Buổi lễ nhậm chức vừa kết thúc thì một tốp máy bay A.37 ném bom sân bay Tân Sơn Nhất, gây nên cảnh hỗn loạn tại Hội trường của Quốc hội Sài Gòn. Trận ném bom cũng gây nên cảnh tượng hỗn loạn tại Đại sứ quán Mỹ ở Sài Gòn. Ở Trại Davis, hai Đoàn Đại biểu quân sự ta đã sẵn sàng tham gia chiến đấu trong hai ngày cuối cùng của Chiến dịch Hồ Chí Minh, kết thúc thắng lợi 823 ngày đêm đấu tranh gian khổ để thi hành các điều khoản về quân sự của Hiệp định Paris.

Ngày 28/4/1975, Cuộc tổng tấn công của đại quân ta vào Sài Gòn đã được ba ngày và quân ta ngày càng áp sát nội thành. Ở Trại Davis, đơn vị chúng tôi cũng vừa hoàn thành việc xây dựng một hệ thống hầm hào chiến đấu hoàn chỉnh, vững chắc dưới lòng đất, gồm công sự, hầm trú ẩn, hào giao thông, hầm chỉ huy, hầm cứu thương, mạng thông tin và các hầm dự trữ lương thực, thực phẩm, thuốc men, dầu đèn, nước sạch. Đó là kết quả của hai tuần lễ lao động hết sức khẩn trương nhưng lặng lẽ, bí mật của gần 300 sĩ quan, chiến sĩ đơn vị. Gần hai chục tháp canh của quân đội Sài Gòn, được bố trí ngay bên kia hàng rào Trại Davis, đã không hề phát hiện ra bất kỳ điều gì bất thường trong khuôn viên Trại.  

Lúc đó đã gần 6 giờ chiều. Trời cuối mùa khô trong xanh và vẫn còn ánh nắng. Tiểu đội anh nuôi đang bận rộn chuẩn bị bữa cơm chiều, còn anh em đang chơi thể thao, tập thể dục hoặc chăm sóc các luống rau xanh. Đột nhiên một tốp 5 máy bay A.37 xuất hiện trên bầu trời sân bay Tân Sơn Nhất. Chúng lần lượt bổ nhào và thả những quả bom hình bầu dục đen trũi lướt qua đầu chúng tôi, rồi rơi xuống bên kia hàng rào kẽm gai ngay sát căn nhà của tiểu đội vệ binh số 3. Khói đen và lửa đỏ bốc lên cuồn cuộn, mảnh vỡ của bom cùng đất đá, vật liệu các loại văng tung tóe, cát bụi bay mịt mù. Đám lính Sài Gòn la hoảng hốt. Từ các ổ súng phòng không, vang lên tiếng súng đại liên bắn trả yếu ớt.

Trại Davis ở góc phải bên dưới của ảnh, nơi phi đội Nguyễn Thành Trung ném bom tối 28/4/1975 ở nơi đỗ máy bay chiến đấu của quân đội Sài Gòn, ngay bên kia hàng rào Trại Davis.

Trước đó, Đảng ủy của hai Đoàn ĐBQS ta đã quyết định sẽ bám trụ chiến đấu như một đơn vị ém sẵn trong lòng địch. Quyết định được đưa ra sau khi Đảng ủy đã nghiên cứu kỹ bản “kế hoạch giải cứu Trại Davis” nhận được từ Bộ Chỉ huy B2 nhưng thấy ở lại để chiến đấu là phương án hợp lý hơn vì một số lý do. Một là, việc tổ chức cho gần 300 con người rút ra khỏi vòng vây dày đặc của địch trong lúc chiến sự đang diễn ra là một nhiệm vụ phức tạp, tiềm ẩn nhiều rủi ro đối với việc bảo đảm an toàn lực lượng. Hai là, rút lui sẽ ảnh hưởng đến việc thực hiện nhiệm vụ tình báo và nghi binh chiến lược được cấp trên giao phó cho đơn vị. Ba là, rút lui có thể sẽ đánh động đối phương về ý đồ và kế hoạch chiến đấu của ta. Và, sau cùng, việc xây dựng một hệ thống công sự vững chắc sẽ giảm đến mức thấp nhất những rủi ro về tổn thất lực lượng. Có thể nói ở lại Trại Davis để chiến đấu là một quyết định dũng cảm và phù hợp với tình hình thực tế. 

Để động viên anh em, Đảng ủy đã cho phổ biến tinh thần bức điện khẩn của Đại tướng Võ Nguyên Giáp, đại ý: Quân ủy Trung ương và Bộ tư lệnh tuyên dương những đóng góp và thông cảm với hoàn cảnh của các đồng chí; hãy động viên anh em vững vàng ý chí chiến đấu, đứng vững trên vị trí của mình; ngày thắng lợi không còn xa nữa. Đồng thời, Đảng ủy đơn vị cũng gửi đi bức điện trả lời: “Tất cả anh em đã sẵn sàng chiến đấu cả về tinh thần và vật chất, và xin hứa với Đại tướng, Tổng tư lệnh chúng tôi sẽ hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của mình”.

