Người thương binh với đôi bàn tay tài hoa và tác phẩm Chùa Một Cột thu nhỏ độc đáo

Từng có mặt tại chiến trường miền Nam trong công cuộc kháng chiến chống Mỹ gian khổ ác liệt, rồi lại lên đường làm nghĩa vụ Quốc tế trên nước bạn Campuchia, tham gia bảo vệ Biên giới 6 tỉnh phía Bắc... trở về quê nhà với ý chí sắt đá, nghị lực phi thường, người thương binh Phí Đình Tuấn là một tấm gương sáng bình dị.

Thương binh Phí Đình Tuấn đang sống tại Thôn 6, xã Chàng Sơn, huyện Thạch Thất, TP. Hà Nội, là người khá “nổi tiếng” tại địa phương bởi tài hoa của ông.

Sống tại ngôi nhà nằm trong một con ngõ nhỏ, thấp thoáng dưới tán lá xanh mướt của cây mít cổ thụ, điểm xuyết bên hiên nhà là những chậu hoa lan đang rung rinh trước gió. Tất cả đều rất bình dị nhưng dưới sự chăm sóc tỉ mẩn bởi đôi bàn tay tài hoa của người nghệ sĩ mà trở nên đẹp lạ lùng! Vừa niềm nở đón khách, vừa ân cần hướng dẫn những người thợ hoàn thành cho xong phần việc, nhiều người nếu không hiểu về cuộc đời ông sẽ không bao giờ nghĩ ông chính là biểu tượng về nghị lực của người thương binh từng một thời: "Xẻ dọc Trường Sơn đi cứu nước".

Người lính “trận mạc” trở về …

46 năm trước, chiến trường Quảng Trị đang trong những ngày cam go nhất, người thanh niên Phí Đình Tuấn khi ấy vừa tròn 18 tuổi đã nung nấu quyết tâm lên đường vào Nam chiến đấu. Trên chiến trường máu lửa, trong Sư đoàn 304A, bác vinh dự trở thành người đồng chí, đồng đội với AHLLVT Lê Mã Lương.

Chiến sĩ Phí Đình Tuấn đã sát cánh cùng đồng đội, cầm súng chiến đấu cho tới ngày đất nước hoàn toàn giải phóng. Những năm cuối thập niên 70, cuộc sống người dân Campuchia chìm trong khói lửa dưới chế độ diệt chủng Pol Pốt. Đáp lại sự kêu gọi giúp đỡ của Chính phủ và nhân dân nước bạn, chiến sĩ trẻ Phí Đình Tuấn lại có mặt trong đoàn quân tình nguyện của Việt Nam, tiến vào giải phóng Thủ đô Pnom Pênh của xứ sở Chùa Tháp. Thời điểm biên giới Tây Nam tạm yên, cũng là khi biên giới phía Bắc rền vang tiếng súng. Tháng 3/1979 người lính ấy lại cùng đơn vị nhận nhiệm vụ trở ngược ra Bắc, chiến đấu bảo vệ dải đất 6 tỉnh biên cương phía Bắc.

Tác phẩm "Chùa Một Cột" đang được hoàn thiện để đưa tới triển lãm

Nhắc về những ký ức của thời trận mạc đã xa, người lính năm xưa bồi hồi, xúc động: "Đó là thời kỳ đầy khó khăn, gian khổ nhưng mình và bạn bè cùng lứa may mắn khi được trưởng thành trong những gian khó ấy".

Kể từ năm 1981, đối với bác Tuấn câu chuyện về những đêm hành quân trong rừng già hay những lần cùng đồng đội chốt giữ cao điểm, lùi dần vào trong ký ức. Người lính trở về quê nhà với một phần máu xương gửi lại chiến trường. Được công nhận là thương binh 2/4, tuy sức khỏe giảm sút nhưng người con vùng quê Chàng Sơn vẫn đảm nhiệm và hoàn thành tốt nhiệm vụ trên cương vị là Giám đốc Công ty thương binh Hà Tây. Năm 2006, bác Tuấn về hưu sau thời gian đảm nhiệm chức vụ Chi cục phó - Chi cục Phòng chống tệ nạn xã hội của TP. Hà Nội. Và cũng kể từ đây, như một cơ duyên với mảnh đất đã sinh ra mình, ngoài cái tên bác Tuấn thương binh, người dân còn coi bác Tuấn là một nghệ nhân của vùng quê Chàng Sơn - Thạch Thất.

Độc đáo tác phẩm Chùa Một Cột thu nhỏ...

