Kỳ Anh (Hà Tĩnh): Lối thoát nào cho các doanh nghiệp khai thác đá?

Khi khu công nghiệp Vũng Áng bước vào xây dựng cũng là lúc thị trường vật liệu xây dựng của thị xã Kỳ Anh nóng lên theo. Kỳ Anh được xem là một mảnh đất đầy hứa hẹn cho loại sản phẩm này. Các doanh nghiệp nhìn thấy cơ hội tiêu thụ một khối lượng đá, cát “cực khủng” mà các dự án đã và sẽ khởi công tại KCN lớn nhất Hà Tĩnh này. Hàng loạt DN lao vào xin cấp phép khai thác đá, khai thác cát, bất chấp cả sự tính toán, cân nhắc.  

Thị xã Kỳ Anh, tỉnh Hà Tĩnh

Ông Phan Xuân Hồng  - Chủ tịch Hiệp hội khai thác và chế biến đá thị xã Kỳ Anh tâm sự: “Khi công trường Formosa bắt đầu khởi động, suốt ngày đêm xe cộ tấp nập vận chuyển đá từ các mỏ vào công trường. Hàng ngày có hàng trăm ngàn khối đá được vận chuyển vào đại công trường Formosa. Thị trường khoáng sản ở Kỳ Anh cũng theo đó nóng lên. Bên cạnh đó lại nghe thông tin từ các đầu mối thu mua đá cho công trường là cần một số lượng đá xây dựng rất lớn nên các doanh nghiệp thi nhau xin cấp phép khai thác để không bỏ lỡ món lợi lớn”.

Cũng trong thời gian này UBND tỉnh Hà Tĩnh rất tạo điều kiện cho việc xin cấp phép mỏ khai thác trên địa bàn. Các điểm mỏ mọc lên ồ ạt như nấm sau mưa. Việc cấp phép quá dễ dàng thiếu suy xét khi không đánh giá được lượng cân bằng giữa cung - cầu của thị trường trên địa bàn đã khiến cho hậu quả gặp phải càng trầm trọng hơn.

Hàng loạt xe của mỏ đá Khe Giàn đắp chiếu nhiều tháng nay vì đá không có nơi tiêu thụ

Tuy nhiên, chỉ sau một thời gian ngắn, thị trường đá xây dựng ở Kỳ Anh đã bị đóng băng khi khu công nghiệp Formosa ngừng thu mua. Đến thời điểm hiện tại thì mọi việc đã thay đổi hoàn toàn, hầu hết các mỏ phải ngừng hoạt động. Còn lại một số ít, chủ mỏ phải khai thác cầm chừng để… trang trải vốn đầu tư.

Phóng viên hoanhap.vn đã đến thực tế từng điểm mỏ để tìm hiểu. Khung cảnh đã thay đổi rất nhiều chỉ sau mấy năm Formosa ngừng thu mua đá. Bao trùm ở các khai trường là không khí ảm đạm, trầm lặng, máy móc không hoạt động, vắng bóng người làm việc. Công trường chỉ còn lại là những bãi đá chất ngổn ngang xen vào là những bụi cỏ dại. 

Hơn 50 mỏ xin cấp phép hoạt động thì đến nay những mỏ còn hoạt động chỉ còn đếm trên đầu ngón tay. Các mỏ đang hoạt động cũng chỉ làm theo kiểu cầm chừng.

 

Chính sách miễn giảm tiền thuê đất tại KCN đã được quy định rõ tại Điều 14 Nghị định 142/2005/ NĐ-CP ngày 14/11/2005 của Chính phủ; Điều 19 Nghị định 46/2014/ NĐ - CP ngày 15/5/2014 và Công văn số 7810/BTC - QLCS ngày 12/6/2015 của Bộ Tài chính, về việc hướng dẫn một số nội dung về miễn, giảm tiền thuê đất. Chủ trương là vậy, nhưng đến nay một số đơn vị thuê đất thực hiện dự án trong địa bàn KCN Vũng Áng (nhất là các mỏ đất, đá) vẫn chưa được hưởng ưu đãi theo chủ trương chính sách miễn, giảm đã ban hành. 

