Theo tục lệ hằng năm, từ ngày 12 đến 16 tháng Giêng âm lịch, tại làng Vị Khê (xã Điền Xá, huyện Nam Trực, thành phố Nam Định) lại tưng bừng diễn ra lễ hội hoa cây cảnh.

Lễ hội hoa Vị Khê thu hút rất nhiều làng nghề, nhà vườn trên cả nước về tham dự. (Ảnh: Internet)

Làng Vị Khê nằm ven đê sông Hồng, cách thành phố Nam Định 5 km, được coi là vùng đất tổ của nghề trồng hoa cây cảnh. Vào năm Tân Mùi (1211), Thái Uý Tô Trung Tự đến Nguyễn Gia Trang, thấy nơi đây là vùng đất đẹp, ruộng đất phù sa màu mỡ, dân cư thuần phác nên đã cho lập Hành Cung để đi lại. Thái Uý đem quân tu sửa Toà thành gần chợ Bình Giã thành một Toà thành kiên cố để phòng thủ, ông còn cho đào con sông nhỏ vào phía nam chợ để thuyền buôn đi lại dễ dàng. Về sống tại đây, Tô Trung Tự ngoài việc khuyến khích sản xuất mở rộng nghề nông trang, ông còn dạy nhân dân địa phương trồng hoa cây cảnh làm kế sinh nghiệp.

Trải qua quá trình hình thành và phát triển các thế hệ người dân nơi đây đã xây dựng nên một làng quê trù phú. Vì vậy công lao của các vị liệt tổ mãi mãi được trân trọng và khắc ghi trong tâm thức mỗi người dân.

Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê là một không gian mở, phần lễ gồm các nghi lễ: Tế Nam Quan, Tế Nữ Quan, rước hoa cây cảnh về đình làng dâng hương Ông Tổ làng nghề. Phần hội gồm các hoạt động như: trưng bày những loại hoa quý, những cây cảnh, cây thế độc đáo, biểu diễn văn nghệ và các trò chơi dân gian… Lễ hội đặc biệt hấp dẫn và sôi động với các cuộc thi tay nghề, tạo thế cây cảnh, trưng bày cây cảnh.

Rước hoa cây cảnh là nghi thức đặc biệt quan trọng không thể thiếu trong lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê. Cây cảnh tham gia rước và dâng lên Đức Thành Hoàng Làng và Ông Tổ nghề phải trải qua quá trình tuyển chọn hết sức công phu, kỹ lưỡng, tuân thủ theo các quy định của làng. Trước hết cây phải do chính người dân Vị Khê trồng, chăm sóc, tạo thế ngay trên đất làng Vị Khê, không phải là cây mua từ các địa phương khác đem về. Việc tuyển chọn cây được diễn ra từ nhiều năm trước qua nhiều vòng tuyển chọn của các nghệ nhân ở nhiều lứa tuổi khác nhau, từ các nghệ nhân bậc tuổi cao niên, nghệ nhân trung niên đến những người thợ làm vườn trẻ tuổi để đảm bảo yếu tố truyền thống gắn kết với sức sáng tạo của tuổi trẻ, bảo tồn yếu tố gốc làng nghề truyền thống kết hợp hài hoà với sự phát triển mang hơi thở của thời đại.

Lễ rước cây cảnh vào sân đình - một trong những nghi lễ quan trọng không thể thiếu trong ngày hội. (Ảnh: Internet)

Hằng năm, từ sáng sớm ngày 12 tháng Giêng âm lịch, dân làng và du khách thập phương đã về chùa Vị Khê để chuẩn bị cho phần rước lễ. Đoàn rước xuất phát từ chùa Vị Khê theo đê sông Hồng xuôi về phía hạ lưu. Đi đầu đoàn rước là 2 con Rồng vải, tiếp theo là Tứ linh được trang trí lộng lẫy, uy nghi múa lượn theo nhịp trống, sau đó là đội múa lân, đội cờ, đội bát âm… Tiếp theo là 5 cây cảnh (lễ vật dâng Đức Thành Hoàng Làng và Ông Tổ nghề) của 5 xóm quan trọng trong lễ hội. Xe chở cây lễ vật được tổ chức hết sức chặt chẽ theo quy định truyền thống.

