Tăng trưởng xanh, phát triển xanh, kinh tế tuần hoàn đã trở thành xu hướng trên toàn thế giới như một giải pháp tích cực nhằm giảm phát thải nhà kính, nâng cao năng lực chống chịu và tính sáng tạo của nền kinh tế, hướng tới mục tiêu trung hòa carbon và phát triển bền vững của các quốc gia. Điều này đặt ra vấn đề về các tiêu chuẩn xuất khẩu xanh từ những thị trường phát triển trên thế giới và doanh nghiệp Việt phải thay đổi để đáp ứng được những tiêu chuẩn ấy.
Năm 2021, tại Hội nghị về Biến đổi khí hậu của Liên hợp quốc tại Glasgow, COP 26, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã đề ra mục tiêu Net Zero 2050, cam kết đến năm 2050 Việt Nam sẽ đạt mức phát thải ròng bằng 0. Để hiện thực hóa mục tiêu này, trong những năm trở lại đây, chính phủ đã nhanh chóng ban hành nhiều đề án, chiến lược, kế hoạch hành động quốc gia. Trong đó, các chương trình hành động nhằm thúc đẩy doanh nghiệp Việt chuyển đổi xanh là một trong những ưu tiên hàng đầu của chính phủ.
Trên thế giới, các quốc gia, các tổ chức quốc tế và các khối tư nhân trên toàn thế giới đã dành sự quan tâm lớn với các vấn đề thương mại “xanh”, kinh tế “xanh”, kinh tế tuần hoàn. Xu hướng phát triển này đã và đang hình thành “luật chơi” mới về thương mại và đầu tư.
Nhiều nền kinh tế phát triển trên thế giới đã đặt ra những quy định liên quan đến môi trường khắt khe hơn đối với hàng hóa nhập khẩu. Thị trường các nước Liên minh châu Âu (EU) với những nỗ lực hiện thực hóa Thỏa thuận xanh EU (EGD), đã đặt ra những yêu cầu mới về tiêu chuẩn “xanh” cho hàng hóa nhập khẩu kể từ năm 2020. EU là một trong những thị trường xuất khẩu lớn của Việt Nam. Việc áp dụng các tiêu chuẩn xuất khẩu khắt khe này ảnh hưởng đến nhiều ngành hàng xuất khẩu quan trọng của Việt Nam như sản phẩm điện, điện tử, máy móc thiết bị; nông sản (đặc biệt là cà phê, hạt điều, cacao, thịt); thủy sản; gỗ và các sản phẩm gỗ; hàng dệt may;...
Thị trường Mỹ cũng ban hành đạo luật Cạnh tranh Sạch, yêu cầu về mức giảm phát thải khí nhà kính với các mặt hàng trong nước và nhập khẩu, bắt đầu áp dụng muộn nhất là giữa năm 2026, sẽ có tác động đến hơn 10 ngành hàng của Việt Nam. Các thị trường Nhật, Hàn, Canada, Anh,... cũng đang phát triển các dự luật về thương mại xanh. Điều này buộc các nhà sản xuất Việt Nam phải chuyển đổi xanh nếu không muốn bị gạt ra khỏi cuộc chơi.
Theo Quyết định số 13 của Thủ tướng chính phủ ban hành có hiệu lực từ 1/10/2024, có đến 2.166 doanh nghiệp Việt phải thực hiện kiểm kê khí nhà kính trong năm 2025. Tuy nhiên, cho đến giờ, nhiều doanh nghiệp vẫn còn chưa biết mình thuộc danh sách doanh nghiệp phải kiểm kê khí phát thải. Chính phủ cũng đã đưa ra những quy định về tài chính xanh hay mua bán tín chỉ carbon cho doanh nghiệp, song cũng còn nhiều doanh nghiệp chưa thực sự hiểu rõ.
Nhìn từ câu chuyện chính sách, các doanh nghiệp hẳn sẽ cảm thấy khó khăn khi các quy định về “chuyển đổi xanh” trong nước và quốc tế đang ngày một thắt chặt. Để có động lực hành động, doanh nghiệp cần “đơn giản hóa” góc nhìn của mình. Những câu chuyện của các doanh nghiệp “làm thật”, đã và đang chuyển đổi xanh thành công dưới đây có lẽ sẽ đem đến một góc nhìn mới mẻ cho những người thật sự muốn chuyển đổi xanh và chuyển đổi bền vững công việc kinh doanh của mình.
Quá trình chuyển đổi xanh suôn sẻ “không ngờ”.
