Những loại rắn cực độc ở Việt Nam, cách sơ cứu khi bị rắn cắn

Hoại tử vì rắn cắn.

Bệnh nhân T.Q.H (53 tuổi, trú tại Na Hang, Tuyên Quang) nhập viện trong tình trạng tổn thương mu chân phải lan rộng, sưng nề đỏ, có dịch mủ màu vàng, hôi, hoại tử; sưng nề lan lên hết cẳng chân phải.

Bệnh nhân lập tức được sơ cứu, sát khuẩn vết thương và được chỉ định các cận lâm sàng cần thiết.

Theo bệnh nhân kể lại: 4 ngày trước, khi đang hái rau tại vườn nhà bất ngờ thấy đau chói chân phải. Khi nhìn vết thương có dấu răng cắn vào mu bàn chân. Sau khi bị tai nạn bệnh nhân không đến bệnh viện để thăm khám ngay mà ở nhà đắp lá và uống thuốc nam 4 ngày. Tình trạng vết thương càng nghiêm trọng hơn khi vết thương ngày càng sưng đỏ, lên mủ, đi lại rất khó khăn và đau thì bệnh nhân mới đến bệnh viện cấp cứu.

Qua các kết quả cận lâm sàng các bác sỹ chẩn đoán bệnh nhân bị nhiễm trùng vết thương bàn chân phải do rắn cắn. Hiện tại bệnh nhân được chuyển khoa Hồi sức cấp cứu để điều trị nhiễm trùng.

Các bác sỹ cho biết, việc xử trí khi rắn cắn còn nhiều sai lầm. Do sơ cứu không đúng cách, nhiều người nhập viện trong tình trạng rất nặng bị hoại tử một phần tay, chân vì nhiễm trùng máu.

TS.BS. Lê Xuân Dương, Khoa Cấp cứu – Bệnh viện Trung ương Quân đội 108 cho biết khi bị rắn cắn cần trấn an người bệnh. Không để bệnh nhân tự đi lại. Bất động chân, tay bị cắn bằng nẹp (vì vận động làm cho nọc độc xâm nhập vào trong cơ thể nhanh hơn). Cởi bỏ đồ trang sức ở chân, tay bị cắn (vì có thể gây chèn ép khi vùng đó bị sưng nề).

Áp dụng biện pháp băng ép bất động với một số loại rắn hổ (rắn cạp nong, cạp nia, hổ mang chúa, rắn biển và một số giống rắn hổ mang thường), băng ép bất động để làm chậm sự xuất hiện triệu chứng liệt. Dùng các băng chun giãn, băng vải hoặc tự tạo từ khăn, quần áo. Băng tương đối chặt nhưng không quá mức (còn sờ thấy động mạch đập). Bắt đầu băng từ ngón chân, tay đến hết toàn bộ chân, tay bị cắn. Dùng nẹp cứng (nẹp, miếng gỗ, que, miếng bìa cứng,...) cố định chân, tay bị cắn.

Không băng ép khi rắn lục cắn vì có thể làm vết thương nặng thêm. Có thể chích nặn rửa vết cắn dưới bòi nước sạch với xà phòng rồi sát trùng. Nếu bệnh nhân khó thở thì hô hấp nhân tạo (hà hơi thổi ngạt hoặc bằng phương tiện y tế có tại chỗ như bóp bóng, máy thở xách tay,..). Nếu có dấu hiệu ngừng tuần hoàn thì tiến hành hồi sinh tổng hợp ngay tại chỗ và chờ nhân viên y tế đến.

Vận chuyển bệnh nhân bằng phương tiện đến cơ sở y tế đồng thời duy trì băng ép, bất động, để vùng bị cắn thấp hơn vị trí của tim, nếu ở chân, tay thì có thể để thõng tay hoặc chân.…

Chú ý: Bất cứ trường hợp nào bị rắn cắn, ngay cả khi xác định là rắn lành, đều cần xử trí và theo dõi tại bệnh viện như trường hợp rắn độc cắn, ít nhất trong 12 giờ đầu. Nếu trễ sau 24-48 giờ, kết quả điều trị rất kém hoặc không hiệu quả.

Bác sĩ Dương cho biết không sử dụng các biện pháp ga rô, trích nặn, chườm đá, đắp thuốc nam, thuốc bắc... vì nó không có hiệu quả.

Từ trái sang: Hổ mang thường - Hổ mang chúa Rắn lục đuôi đỏ

Ở nước ta thường gặp 2 họ rắn độc:

Họ rắn hổ:

• Rắn hổ mang:

- Rắn hổ mang thường: (rắn hổ đất, hổ mang bành, hổ phì, hổ mèo) có cổ bạnh và phát ra âm thanh đặc trưng khi đe doạ hoặc tấn công. Có ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, thậm chí gần khu dân cư.

- Rắn hổ mang chúa: cổ cũng bạnh nhưng không bạnh rộng, có hai vảy lớn ở đỉnh đầu, có ở vùng rừng núi, trung du, đồng bằng, hiện nay còn được nuôi ở nhiều nơi. Kích thước lớn nặng hàng chục kilôgam, thường dài hơn 2,5m.

• Rắn cạp nong, cạp nia: khoang đen-trắng rõ (rắn cạp nia), khoang đen-vàng (rắn cạp nong), thường ở vùng trung du, đồng bằng, khu vực gần nước.

• Rắn biển

• Biểu hiện nhiễm độc:

- Tại vùng vết cắn: đau, sưng nề, có thể có hoại tử đen da vùng bị cắn (da bị chết do nọc độc), nhiễm trùng (sưng đỏ, sốt, có mủ). Vết rắn cắn do rắn cạp nia, cạp nong cắn thường không có gì đặc biệt.

- Toàn thân: đau nhiều, nói khó, mờ mắt, yếu chân tay, khó thở, liệt toàn thân, loạn nhịp tim, đái ít,…dễ tử vong hoặc tàn phế. Nguyên nhân tử vong chủ yếu do liệt các cơ gây khó thở.

Họ rắn lục:

• Đặc điểm chung: đầu thường hình tam giác, mắt có con ngươi hình elíp dựng đứng.

- Rắn lục xanh: có màu xanh lá cây các mức độ khác nhau, thường ở vùng rừng núi cả ba miền.

- Rắn khô mộc, rắn lục mũi hếch: thân màu nâu hoặc giống như màu cành cây khô, thường ở vùng rừng núi phía Bắc.

- Rắn choàm quạp: thân màu nâu, thường ở vùng rừng phía Nam.

• Biểu hiện nhiễm độc: Sưng nề, phỏng nước, chảy máu vùng vết cắn, chảy máu toàn thân khó cầm. Tử vong do chảy máu, mất máu.