Nhắc tới quê nhà Chàng Sơn, ánh mắt người lính năm xưa sáng trong đến lạ lùng.  Trong không gian thoang thoảng mùi hương của những cây gỗ mới, bác Tuấn say xưa kể: "Không chỉ đất Chàng Sơn mà cả một vùng rộng lớn là huyện Thạch Thất từ xưa đã nổi tiếng với nghề điêu khắc, làm gỗ. Ngày bé, thấy các chú, các bác làm nghề mình thích lắm, sau này đi bộ đội, rồi lại trải qua quá trình nhiều năm công tác vẫn cứ đau đáu nghĩ về nghề truyền thống của quê hương". Cũng theo lời kể của bác Phí Đình Tuấn: "Sau khi nghỉ hưu mình nghĩ ngay đến việc tiếp nối nghề truyền thống của quê nhà, vốn đã có tình yêu, có kiến thức về nghề thì mình học lại nghề nhanh lắm".

Trong lời tâm sự của nghệ nhân Phí Đình Tuấn, đối với nghề mộc, người thợ phải có một đôi bàn tay tài hoa và có cả con mắt của người nghệ sĩ. Vốn dĩ, việc chạm khắc đã khó, việc phục dựng lại những nét đẹp trong điêu khắc cổ còn khó hơn rất nhiều. Bởi theo như lời bác Tuấn: "Chạm khắc trong nghề mộc muốn đẹp thì ngoài sự tỉ mỉ kỳ công của từng nhát đục, sự chính xác trong tỉ lệ thì người thợ còn phải thổi cả lòng yêu nghề của mình vào sản phẩm, đó là điều kiện tiên quyết để làm lên phần hồn, làm nên giá trị của mỗi khúc gỗ sau khi qua tay người thợ". Với một quan niệm đầy nhân văn về nghề như thế, mà không ít lần bác Tuấn có mặt trong những dịp tu bổ Di tích Chùa Hà và Văn miếu Quốc Tử Giám. Hay xa xôi hơn nữa, năm 1973 chiến sĩ Phí Đình Tuấn cũng là một trong số ít những người được tham gia dựng căn nhà gỗ để đón tiếp Chủ tịch Fidel Castro đến thăm hỏi chiến sĩ ta tại mặt trận Quảng Trị.

Được tận mắt chứng kiến và nghe kể về ý tưởng hoàn thiện tác phẩm Chùa Một Cột thu nhỏ, để tham dự Triển lãm sản phẩm của thương binh và người khuyết tật năm 2018, nhiều người thầm cảm phục nghệ nhân Phí Đình Tuấn, bởi đó thực sự là một tác phẩm kỳ công và chứa đựng nhiều giá trị.

Cho tới nay, tác phẩm Chùa Một Cột thu nhỏ đang bước vào những công đoạn hoàn thiện cuối cùng thì trước đó nghệ nhân Phí Đình Tuấn đã phải cùng với những người thợ lành nghề nhất của mảnh đất Chàng Sơn thực hiện trong vòng 2 tháng không kể ngày đêm. Một loại gỗ quý có tên là Cam Xe, với màu sắc trang nhã, chịu được thời tiết khắc nghiệt vùng nhiệt đới được chọn lựa là chất liệu để dựng nên tác phẩm. Và để có được những khối gỗ quý này, nghệ nhân Phí Đình Tuấn phải lặn lội tìm mua tận ở đất bạn Lào.

Thương binh Phí Đình Tuấn cùng chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh

Để có được một phiên bản Chùa Một Cột thu nhỏ giống như di tích Chùa Một Cột tại Thủ đô Hà Nội, thì việc tính toán tỉ lệ, kích thước là một điều quan trọng. Với phiên bản thu nhỏ, tác phẩm sẽ có chiều cao tổng thể lên đến 2.3m trong đó phần chân cột cao 1.1m, độ dài 4 cạnh là 2.1m. Toàn bộ công trình có tới hàng trăm chi tiết lớn nhỏ, thế nhưng các chi tiết ấy liên kết với nhau mà không cần tới sự hỗ trợ của các chi tiết kim loại. Thậm chí có những phần của công trình chỉ cần đặt ghép với nhau cũng đã tạo ra độ kín gần như tuyệt đối giữa các điểm nối mỗi phần.

Kỳ công nhất phải kể tới phần mái chùa. Để tạo tác lại những viên ngói y hệt như ở Chùa Một Cột, nghệ nhân Phí Đình Tuấn đã tỉ mỉ xe mỏng từng thớ gỗ, khắc họa lại từng đường nét, nhìn một hồi lâu người xem đều phải trầm trồ: "Mười hàng ngói đều như một".

Bên cạnh đó, nghệ nhân Phí Đình Tuấn còn tỉ mỉ tạc lại bức ảnh chân dung Chủ tịch Hồ Chí Minh bằng chất liệu gỗ hương đỏ và trang trọng đặt chính giữa không gian bên trong tác phẩm của mình. Như lời bác tâm sự: "Mình từng là người lính, được trải qua quá trình rèn luyện và trưởng thành trong chiến đấu, trong những ngày tháng gian khổ ác liệt. Thế nên hình ảnh mình luôn nghĩ tới khi thực hiện tác phẩm đó chính là Bác Hồ!"

Để làm được những điều này, nhiều người sẽ phải cảm phục bản lĩnh Bộ đội Cụ Hồ của người chiến sĩ Phí Đình Tuấn.