Những người sinh sống ở vùng nông thôn của Việt Nam chắc hẳn đã quá quen thuộc với hình ảnh của cây cà gai leo. Đây là cây thuốc quý, có khả năng điều trị nhiều bệnh tật hiệu quả. Cây cà gai leo còn có tên khoa học là Solanum hainanense Hance Solanaceae. Ở nước ta, cây cà gai leo còn được biết đến với các tên gọi như cà vạnh, cà quýnh, cà lù, gai cườm, cà cưỡng. Cây cà gai leo thuộc dạng thân leo và mọc hoang ở những bụi rậm. Trước đây, nó được trồng để làm bờ rào rất hiệu quả. Cái tên cà gai leo là bắt nguồn từ hình dạng thân nhỏ có nhiều gai, có thể dài đến 6m hoặc hơn, mọc hay hoặc bò. Thân nhẵn phân cành nhiều, hóa gỗ, cành được phủ long hình sao có rất nhiều gai màu vàng cong. Lá màu xanh mọc so le, hình trứng, bầu dục hoặc thun, sẻ thùy không đều, mặt dưới hơi có lông mềm hình sao, màu trắng nhưng không bị nhám, mặt trên có gai. Hoa màu trắng, nhụy vàng, mỗi bông có từ 4 đến 6 cánh. Quả mọng bóng căng, hình tròn màu xanh lúc xanh, khi chín màu đỏ, cuống quả dài tầm 2cm. Hạt màu vàng hình thận dẹt. Hoa cà gai leo mọc vào độ từ tháng 4 đến tháng 5, quả vào độ tháng 7 đến tháng 9.

Cây cà gai leo giống khi còn non (Ảnh: Internet)

Cà gai leo là cây mọc hoang khắp nơi từ vùng núi thấp cho đến trung du hay đồng bằng ven biển, phổ biến nhất ở Miền Bắc nước ta nhất là các tỉnh có khí hậu nóng như Nghệ An, Thanh Hóa, Hà Nam, Thái Bình. Cũng hay được trồng làm hàng rào, nếu mọc hoang thường ở các bụi rậm, chen lẫn với các cây khác. Có thể thu hái cành lá và rễ quanh năm, rửa sạch, thái lát, phơi khô hoặc sấy khô. Có thể dùng làm nguyên liệu nấu cao nước, cao mềm hoặc cao khô. Tuy chỉ là cây mọc hoang nhưng cà gai có tác dụng rất lớn trong việc trị bệnh. Các chuyên gia y tế đã khẳng định, cà gai có khả năng bảo vệ gan rất mạnh. Thành phần chính trong thân, lá và rễ của cây cà gai có chứa saponin steroid và các alcaloid solasodin, solasodinon; còn có diosgenin và các flavonoid. Cà gai leo tính ấm, hơi có độc, có tác dụng tán phong thấp, tiêu độc, tiêu đờm, trừ ho, giảm đau, cầm máu. Chất Glycoalcaloid tác dụng ức chế sự sao chép và làm âm tính virus viêm gan B. Cà gai còn có thể giúp giải rượu, giải độc gan.

Cây cà gai leo khi trưởng thành (Ảnh: Internet)

Tác dụng trị bệnh của cây cà gai leo

Từ xa xưa, các thầy thuốc dân gian đã biết bào chế cây cà gai thành vị thuốc trị cảm cúm, bệnh dị ứng, ho gà, đau lưng, đau nhức xương, thấp khớp, rắn cắn. Dưới đây là một vài đơn thuốc:

Chữa rắn cắn: Lấy 30-50g rễ tươi, rửa sạch, giã nhỏ, hoà với khoảng 200ml nước đun sôi để nguội, chiết nước cho người bị nạn uống tức thì. Ngày uống 2 lần. Ngày kế tiếp, dùng 15-30g rễ khô, sao vàng, sắc nước cho uống, ngày 2 lần, sau 3-5 ngày thì khỏi hẳn.