Đoàn rước dài khoảng 500m có sự tham gia của hàng nghìn người trong trang phục truyền thống cùng với cờ xí, ô lọng hoà cùng tiếng nhạc, tiếng trống rộn rã được cử hành trên triền đê sông Hồng. Khi về đến Đình làng các lễ vật được đưa vào trong đình để dâng lên Đức Thành Hoàng Làng và Ông Tổ nghề hoa cây cảnh Tô Trung Tự. Sau đó chính quyền địa phương cùng với nhân dân long trọng tổ chức lễ khai hội cùng với các nghi thức tế lễ long trọng.

Cũng như bao lễ hội xuân, lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê có sức hút rất lớn đối với du khách thập phương. Song với đặc trưng của lễ hội làng nghề, lễ hội Hoa cây cảnh Vị Khê còn hấp dẫn và sôi động với cuộc thi tay nghề tạo thế cây cảnh nhằm bình chọn ra những tác phẩm đẹp nhất để trao thưởng.

Đồng thời, khi đến với lễ hội du khách sẽ được tham dự triển lãm hoa, cây cảnh. Tại đây có những chậu hoa, cây thế mà người Vị Khê với bí quyết nghề tạo nên sau bao thế hệ chỉ để làm “lễ vật” rước trình Ông Tổ làng nghề hoặc chỉ để tham gia trưng bày tại lễ hội mà không mang đi tham gia bất cứ cuộc trưng bày nào khi tác phẩm đó chưa tham gia lễ hội, chưa kính trình Ông Tổ làng nghề.

Cũng với một ý nghĩa trưng bày hoa, cây cảnh ở vùng đất “Thiêng” nên cuộc triển lãm hoa cây cảnh Vị Khê còn thu hút nhiều làng nghề, nhà vườn của cả nước về tham dự. Các làng nghề, nhà vườn đã đem đến những tác phẩm nghệ thuật độc đáo nhất, tinh túy nhất, giá trị nhất từ các tỉnh, thành phố như: Hà Nội, Hải Phòng, Huế, TP Hồ Chí Minh, Đà Nẵng, Quảng Ninh,… Tất cả các nghệ nhân đến lễ hội đều chung một ý niệm kính trình Ông Tổ nghề hoa cây cảnh những thành quả lao động của mình và cũng để thi thố tài năng với người Vị Khê.

ảo

Các nghệ nhân mang đến Lễ hội những tác phẩm nghệ thuật độc đáo.(Ảnh: Internet)

Các tác phẩm được trưng bày rất phong phú, đa dạng với các xu hướng hoài cổ, tự nhiên và ngẫu hứng. Từng loại thế cây được người chơi gửi vào đó cá tính và khát vọng về sự bình an, sung túc, thịnh vượng, sự đề huề sum vầy của một gia đình sung mãn. Tất cả thành quả của sự tỷ mỷ, cần mẫn trong chăm sóc cũng như sự kỳ công, linh hoạt trong uốn tỉa, nhằm làm cho mỗi cây cảnh đạt tới sự tinh tế, khoáng đạt trong cảm thụ và truyền đạt ý tưởng nghệ thuật, triết lý nhân văn sâu sắc đến người xem.

Lễ hội hoa cây cảnh Vị Khê không chỉ khơi dậy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” mà còn là nơi trực tiếp giao lưu, trao đổi kinh nghiệm với các nghệ nhân, tạo cơ hội cho những người yêu thích nghệ thuật cây cảnh đem tác phẩm của mình giới thiệu đến du khách, góp phần hình thành nên một nét đẹp văn hóa.