Cũng vào thời điểm này ngày 28/4/1975, tại Hội trường lớn của Quốc hội Sài Gòn, ông Dương Văn Minh vừa tiếp nhận chức tổng thống chính quyền Nam Việt Nam từ ông “Tổng thống một tuần” Trần Văn Hương, bằng một bài phát biểu nhậm chức ngắn gọn, nhưng mang một thông điệp rõ ràng muốn gửi đến Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam. Ông Dương Văn Minh kêu gọi ngừng bắn ngay lập tức và thương lượng hòa bình trong khuôn khổ Hiệp định Paris. Ông cũng hứa sẽ thành lập một chính phủ rộng rãi, bao gồm những cá nhân có lập trường hòa giải rõ ràng.

Ông Dương Văn Minh dành những lời cuối cùng của bài phát biểu nhậm chức cho “các chiến hữu trong quân lực Việt Nam Cộng hòa” mà ông, với tư cách là Tổng tư lệnh, giao cho họ một “nhiệm vụ mới”. Ông nhấn mạnh: “Nhiệm vụ của các chiến hữu là phải bảo vệ phần lãnh thổ còn lại của chúng ta... Hãy kiên định tinh thần, siết chặt đội ngũ, giữ vững vị trí chiến đấu của các bạn để hoàn thành nhiệm vụ được giao phó”.

Kết thúc bài phát biểu nhậm chức, ông Dương Văn Minh giới thiệu với các nghị sĩ  Thủ tướng Vũ Văn Mẫu và Phó Tổng thống Nguyễn Văn Huyền. Giữa những tiếng vỗ tay lộp bộp và những khuôn mặt đầy lo âu của các nghị sĩ, bỗng một ánh chớp sáng lòe quét qua Hội trường Quốc hội. Ngay sau đó là một loạt tiếng nổ lớn, làm rung chuyển thành phố. Cả Hội trường Quốc hội trở nên hỗn loạn. Lúc đó là đúng 5 giờ 50 phút chiều....

Vào thời điểm ông Dương Văn Minh nhậm chức tổng thống, cuộc Tống tấn công của đại quân ta đã áp sát nội đô Sài Gòn, cách nơi ông Minh đọc điễn văn nhậm chức chỉ vài chục cây số. Trước đó, sáng 26/4/1975, Chính phủ Cách mạng lâm thời đã ra tuyên bố chính thức, kêu gọi Mỹ phải chấm dứt can thiệp vào tình hình nội bộ miền Nam và chính quyền Sài Gòn phải đầu hàng vô điều kiện. Ông Minh còn gì để thương lượng? Ông Minh còn bao nhiêu lãnh thổ để bảo vệ? Ông chẳng có gì và tất cả đã quá muộn.

Trong khi đó, ở Đại sứ quán Mỹ đã xảy ra một cảnh tượng hoảng loạn. Frank Snepp, chuyên gia phân tích tình báo hàng đầu của CIA Mỹ ở Sài Gòn, đã kể lại khá tường tận trên những trang viết đầy cảm xúc của ông. Xin trích dịch lại một số đoạn trong cuốn “Decent Internal” của  tác giả Frank Snepp để bạn đọc hình dung ra tình hình trong Đại sứ quán Mỹ lúc đó.

“Báo cáo của viên sĩ quan Phòng Tùy viên quân sự về sự cố rất ngắn gọn. “Ngày 28/4, vào hồi 18 giờ, một phi đội 5 máy bay A.37 được trang bị bom MK.81 đã tấn công khu vực gần đường băng sân bay Tân Sơn Nhất. Sáu quả bom đã ném trúng khu vực đỗ máy bay của không lực Việt Nam Cộng hòa, phá hủy nhiều máy bay đang đậu ở đấy. Hai quả bom cuối cùng đã ném trúng Trung tâm điều không và tháp chỉ huy của sân bay.

Tôi đang ngồi ở bàn làm việc ở lầu trên cùng của Đại sứ quán khi tốp máy bay xuất hiện, được báo hiệu bằng mấy loạt đạn lạc. Rồi, bỗng nhiên, cả thế giới dường như nổ tung lên trong những tiếng nổ điếc tai của súng máy và pháo phòng không. Tôi cố đứng lên, nhưng hai đầu gối cứ khuỵu xuống. Tôi cố đứng lên một lần nữa và chạy lom khom ra hành lang, cố giữ đầu và hai vai bên dưới khung cửa sổ. Các đồng nghiệp ở phòng bên cạnh hoảng loạn chạy nhào ra hành lang. Một số ngã dúi dụi xuống sàn nhà, trườn trên mặt sàn, mấy đầu ngón tay cào vào sàn như những con thú đang đào lỗ để lẩn trốn.

