năm 1958, Tỉnh ủy Nghệ An xin Trung ương cho đồng chí Trần Đình Đúc tiếp tục trở về làm Bí thư Huyện ủy Yên Thành, rồi 2 năm sau đó, ông được cử giữ chức thường trực Ban Tổ chức Tỉnh ủy.

Thời kỳ ấy, chiến tranh chống Mỹ đang trong giai đoạn ác liệt trên cả 3 nước Đông Dương, tháng 3/1961, Trung ương Đảng đã triệu tập đồng chí Trần Đình Đúc ra Hà Nội để giao nhiệm vụ đặc biệt: “biệt phái sang nước bạn Lào”.

Ông Trần Đình Đúc kể: “Khi đó vừa mới 37 tuổi, vợ trẻ con thơ, nhưng Bộ Chính trị giao nhiệm vụ nên phải lên đường”.

Ông Trần Đình Đúc kể lại những kỷ niệm đã gắn bó 32 năm bên nước bạn Lào

Sinh ra ở quê lúa Yên Thành, chưa một lần ra nước ngoài công tác, chưa thông thuộc một ngoại ngữ nên khi nhận nhiệm vụ sang Lào, ông rất lo sợ sẽ không hoàn thành nhiệm vụ. Ngày đó, ông được gọi ra Hà Nội học tập một thời gian ngắn rồi nhận nhiệm vụ băng rừng, vượt suối để sang nước bạn Lào.

“Trước khi đi, đồng chí Lê Đức Thọ (Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Đảng) căn dặn: “Đồng chí vào gặp các anh Chu Huy Mân, Đào Việt Hưng (phụ trách đoàn 559), trực tiếp giúp Đảng bạn về công tác tổ chức và cán bộ, đây là việc làm mới và khó, Trung ương tin là đồng chí sẽ hoàn thành nhiệm vụ”. Sau khi được giao công việc sẽ làm, tôi gia nhập vào đoàn 100 (gồm 40 người là chuyên gia của Việt Nam) do thiếu tướng Chu Huy Mân lúc bấy giờ làm trưởng đoàn hành quân sang bên kia biên giới. Khi sang đến Xiêng Khoảng, đoàn phân công nhiệm vụ cho từng người rồi tỏa đi xuống khắp các địa phương để bước vào cuộc chiến đấu mới”, ông Đúc nhớ lại.

Vừa cùng nhân dân các bộ tộc Lào đánh Mỹ, vừa tập hợp tổ chức gây dựng cơ sở cách mạng, chính quyền, Trần Đình Đúc nhanh chóng làm quen địa bàn, phong tập tập quán và đọc, viết tiếng Lào chỉ trong vòng 3 tháng. Tinh thần học hỏi, hăng say trong công việc của một chuyên gia trẻ như Trần Đình Đúc lúc bấy giờ được các đồng chí lãnh đạo nhà nước Lào đánh giá rất cao. Trình độ đọc, viết, nói tiếng Lào của Trần Đình Đúc khiến đồng chí Sổm Phon Lò Văn Xay, Trưởng Ban Tổ chức Trung ương Lào phải thốt lên rằng: “Anh Đúc là một trong những chuyên gia học tiếng Lào nhanh nhất mà tôi từng gặp”.

Đồng chí Trần Đình Đúc trong một lần thăm lại gia đình một người dân Lào đã che chở, đùm bọc cho mình

Sứ giả của tình hữu nghị

Liên tục di chuyển, liên tục thay đổi địa bàn hoạt động, ở đâu, đoàn chuyên gia Việt Nam cũng được nhân dân Lào che chắn, nuôi giấu. Sốt rét, vắt rừng cắn, thậm chí phải ăn rau rừng qua ngày nhưng đồng chí Trần Đình Đúc vẫn kiên trì bám địa bàn, cùng các cán bộ Lào xây dựng thành công các cơ sở cách mạng đã được cấp trên giao phó. Cho đến khi nước Lào được giải phóng tháng 12/1975, đồng chí Trần Đình Đúc lại được điều về Viêng Chăn, trực tiếp làm chuyên gia giúp các đồng chí trong Bộ Chính trị Trung ương Đảng và nhân dân cách mạng Lào về công tác xây dựng Đảng. Cho đến ngày 17/9/1992, đồng chí Trần Đình Đúc được về nước. Lúc ấy, đích thân Tổng Bí thư Cay Xỏn Pôm Vi Hản đã gặp, tiếp thân mật, trao tặng nhiều phần thưởng cao quý của Đảng và nhân dân cách mạng Lào cho đồng chí Trần Đình Đúc và xem ông như một chuyên gia “đặc biệt” của nước Lào. Những gì mà đồng chí Trần Đình Đúc đã cống hiến cho nước Lào trong 32 năm qua đều được ghi nhận một cách trân trọng và yêu quý.

Cho đến bây giờ, khi nhắc lại quãng thời gian xa vợ con, biền biệt xa quê gần quá nửa đời người, ông Trần Đình Đúc vẫn không thể quên được “những ngày xưa thân ái”. Bước chân ra đi khi đứa con trai đầu lòng mới tròn 10 tuổi, đứa con thứ 2, rồi thứ 3 mới chập chững tập đứng, tập đi. Bố mẹ già nay đau, mai ốm thêm mỗi mùa xuân về lại như chuối chín cây. Trước ngày khoác ba lô tạm biệt gia đình, vợ con, Trần Đình Đúc tự hứa với lòng mình sẽ cố gắng hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ để sớm về đoàn tụ.

Nhưng nào ngờ, quãng thời gian ấy đã kéo dài tới tận 32 năm trời xa cách, nhớ nhung. Ngày cha mẹ mất cũng chẳng thể về chịu tang cho trọn vẹn nghĩa tử. Rồi lúc vợ đau, con ốm cũng chỉ biết nén đau thương, gửi trọn niềm tin yêu qua những cánh thư thời chiến.

Ký ức "những ngày xưa thân ái", lại ùa về trong ông khi nhắc đến những tháng năm làm "Sứ giả" của tình hữu nghị Việt-Lào

“Thời gian tôi trực tiếp làm việc với các đồng chí ở Bộ Chính trị Trung ương Đảng và nhân dân cách mạng Lào đã trải qua 32 năm nhưng rất hiếm khi được về quê thăm vợ con. Nước Lào những ngày đầu sau giải phóng gặp nhiều khó khăn, Trung ương Đảng ta tiếp tục giao tôi ở lại giúp bạn về công tác xây dựng Đảng. Ở quê nhà, bà ấy một mình tần tảo nuôi con. Nhiều lúc muốn xin được trở về quê nhưng nhiệm vụ chưa hoàn thành nên tôi phải chấp nhận hy sinh hạnh phúc riêng để làm trọn tình nghĩa chung của 2 nước Việt-Lào anh em”.

Khi trở về Việt Nam, đồng chí Trần Đình Đúc tiếp tục ở lại Hà Nội làm chuyên gia cao cấp tại Ban Tổ chức Trung ương Đảng cho đến khi nghỉ hưu năm 1995. Lúc này, các đồng chí trong Trung ương Đảng có gợi ý tạo điều kiện về nơi ăn, chốn ở cho ông cùng vợ con ở lại Hà Nội nhưng Trần Đình Đúc đã từ chối để trở về quê hương, bản quán sinh sống. Khi cả 4 người con của ông bà đã yên bề gia thất, thì người bạn đời đầu ấp gối kề của ông cũng ra đi về “thế giới người hiền”. Còn lại mình ông trên cõi trần với nỗi nhớ thương người bạn đời vô bờ bến.