Công ty Cổ phần Gỗ Lâm Việt là một trong những nhà sản xuất đồ gỗ nội thất lớn, chuyên xuất khẩu sang các thị trường Mỹ, Anh và EU. Từ năm 2026, ngành gỗ sẽ là một trong những ngành xuất khẩu của Việt Nam phải tuân thủ các yêu cầu về Quy định chống phá rừng (EUDR) của EU.
Dù thành lập từ năm 2003, song, chỉ đến 2023, Gỗ Lâm Việt mới bắt đầu quan tâm đến vấn đề chuyển đổi xanh của doanh nghiệp trong dòng xu thế chung của doanh nghiệp Việt. Tuy nhiên, ngay trong năm 2025, Gỗ Lâm Việt dự kiến sẽ là một trong những doanh nghiệp Việt Nam đầu tiên đạt được FSC CoC, chứng nhận sản phẩm gỗ có xuất xứ hợp pháp. Chứng nhận này sẽ đảm bảo doanh nghiệp đáp ứng được Quy định EUDR của thị trường EU.
Chia sẻ về quá trình chuyển đổi xanh “thần tốc” này, ông Nguyễn Thanh Lam, Tổng Giám đốc công ty Lâm Việt cho biết: Đây là kết quả của cả một quá trình kinh doanh có đạo đức và trách nhiệm ngay từ khi mới thành lập.
Bản chất của việc đáp ứng các quy định về xuất khẩu xanh là các doanh nghiệp phải có hệ tư tưởng phát triển bền vững và bảo vệ môi trường. Trước khi quan tâm đến các thủ tục hành chính và pháp luật phức tạp cần thực hiện, doanh nghiệp phải thực sự sử dụng gỗ hợp pháp, phải thực sự giảm được khí phát thải, đó mới là nội hàm quan trọng của những tiêu chí xuất khẩu xanh này.
Với gỗ Lâm Việt, ngay từ khi mới thành lập, công ty đã chỉ sử dụng gỗ hợp pháp. Ông Lam gọi đó là “hệ tư tưởng” của bố mình khi sáng lập Lâm Việt. Bên cạnh đó, công ty còn tích cực phát triển các sản phẩm tái chế. “Sản phẩm thớt của chúng tôi là một dạng sản phẩm tái chế, làm từ những khúc gỗ thừa sau khi làm đồ nội thất. Năm 2014, Lâm Việt bắt đầu xuất khẩu thớt đi thị trường Mỹ. Sau 10 năm, hiện doanh thu cũng như khối lượng sản xuất thớt đã tăng lên đến hơn 200 lần.”
“Lúc mới bắt đầu, chúng tôi cũng chỉ mong muốn tiết kiệm gỗ thôi, sau này nhìn lại mới thấy đó cũng là chuyển đổi xanh, là kinh tế tuần hoàn”, ông Nguyễn Lam chia sẻ.
(Ảnh: Công ty Cổ phần Gỗ Lâm Việt)
Dường như ý thức sử dụng vật liệu hợp pháp và tiết kiệm nguyên vật liệu lại “vô tình” giúp sức cho quá trình chuyển đổi xanh sau này, mà lúc thực hiện, chủ doanh nghiệp không hề hay biết. Mọi chuyện cứ tình ngờ một cách bất ngờ.
Song, thực tế, đây đều là kết quả của quá trình kinh doanh đạo đức và có trách nhiệm. Trách nhiệm và tư duy doanh nghiệp mới là yếu tố quan trọng trong thúc đẩy chuyển đổi bền vững.
Chia sẻ với ý tưởng này là câu chuyện của ông Nguyễn Tiến Dũng với doanh nghiệp Simexco DakLak, một trong những nhà xuất khẩu cà phê nhân lớn nhất cả nước. Với ông Dũng, kết quả kinh doanh của doanh nghiệp phải song hành cũng nỗ lực hỗ trợ người nông dân sản xuất.
Khi được công bố về lộ trình giảm phát thải carbon cho ngành cà phê và tiến tới mục tiêu Net Zero 2050 của chính phủ, ông Nguyễn Tiến Dũng đã rà soát lại lượng khí thải carbon của ngành và nhận thấy: “Cứ 1 tấn cà phê, Việt Nam phát thải 3 tấn 2 khí carbon. Trong chuỗi cung ứng cà phê, 80% phát thải carbon là từ khâu sản xuất của người nông dân.”
Như vậy, lộ trình giảm phát thải carbon phải bắt đầu từ người nông dân. Đây là một lộ trình khó khăn khi mục tiêu là làm thế nào thay đổi được tư duy của người khác. Ông Dũng chia sẻ: Chúng tôi đi làm các hợp tác xã. Phương châm của chúng tôi là chỉ dùng thanh niên trẻ trong làng quản lý các hợp tác xã này. Dường như đây là lần đầu tiên người ta thấy một doanh nghiệp đi xuống dạy các cán bộ hợp tác xã cách quản lý hợp tác.
