Nhiều lao động rời xa quỹ hưu trí, chọn hưởng BHXH một lần

Chị Lê Thị Thu (48 tuổi, Cầu Giấy, Hà Nội) làm việc trong một công ty dược, có 15 năm đóng bảo hiểm xã hội (BHXH) và đang làm thủ tục để hưởng một lần. Chị dự định dùng số tiền này góp vốn cùng bạn bè mở quán cà phê.

Chị Thu đã cân nhắc rất lâu, rằng nếu để hưởng lương hưu thì phải chờ thêm 7 năm nữa, trong khi trước mắt đang rất cần tiền. Chị cũng lo lắng về hưu trước tuổi nhiều năm, tỷ lệ hưởng sẽ không cao. Khi đó, số tiền hưu ít ỏi mỗi tháng không "đánh đu" nổi với vật giá leo thang mỗi ngày. Chị hy vọng, công việc kinh doanh sau này sẽ thuận lợi để không uổng số tiền đầu tư.

Số người hưởng BHXH một lần đang ngày càng tăng cao. Ảnh minh họa: H.P.

Nghỉ việc hơn một năm, chị Nhài, công nhân da giày ở Đông Anh đã làm thủ tục xin hưởng BHXH một lần, lĩnh gần 50 triệu cho 12 năm đóng BHXH. Chị dùng số tiền đó sửa sang nhà cửa, mua một ít con giống về chăn nuôi. Vậy là sau nhiều năm thoát ly nông nghiệp, chị lại quay về với vườn tược, làm nông, để dành một ít tiền cho con đi học.

"Có lương hưu thì coi như có điểm tựa lớn khi về già, nhưng giờ mình cần vốn làm ăn mà không biết xoay xở đâu ra. Chờ được lĩnh lương hưu cũng lâu, phải hơn chục năm nữa", chị nói.

Năm 2016, Hà Nội có gần 49.000 người hưởng BHXH một lần với số tiền chi trả hơn 943 tỷ đồng. Đến tháng 5/2017, có gần 10.000 người hưởng BHXH một lần với số tiền hơn 328 tỷ đồng. Trong khi đó, con số cùng kỳ năm ngoái là 5.800.

Tính trên toàn quốc, thống kê của BHXH Việt Nam cho thấy 4 năm qua có khoảng 2,5 triệu người xin lĩnh BHXH một lần, bình quân mỗi năm có hơn 600.000 người. Năm 2016, có 665.000 người và dự kiến năm 2017 là 690.000.

Có nhiều nguyên nhân khiến người lao động chọn hưởng BHXH một lần. Theo ông Lê Đình Quảng, Trưởng ban Quan hệ lao động Tổng liên đoàn lao động Việt Nam, chủ yếu vẫn do thu nhập thấp. Người lao động dù biết ảnh hưởng đến lợi ích lâu dài, nhưng vì khó khăn nên phải lo trước mắt. Nhiều doanh nghiệp đang tìm cách "thải loại" công nhân nhiều tuổi để tránh đóng BHXH, hay doanh nghiệp trốn đóng, nợ BHXH khiến người lao động lo lắng.

"Nhiều thay đổi trong chính sách BHXH thắt chặt quyền lợi của người lao động, như tăng thời gian đóng thêm 5 năm để hưởng tối đa lương hưu, dự định kéo dài tuổi nghỉ hưu... khiến nhiều người chọn nhận tiền một cục hoặc về hưu sớm", ông Quảng nhận định.

Đại diện người lao động cho rằng đây là tình trạng đáng báo động với các nhà quản lý chính sách bởi mục tiêu là mở rộng diện bao phủ BHXH nhưng ngày càng nhiều người chọn ra. Năm 2016, số người tham gia vào hệ thống BHXH là hơn 700.000, thì số người nhận BHXH một lần cũng tương đương.

"Về lâu dài, người lao động sẽ thiệt thòi khi chưa già đã tiêu hết tiền dưỡng già. Sau này, khi không được hưởng hưu trí thì họ trở thành gánh nặng với xã hội. Nên cần cân nhắc kỹ khi chọn hưởng BHXH một lần", ông Quảng nói.

Ông Điều Bá Được, Trưởng ban thực hiện chính sách BHXH Việt Nam cho biết, số người hưởng BHXH một lần chủ yếu là công nhân khu công nghiệp, các vùng dễ dàng di chuyển lao động. Họ thường làm việc một thời gian để tích lũy tiền lương, đóng BHXH lấy vốn sau này về quê làm ăn.

"Ra khỏi lưới an sinh xã hội không ảnh hưởng tới Quỹ BHXH nhưng lại khiến người lao động có nguy cơ mất chỗ dựa khi về già", ông nói.

Bài học là những năm 1990, nhiều người chọn hưởng chế độ thôi việc, lĩnh tiền một lần (nay là BHXH một lần) theo Quyết định 176, lấy "một cục" đem đi gửi tiết kiệm vì lãi suất lúc đó rất cao. Sau đó, đồng tiền mất giá khiến họ thiệt thòi. Có người muốn trả lại số tiền đã nhận để được tham gia vào quỹ hưu trí, nhưng không được vì pháp luật không cho phép.

Theo ông Được, người lao động thực sự khó khăn, khi chọn hưởng BHXH một lần thì nên trực tiếp gặp cơ quan BHXH để được tư vấn, đến lúc đó quyết định cũng chưa muộn.