Tăng hiệu quả công tác bảo trợ, cứu trợ xã hội, bảo vệ, chăm sóc trẻ em

Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội cho biết, ngày 29/10/1013, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 144/2013/NĐ-CP ngày 29/10/2013 quy định xử phạt vi phạm hành chính về bảo trợ, cứu trợ xã hội và bảo vệ chăm sóc trẻ em. Nghị định được ban hành đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ cho việc xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ, cứu trợ xã hội; góp phần tuyên truyền sâu rộng đến các đối tượng bảo trợ xã hội, người khuyết tật, và toàn thể nhân dân nói chung ý thức được quyền lợi và nghĩa vụ của mình, hạn chế tối đa vi phạm hành chính; tạo sự chuyển biến về ý thức chấp hành pháp luật của tổ chức, cá nhân; góp phần hạn chế các hành vi vi phạm pháp luật. Tuy nhiên, sau 3 năm thi hành Nghị định đã bộc lộ một số hạn chế, vướng mắc và không bảo đảm sự đồng bộ trong hệ thống pháp luật.

Cụ thể, hệ thống pháp luật liên quan đến xử lý vi phạm hành chính đã có sự điều chỉnh, thay đổi. Một số văn bản pháp luật trong lĩnh vực này làm cơ sở xác định hành vi vi phạm và xử phạt vi phạm hành chính mới được ban hành, sửa đổi bổ sung sau khi Nghị định số 144/2013/NĐ-CP được ban hành như Luật Việc làm (năm 2013), Luật giáo dục nghề nghiệp (năm 2014), Bộ luật hình sự (năm 2015), Nghị định số 103/2017/NĐ-CP ngày 12/9/2017 của Chính phủ quy định về thành lập, tổ chức, hoạt động, giải thể và quản lý các cơ sở trợ giúp xã hội, Nghị định số 97/2017/NĐ-CP ngày 18/8/2017 của Chính phủ sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 81/2013/NĐ-CP ngày 19 tháng 7 năm 2013 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật xử lý vi phạm hành chính. Luật trẻ em 2016 có hiệu lực từ ngày 01/6/2016 có nhiều quy định mới về quyền và nghĩa vụ của đối tượng so với luật cũ. Do vậy, cần sửa đổi, bổ sung toàn diện các điều khoản quy định tại mục 2 Chương II Nghị định số 144/2013/NĐ-CP, để thống nhất quy định của Luật Trẻ em. Ngoài ra, qua rà soát cũng phát hiện một số quy định pháp luật về quyền và nghĩa vụ của các đối tượng trong Luật Người khuyết tật, Luật Người cao tuổi, Nghị định số 136/2013/NĐ-CP chưa có quy định xử phạt hoặc có quy định nhưng chưa đầy đủ. Một số quy định về xử phạt vi phạm hành chính về bảo trợ, cứu trợ xã hội và bảo vệ, chăm sóc trẻ em có sự trùng lắp với quy định của Bộ luật hình sự năm 2015, chưa phân định rõ ranh giới giữa vi phạm hành chính và tội phạm hình sự cần sửa đổi, bổ sung cho phù hợp.

Theo Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội, đến thời điểm hiện tại, Thanh tra Bộ chưa tiến hành xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ xã hội và bảo vệ, chăm sóc trẻ em. Đồng thời, qua báo cáo của các địa phương hầu hết cũng không tiến hành xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực bảo trợ xã hội, bảo vệ, chăm sóc trẻ em mà chủ yếu là ban hành các kiến nghị yêu cầu đối tượng thanh tra và các cơ quan, tổ chức liên quan khắc phục những thiếu sót, hạn chế hoặc chuyển hồ sơ đề nghị khởi tố vụ án theo quy định của pháp luật hình sự.

Nguyên nhân của thực trạng này là xuất phát từ một số vướng mắc trong thực tiễn thi hành, cụ thể: Các cơ sở chăm sóc đối tượng bảo trợ xã hội, cơ sở chăm sóc trẻ em ngoài công lập phần lớn mang tính từ thiện, việc kiểm tra, xử lý các cơ sở sai phạm chủ yếu mang tính chất hướng dẫn, thuyết phục. Không có hướng dẫn rõ về tiêu chuẩn, điều kiện thành lập, hoạt động, trách nhiệm và thẩm quyền quản lý các cơ sở chăm sóc, nuôi dưỡng dưới 10 đối tượng.

Chưa có văn bản hướng dẫn rõ về tiêu chuẩn, thành lập, hoạt động của các nhóm trẻ gia đình (chăm sóc bán trú chủ yếu là trẻ nhỏ dưới 2 tuổi), các vụ việc vi phạm (như đánh đập, ngược đãi trẻ chủ yếu xảy ra ở các nhóm trẻ này, nhưng chưa có biện pháp quản lý phù hợp). Do vậy, việc xử phạt vi phạm gặp nhiều khó khăn do không có quy định về nội dung làm căn cứ quy định việc xử phạt.

Mức tiền phạt quy định tuy rằng không cao nhưng đa phần đối tượng vi phạm có hoàn cảnh khó khăn, nghề nghiệp tự do, không có đơn vị trực tiếp quản lý và chưa có văn bản pháp luật quy định cụ thể các chế tài để áp dụng các biện pháp cưỡng chế nên việc thi hành các quyết định xử phạt vi phạm hành chính là rất khó khăn (ví dụ: xử phạt đối với hành vi "Lợi dụng người khuyết tật... để trục lợi hoặc thực hiện hành vi vi phạm pháp luật", "Không thực hiện nghĩa vụ chăm sóc, phụng dưỡng người cao tuổi",...)…

Tình trạng vi phạm quyền của người cao tuổi, người khuyết tật, trẻ em và các đối tượng bảo trợ xã hội vẫn xảy ra, các quyền bị xâm phạm như quyền được tiếp cận thông tin, quyền tham gia sinh hoạt tại các tổ chức xã hội của người cao tuổi, việc hành hạ trẻ em, lôi kéo, dụ dỗ trẻ em tham gia vào các hành vi vi phạm pháp luật như đánh bạc, vận chuyển ma túy... và đặc biệt là những hành vi vi phạm các quyền của trẻ em theo quy định của Luật Trẻ em năm 2016. Vì vậy, việc ban hành một Nghị định mới thay thế Nghị định số 144/2013/NĐ-CP ngày 29/10/2013 của Chính phủ quy định xử phạt vi phạm hành chính về bảo trợ, cứu trợ xã hội và bảo vệ, chăm sóc trẻ em là rất cần thiết, đáp ứng yêu cầu, phù hợp với chức năng quản lý nhà nước về lao động, người có công và xã hội của ngành Lao động - Thương binh và Xã hội.

Dự thảo Nghị định gồm 4 chương, 52 điều. Bên cạnh những quy định chung, dự thảo đề xuất cụ thể quy định về hành vi vi phạm hành chính, hình thức xử phạt và biện pháp khắc phục hậu quả vi phạm hành chính về bảo trợ, cứu trợ xã hội; vi phạm hành chính về bảo vệ, chăm sóc trẻ em; thẩm quyền xử phạt vi phạm hành chính…