Mạng lưới người nông dân đóng vai trò rất quan trọng trong chuyển đổi xanh của doanh nghiệp. Để đảm bảo những quy định như EUDR, doanh nghiệp cần nhất là chứng minh nguồn gốc sản phẩm, vậy lại quay lại câu chuyện làm việc với người nông dân. Ông Dũng còn nói thêm, doanh nghiệp phải tìm hiểu văn hóa vùng miền để hiểu người nông dân rồi mới làm việc hiệu quả được với họ.
Simexco DakLak hiện là doanh nghiệp đầu tiên của Việt Nam và gần như đầu tiên trên thế giới có giấy chứng nhận đạt chuẩn EUDR.
“Phải chấp hành luật của nước sở tại”, ông Dũng nhấn mạnh thêm. Nếu có doanh nghiệp Việt vi phạm hay không tuân thủ các quy định và luật của thị trường nước ngoài về nhập khẩu “xanh”, điều này sẽ liên đới làm mất uy tín cả những doanh nghiệp khác và gây ảnh hưởng lớn đến cả ngành hàng xuất khẩu đó trong nước.
Doanh nghiệp muốn chuyển đổi xanh và chuyển đổi bền vững thì trước tiên phải có trách nhiệm với ngành hàng và thị trường Việt.
Chuyển đổi xanh gắn liền với chuyển đổi số
Chuyển đổi số không chỉ là một xu thế tất yếu của thời hiện đại mà còn là nền tảng quan trọng giúp doanh nghiệp thúc đẩy và hiện thực hóa mục tiêu chuyển đổi xanh. Chuyển đổi số cung cấp các công cụ và giải pháp công nghệ hiện đại, giúp tối ưu hóa quy trình sản xuất - kinh doanh, nâng cao hiệu quả hoạt động, đồng thời giảm tiêu thụ tài nguyên và phát thải khí nhà kính. Nhờ vào dữ liệu và công nghệ số, doanh nghiệp có thể giám sát, đánh giá và điều chỉnh các hoạt động của mình một cách linh hoạt, phù hợp với mục tiêu phát triển bền vững và bảo vệ môi trường.
Nền tảng của chuyển đổi xanh là chuyển đổi số. Đó là nhận định được ông Nguyễn Lam đúc kết từ chính những kinh nghiệm ứng dụng chuyển đổi số vào chuyển đổi xanh của Công ty Lâm Việt. Năm 2011, Lâm Việt đã tự thiết kế phần mềm số ERP để quản lý kinh doanh. Mục tiêu ban đầu chỉ là để hỗ trợ quá trình quản lý doanh nghiệp, song, chính những dữ liệu được số hóa cụ thể trong nhiều năm ấy lại phục vụ rất hiệu quả cho việc cung cấp các số liệu chứng minh chuyển đổi xanh của doanh nghiệp.
Chia sẻ bài học kinh nghiệm của mình, ông Nguyễn Lam đã kể lại câu chuyện phần mềm ERP giúp gỗ Lâm Việt phản biện lại cáo buộc của Mỹ về việc gian lận gỗ từ Trung Quốc bằng việc cung cấp được các số liệu nguồn gốc xuất xứ gỗ rõ ràng.
Doanh nghiệp muốn chuyển đổi số có thể sử dụng bất kỳ phần mềm quản lý nào khác ngoài ERP. Điều quan trọng hơn cả là tư duy chuyển đổi số: doanh nghiệp phải có ý thức số hóa mọi thứ để quản lý doanh nghiệp tốt hơn.
Như vậy, câu chuyện chuyển đổi xanh dường như lại quay lại câu chuyện ý thức và trách nhiệm của doanh nghiệp. Chuyển đổi xanh chỉ là một trong những xu thế kinh doanh hiện nay doanh nghiệp phải thực hiện. Trong tương lai chúng ta sẽ còn chứng kiến nhiều xu thế mới nổi khác, nhiều tiêu chuẩn, quy định mới khắt khe khác. Cho nên, giá trị cốt lõi quan trọng nhất mỗi doanh nghiệp cần sở hữu vẫn là tư duy: Tư duy làm việc tốt, tư duy có đạo đức và có trách nhiệm với người tiêu dùng và ngành hàng, tư duy dám xông pha và dám thay đổi. Đó sẽ là những hành trang quý báu của doanh nghiệp Việt trong thời điểm kỷ nguyên vươn mình của dân tộc như hiện nay.
Ý kiến độc giả
Tiêu điểm
