Thủ nhang phủ Tiên Hương (Vụ Bản, Nam Định): Quy chế không thuận lòng dân

Bằng sự tôn kính phụng thờ

Năm 2015, đại diện người cao tuổi, các gia đình liệt sĩ, thân nhân người có công và nhân dân xã Kim Thái đã làm đơn kiến nghị các cấp, các ngành về nội dung Quyết định số 06/2015/QĐ- UBND ngày 06/01/2015 của UBND huyện Vụ bản ban hành “Quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị quần thể Di tích Lịch sử - văn hóa Phủ Dầy”.

Trong đơn, thể hiện rõ nội dung khẳng định: quần thể di tích kiến trúc nghệ thuật Phủ Dầy của dòng họ, được Bộ Văn Hóa xếp hạng năm 1975. Trải qua nhiều năm tháng do chiến tranh và thiên tai tàn phá, cấm đoán nên các đền, phủ, chùa, lăng của làng bị xuống cấp nghiêm trọng, thậm chí bị san phẳng, có di tích chỉ còn lại đám đất không. Đến mãi những năm 1980, được sự quan tâm của Nhà nước, tự do tín ngưỡng dần được khôi phục, các dòng họ, dân làng, chính quyền địa phương đã tín cử những người có tâm, có đức làm Thủ nhang, trông coi đền, phủ, bảo tồn di tích. Các Thủ nhang đã tận tâm, tận lực, không quản vất vả, từng phải đi vay mượn tiền của, cùng dòng họ, dân làng giáo hóa, khách thập phương... chắt chiu từ những đồng tiền nhỏ để trùng tu, tôn tạo, bảo tồn di tích mới được uy nghiêm, trang trọng như ngày hôm nay.

Qua từng thời kỳ, con cháu dòng họ Trần Lê tự hào với thanh thế của mình có bề dày lịch sử, gìn gữ và phát huy truyền thống đạo Thánh Mẫu huyền thoại. Đồng thời, ghi nhận nhiều công sức của các Thủ nhang, trong đó bà Trần Thị Duyên từ năm 1988 đến nay đã cùng với các Thủ nhang đều dành cả cuộc đời cống hiến phục vụ cửa Mẫu, cửa Thánh, cửa lăng, đạt nhiều thành tích xuất sắc trong việc bảo tồn, trùng tu, tôn tạo, khôi phục lại lễ hội, đóng góp xây dựng các công trình phúc lợi ở địa phương, được các bộ, ngành ghi nhận, tặng bằng khen. Vào các ngày Kỵ, con cháu thắp một tuần nhang trước anh linh Đức Thánh Mẫu thể hiện sự tôn kính phụng thờ.

Đến nay, bà Trần Thị Duyên đã bước sang tuổi 90, sức khỏe yếu, muốn ủy quyền lại cho con gái thứ hai của mình là Trần Thị Huệ thay mình làm Thủ nhang phủ Tiên Hương, tiếp tục kế nghiệp phụng sự cửa Mẫu nhưng mong muốn đó đến nay vẫn chưa được các cấp chính quyền chấp thuận.

Quá nhiều ràng buộc pháp lý?

Sự việc khiến cho cả dòng họ, dân làng đều hết sức bất ngờ trước Quyết định số 06/2015/QĐ-UBND ngày 06/01/2015 của UBND huyện Vụ Bản về việc ban hành “Quy chế quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị Quần thể di tịch lịch sử - văn hóa Phủ Dầy”. Quyết định này do ông Phạm Văn Quyết, Chủ tịch UBND huyện ký, bao gồm 18 Điều, trong đó Điều 13 về tiêu chuẩn, điều kiện, ghi rõ: “trong quá trình được giao trụ trì, trông coi, quản lý di tích nếu không có đủ sức khỏe hoặc không có đủ điều kiện để trực tiếp trụ trì, trông coi, quản lý di tích thì báo cáo UBND xã trước 30 ngày xin ý kiến UBND huyện và nhân dân địa phương lấy phiếu tín nhiệm, chọn, cử người thay thế trong thời hạn 30 ngày”. Căn cứ vào Quyết định này, ngày 06/02/2015, UBND xã Kim Thái đã ban hành Thông báo số 01/TB-UBND về việc “công nhận người quản lý, bảo vệ (thủ nhang) di tích Phủ Tiên Hương. Thông báo này kèm theo Hợp đồng số 01/HĐ-UBND“quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị Di tích lịch sử - văn hóa quần thể Phủ Dầy”.

Quyết định số 06/2015/QĐ-UBND của huyện Vụ Bản

Hợp đồng số 01/HĐ-UBND ngày 09/02/2015 thể hiện rõ đại diện bên A là ông Nguyễn Hồng Niên, Chủ tịch UBND xã Kim Thái; đại diện bên B là bà Trần Thị Duyên, giao cho bà Duyên quản lý, bảo vệ và phát huy giá trị di tích phủ Tiên Hương với thời hạn 05 năm

Hợp đồng số 01/HĐ-UBND của UBND xã Kim Thái

Trước sự can thiệp và sự ràng buộc của chính quyền các cấp nói trên, gần 2.000 người dân xã Kim Thái đã làm đơn kiến nghị, phản đối vì cho rằng Quy chế không tôn trọng, không đồng thuận với ý kiến của nhân dân địa phương, thậm chí vượt xa luân thường đạo lý... nên bà Duyên không ký, đến tại thời điểm này, hợp đồng vẫn không có hiệu lực. Nhưng mãi đến ngày 29/09/2017, UBND xã Kim Thái mới ra Thông báo số 17/TB-UBND về việc “bàn giao tạm thời Thủ nhang phủ Tiên Hương thuộc quần thể Di tích lịch sử - văn hóa Phủ Dầy” theo nguyện vọng của bà Trần Thị Duyên do tuổi cao, sức yếu giao Thủ nhang cho con gái thứ hai là bà Trần Thị Huệ.

Là người đang được tạm thời Thủ nhang, bà Trần Thị Huệ, cho biết: tôi không đồng ý ký hợp đồng với xã do đền phủ thờ Mẫu là của dòng họ Trần Lê, 14 đạo sắc phong của các triều đại nhà Vua ban dâng Đức Thánh Mẫu phủ Chính - Phủ Dầy vẫn còn nguyên giá trị. Do vậy, chúng tôi có quyền thờ tổ tiên của mình chứ chính quyền không thể áp đặt Ban quản lý vào đây với quy chế, ràng buộc về mặt pháp lý được.

Người dân Kim Thái trước kia và bây giờ vẫn một lòng tin tưởng vào khả năng, sự am hiểu về tín ngưỡng thờ Mẫu của bà Trần Thị Huệ, người vừa mới được Bộ VH-TT&DL giao phó đại diện cho các đồng đền Thủ nhang sang các nước châu Phi dự hội nghị, được UNESCO ghi danh “tín ngưỡng thờ Mẫu là văn hóa phi vật thể của nhân loại”. Nay bà Huệ được giao lại Thủ nhang vừa đáp ứng nguyện vọng của mẹ bà, vừa là sự mong muốn, ủng hộ của gần 2.000 người dân bản địa. Nếu không phải lý thuyết cha truyền, con nối, thì việc này hoàn toàn có sơ sở chính đáng để bà Huệ chính thức được giao làm Thủ nhang (chứ không phải tạm thời), nhân dân yên tâm, vui vẻ làm ăn và tự tự do tín ngưỡng trong lòng xã hội tốt đẹp.