Tôi dừng lại một phút để lấy hơi, rồi chạy lom khom trở lại phòng làm việc. Tôi quỳ hai gối xuống cạnh chiếc điện thoại an ninh phía sau bàn, rồi quay số gọi Phòng Tùy viên quân sự. Tiếng trả lời từ đầu dây bên kia nghe không rõ, bởi nó bị át đi trong tiếng bom và tiếng súng máy.

• Chúng ta đang bị tấn công trực diện, đầu dây bên kia của Phòng Tùy viên trả lời. Một tốp máy bay A.37 vừa ném bom xuống gần đường băng sân bay. Một số máy bay F.5 có lẽ đã nổ máy để tháo chạy, nhưng phần lớn vẫn nằm im tại chỗ. Tình hình rất tệ. Không biết trung tâm di tản có bị trúng bom không. Tình hình bên anh thế nào?
• Tôi không thể nói gì lúc này, tôi trả lời. Mấy chiếc máy bay dường như đang gầm rú ngay trên đầu chúng tôi. Ngoài phố người ta đang bắn loạn xạ.

Tôi  đặt ống nghe xuống và lật đật chạy về phía phòng làm việc của Polgar ở phía cuối hành lang. Hai cô thư ký của ông đang ngồi như hóa đá ở bàn làm việc trong phòng tiếp tân cách cửa sổ chỉ vài bước chân.

•  Chui ngay xuống gậm bàn, tôi hét lên và chạy qua trước mặt họ.

Polgar đang đứng bên cạnh cửa sổ phòng làm việc, cố tìm xem mấy chiếc máy bay đang bay ở đâu. Tôi lắp bắp nói lại những gì tôi nghe được từ Phòng Tùy viên, rồi đợi ông ta trả lời. Ông ta đứng bất động một lúc, mắt nhìn chăm chăm ra ngoài khung cửa sổ.

• Thưa thủ trưởng, có lẽ thủ trưởng nên tránh xa chỗ này. Nhỡ đạn lạc..., tôi nói. Polgar bỗng như tỉnh giấc mơ. Ông quay người lại và đi theo tôi ra phòng tiếp tân. Ở đó ông Pittman đang cố trấn an hai cô thư ký. Bỗng có giọng của ai đó hốt hoảng hét lên từ phía cầu thang bên ngoài hành lang:
• Họ đã lọt vào trong hành lang rồi!

Dường như tôi không phải là người duy nhất còn bị ám ảnh bởi cú sốc về cảnh tượng kinh hoàng năm 1968, khi biệt động của Cộng sản tấn công vào tòa nhà Đại sứ quán. Từ hai đầu hành lang, nghe rất rõ tiếng lách cách đồng loạt của kim loại va vào nhau, khi các sĩ quan lắp các băng đạn vào ổ súng.

Tôi rút khẩu súng ngắn 0.38mm ra khỏi bao đeo bên hông. Một ai đó chạy vọt ra khỏi căn phòng bên cạnh, trên tay cầm một khẩu tiểu liên M.16. Những bước chân chạy vội vã trên cầu thang. Hai lính thủy đánh bộ mặc áo giáp chống đạn nhảy bổ ra khỏi phòng, rồi chạy theo cái cầu thang nhỏ dẫn lên trên sân thượng. Một người hô lớn:

• Báo động giả. Đại sứ quán vẫn an toàn...
• Không phải tấn công trên bộ. Đấy là một cuộc tấn công bằng không quân xuống sân bay Tân Sơn Nhất! Trên sân thượng của tòa nhà Đại sứ quán, Polgar đang cố lập lại trật tự. Ông giơ cao hai tay:
• Ổn rồi, ổn rồi. Hãy bỏ vũ khí xuống nào. Chúng ta là sĩ quan tình báo. Không phải là một cuộc tấn công trên bộ. Chúng ta không phải gắng sức để đẩy lui quân đội Bắc Việt đâu.

Trong khi từng người chúng tôi miễn cưỡng bỏ vũ khí vào trong bao, Pittman rút ra một điếu xì gà, châm lửa và rít mấy hơi, khuôn mặt đầy vẻ suy tư.

• Có lẽ chúng ta nên thiết lập một trung tâm tác chiến ở tầng phía dưới, anh ta đề xuất. Ở dưới đấy sẽ đỡ nguy hiểm khi bị máy bay tấn công. Polgar lẩm bẩm trong miệng, tỏ vẻ đồng ý với đề xuất của Pittman. Ông ra hiệu cho tôi:
• Tôi xuống tầng dưới để viết báo cáo. Cậu ở trên này có tin tức gì thì báo cho tôi biết, và cố tóm bằng được một người nào đó ở Phòng Tùy viên quân sự mà hỏi cho cặn kẽ.

Bởi vì tất cả các đường giây điện thoại và máy bộ đàm an ninh của chúng tôi đều để trong phòng tình hình trên tầng 6, ngay sát phòng làm việc của tôi. Tôi bỗng nhận ra, với cảm giác bất an, rằng tôi đang ở vào một vị trí dễ dính đòn nhất...”

(Còn nữa...)