Chữa phong thấp: Hãy dùng rễ cà gai leo, dây mấu, rễ cây tầm xuân, vỏ Chân chim, rễ Cỏ xước, dây đau xương mỗi vị 20g, sắc cho đặc rồi uống hàng ngày.

Chữa bệnh ho, ho gà: Nếu bạn bị chứng ho gà hành hạ thì hãy dùng rễ Cà gai leo 10g, lá Chanh 30g, sắc uống làm 2 lần trong ngày.

Chữa sưng mộng răng: Sưng mộng răng khiến bạn khó chịu bởi những cơn đau buốt mà nó mang lại. Lúc này bạn dùng hạt Cà gai leo 4g, tán nhỏ, cho vào trong cái đồ đồng với một ít sáp ong, đốt lấy khói xông vào chân răng sẽ đem lại hiệu quả bất ngờ.

Chữa bệnh viêm gan B: Trong cây cà gai leo có chất Glycoalcaloid tác dụng ức chế sự sao chép và làm âm tính virus viêm gan B. Loại thực vật này còn có thể giúp giải rượu, giải độc gan. Cách sử dụng là dùng rễ, thân, lá, phơi khô sắc uống hoặc đun uống thay nước hàng ngày, ngày dùng 100g.

Quả cà gai leo chín có màu đỏ, hình cầu đường kính 5-7mm. (Ảnh: Internet)

Theo một số thầy thuốc uy tín trong lĩnh vực trị bệnh tại Bệnh viện Quân y 103: “... Về cây Cà Gai Leo, Bệnh viện Quân y 103 là đơn vị đầu tiên thực hiện nghiên cứu lâm sàng trên bệnh nhân viêm gan B mãn tính. Trên thực tế, cà gai leo dùng cho bệnh nhân tác dụng về triệu chứng giảm rõ rệt, rất nhiều bệnh nhân thấy ăn ngon, ngủ tốt hơn, men gan trở về bình thường nhanh. Năm 1999, thử nghiệm trên 30 bệnh nhân thì có 7 trường hợp (23,3%) bệnh nhân trở nên âm tính với vi rút viêm gan B. Đó là một kết quả ngoài sức mong đợi.

Để chứng minh toàn diện hơn, từ năm 2002 đến năm 2004, cây Cà Gai Leo tiếp tục được thực hiện thử nghiệm lâm sàng trên bệnh nhân tại 3 bệnh viện: Bệnh viện Quân Y 108, Bệnh viện Quân Y 103 và bệnh viện 354. Kết quả đạt được được Hội đồng khoa học nhà nước đánh giá cao. Các thuốc tốt nhất hiện nay như interferon, tenofovir khi điều trị tỉ lệ bệnh nhân âm tính vi rút viêm gan chỉ đạt 6%, quá trình điều trị thường phải kéo dài từ 1 năm trở lên và sau khi bệnh nhân âm tính với vi rút vẫn phải sử dụng tiếp tục thêm 6 tháng đến 1 năm để đảm bảo vi rút không tái phát trở lại. Vì vậy chi phí điều trị rất cao. Bệnh nhân đến điều trị thường là những bệnh nhân nghèo, thường không theo suốt được quá trình điều trị. Đây cũng là một nguyên nhân dẫn đến tỉ lệ tái phát bệnh cao ở nước ta. Do đó việc phát hiện cây Cà Gai leo có tác dụng âm tính vi rút viêm gan B thực sự rất đặc biệt và quan trọng”.

Với những tác dụng như vậy, đây sẽ là một giải pháp hữu hiệu để hỗ trợ điều trị cho bệnh nhân viêm gan B mãn tính, giúp giảm chi phí, tác dụng phụ so với các sản phẩm tân dược trên thị trường và giúp phát triển cây thuốc nam Việt Nam trong phòng và điều trị bệnh.