Là một trong số ít mỏ ở thị xã Kỳ Anh còn “sống được” đến thời điểm này, nhưng mỗi ngày mỏ đá Hồng Sơn (Công ty CP Khai thác đá Hưng Thịnh) cũng chỉ xuất bán được gần 300 m3  (Ảnh: Internet)

Thủ tục cấp quyền khai thác mỏ cũng là một vấn đề làm cho DN khai thác khoáng sản gặp không ít khó khăn. Nghị định 203/NĐ-CP về việc tính tiền cấp quyền khai thác khoáng sản được ban hành ngày 28/11/2013 và có hiệu lực từ 01/01/2014 và chỉ áp dụng đối với các chủ mỏ ra đời sau này. Tuy nhiên, một số DN được giấy phép trước thời điểm nghị định nói trên ban hành cũng bị Sở Tài nguyên và Môi trường, Sở Công thương “Tham mưu” cho UBND tỉnh Hà Tĩnh… “truy thu”. Kiểu áp dụng chính sách “tận thu” này của các Sở, ngành tỉnh Hà Tĩnh đã góp phần đẩy các DN khai thác mỏ đá đến bờ vực phá sản.

Bên cạnh đó, đơn giá tính thuế, phí và cấp quyền khai thác mỏ của UBND tỉnh Hà Tĩnh ban hành quá cao so với thị trường. Ví dụ như: giá đá hộc xuất bán thực tế từ 80.000 đến 90.000 đồng/m3 nhưng đơn giá tính thuế, phí các DN bị áp đặt là 120.000 đồng/m3. Trong khi đó tại Thanh Hóa, đơn giá đá hộc là 65.000 đồng/1m3, Nghệ An là 50.000 đồng/1m3, Quảng Bình là 80.000 đồng/1m3.

Ông Phan Xuân Hồng, Chủ tịch Hiệp hội khai thác và chế biến đá thị xã Kỳ Anh chua xót trả lời phóng viên báo chí

Sự chênh lệch về đơn giá tính thuế như vậy dẫn đến các DN khai thác đá trên địa bàn thị xã Kỳ Anh nói riêng và trên địa bàn tỉnh Hà Tĩnh nói chung phải chịu thiệt thòi rất lớn so với các tỉnh lân cận.

Không những vậy, theo văn bản số 1800/BC-STNMT ngày 26/6/2014 của Sở TN&MT tỉnh Hà Tĩnh về xử lý các điểm mỏ khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Kỳ Anh và văn bản số 2932/UBND-CN ngày 9/7/2015 của UBND tỉnh Hà Tĩnh về xử lý các điểm mỏ khai thác khoáng sản trên địa bàn huyện Kỳ Anh phục vụ chuẩn bị thành lập thị xã mới, thì các mỏ đá khai thác trên địa bàn Kỳ Anh sẽ phải kết thúc khai thác vào năm 2018.

Trong công văn số 04 ngày 3/8/2015 của Hiệp hội khai thác và chế biến đá thị xã Kỳ Anh gửi Sở Tài nguyên và Môi trường và UBND tỉnh Hà Tĩnh nêu: “Sau khi các doanh nghiệp khai thác đá nhận được thông báo thu tiền cấp quyền khai thác khoáng sản năm 2015, Hiệp hội nhận thấy trong điều kiện hoạt động kinh doanh khó khăn như hiện nay, với mức đóng nộp như thông báo năm 2015 là một con số vô cùng lớn đối với doanh nghiệp. Lợi nhuận từ hoạt động khai thác chế biến và tiêu thụ đá không đáp ứng đủ các nguồn đóng nộp ngân sách nhà nước, nhất là tiền cấp quyền khai thác khoáng sản”.

Những bất cập nêu trên cũng đã được ông Hồng phân tích trong “Chương trình đối thoại giữa Chủ tịch UBND tỉnh và cộng đồng doanh nghiệp Hà Tĩnh” diễn ra ngày 13/8/2016 vừa qua. 

Sau khi nghe những băn khoăn, trăn trở từ phía các DN, Chủ tịch UBND tỉnh Hà Tĩnh cũng đã có ý kiến chỉ đạo các sở, ngành liên quan tìm giải pháp tháo gỡ, giúp DN khai thác mỏ đá ở thị xã Kỳ Anh thoát khỏi bế tắc. 

Sau cuộc họp đối thoại này, các DN đang nóng lòng chờ sự đồng hành kịp thời, cụ thể, quyết liệt từ phía các sở, ngành. Thế nhưng đến nay, mọi việc vẫn chưa mấy sáng sủa.