Trong nhiều thập kỷ qua, các chính phủ đã cùng nhau cam kết làm chậm quá trình nóng lên toàn cầu. Tuy nhiên, bất chấp các nỗ lực ngoại giao mạnh mẽ, thế giới đã và đang phải đối mặt với những hậu quả của biến đổi khí hậu và tình hình dự kiến sẽ còn tồi tệ hơn. Những thách thức về biến đổi khí hậu và câu chuyện về nguy cơ tồn vong của loài người, dù có nghiêm trọng tới đâu, cuối cùng cũng trở nên không quan trọng khi đặt cạnh các phép tính về kinh tế xã hội và ảnh hưởng chính trị. Các quốc gia chưa sẵn sàng từ bỏ nguồn nhiên liệu hóa thạch có sẵn cũng như tuyệt không sẵn sàng chi trả thêm tiền cho những nỗ lực chuyển đổi năng lượng tái tạo và chống biến đổi khí hậu.
Người ta có thể thấy rõ điều này thông qua các kỳ họp COP ngày càng thất bại trong nỗ lực đạt được cam kết chung của các quốc gia thành viên.
Những kỳ họp COP ngày càng thất bại
Kể từ khi đàm phán thành công Hiệp định Paris năm 2015, phần lớn các quốc gia tham gia đã tăng cường các cam kết về giảm thiểu biến đổi khí hậu: bao gồm cam kết giảm phát thải và hỗ trợ các quốc gia thích ứng với tác động của thời tiết khắc nghiệt. Mỗi năm 1 lần, các quốc gia thành viên sẽ họp mặt thảo luận tại hội nghị khí hậu thường niên của Liên hợp quốc (COP) và phấn đấu mỗi kỳ họp COP sẽ thống nhất được một vài vấn đề chống biến đổi khí hậu tiêu biểu.
Tuy nhiên, trong vài năm trở lại đây, chương trình nghị sự này liên tục bị các bên tham gia chủ chốt phớt lờ, không cam kết hoặc chỉ cam kết ở mức tối thiểu. COP 26 dù thông qua được Hiệp định Khí hậu Glasgow, song chính các nền kinh tế phát triển nhất thế giới gồm Mỹ, các nước EU, Anh và có sự hỗ trợ của Trung Quốc, đã ngăn chặn việc thành lập một cơ sở tổn thất và thiệt hại cho Hiệp định Glasgow vì các nước này không muốn chịu trách nhiệm với sự biến đổi khí hậu. Năm 2022, chịu ảnh hưởng từ cuộc chiến Nga - Ukraine, các nước tại COP 27 còn đang bận tâm vấn đề ứng phó với giá năng lượng tăng vọt. Năm 2023, cả tổng thống Mỹ Joe Biden và chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đều không tham gia COP 28, trong khi đây là hai nền kinh tế lớn nhất thế giới đồng thời cũng là hai nước có lượng khí thải nhiều nhất thế giới. Đặc biệt, kết quả kỳ họp COP 29 mới đây nhất đã khiến cho các nước đang phát triển phẫn nộ.
Sáng ngày 24 tháng 11 năm 2024, tại thủ đô Baku của Azerbaijan, kỳ họp COP 29 đã bế mạc, công bố đạt được thỏa thuận về việc các nước phát triển sẽ viện trợ 300 tỷ đô hàng năm (đây là con số tăng gấp 3 lần so với cam kết ở COP 28) giúp các nước đang phát triển để chuyển dịch năng lượng và ứng phó với biến đổi khí hậu.
Song, con số này vẫn là quá nhỏ. Một nghiên cứu kinh tế được công bố trong COP 29 đã cho thấy nhu cầu tài trợ thực tế là 6,3 - 6,7 nghìn tỷ đô mỗi năm vào năm 2030, riêng các nước đang phát triển cần 2,3 - 2,5 nghìn tỷ đô. Bản thân các nước đang phát triển, đại diện là nhóm G77, thì yêu cầu mức tài trợ 1,3 nghìn tỷ đô mỗi năm.
Tuy nhiên, những gì họ nhận được chỉ là cam kết viện trợ 300 tỷ một năm của các nước phát triển. Xét truyền thống chậm trễ viện trợ của các nước phát triển, ngay việc lời hứa về 300 tỷ đô mỗi năm có thực hiện được hay không cũng vẫn là một câu hỏi lớn. Tệ hơn nữa, các chính phủ nước giàu còn có thể trốn tránh nghĩa vụ của mình bằng cách dựa vào tiền mặt từ các công ty tư nhân và các bên cho vay quốc tế. Các nước đang phát triển mong muốn tiền hỗ trợ từ các nước giàu sẽ được cung cấp dưới dạng tài trợ thay vì vay vốn, nhằm tránh gánh nặng nợ nần gia tăng.
Lãnh đạo các quốc gia Nam bán cầu lập luận rằng các nước giàu có đáng lẽ phải chịu trách nhiệm cho cuộc khủng hoảng khí hậu, hiện lại buộc các quốc gia dễ bị tổn thương phải nhượng bộ các thỏa thuận rỗng tuếch thông qua sự ép buộc và các trò chơi quyền lực vào phút chót. Thế giới nghèo phải chấp nhận những “mẩu vụn được ban phát” của các kỳ họp COP vì đây là diễn đàn duy nhất mà họ được lên tiếng, trong khi các quốc gia giàu có né tránh các nghĩa vụ đạo đức và lịch sử của họ.
Các nước phát triển cũng tranh cãi về trách nhiệm chi trả và mức độ đóng góp của mình. Họ lập luận rằng việc tăng gấp 3 lần mức viện trợ so với COP 28 đã là một bước tiến lớn, đặc biệt trong bối cảnh nền kinh tế nội bộ của họ còn đang bất ổn.
Không khí chia rẽ gay gắt bao trùm suốt Hội nghị COP 29. Trong hai tuần đàm phán, hội nghị liên tục đối mặt với khó khăn và hỗn loạn do các hành động tẩy chay, tranh cãi chính trị và cả những sự kiện công khai ủng hộ nhiên liệu hóa thạch. Thậm chí có lúc đại diện các quốc đảo nhỏ và nhóm các nước kém phát triển nhất còn đồng loạt rời khỏi phòng họp để phản đối.
Việc áp đặt vội vàng một thỏa thuận tại COP 29, bất chấp sự phản đối của các quốc gia nghèo hơn đã làm rạn nứt lòng tin toàn cầu và làm suy yếu tiến trình chống biến đổi khí hậu.
“Biến đổi khí hậu là một trò lừa đảo”
Xu thế phủ nhận vấn đề biến đổi khí hậu là một lực cản nguy hiểm khác với những nỗ lực chống biến đổi khí hậu.
Hiện nay trên các nền tảng mạng xã hội còn xuất hiện một xu thế lan truyền các thông tin sai sự thật về biến đổi khí hậu. Các video Youtube, bài đăng Facebook, các hashtag như #climatescam trên X đều đang có các nội dung sai lệch về biến đổi khí hậu. Những nội dung này bao gồm phủ nhận sự tồn tại của biến đổi khí hậu, phủ nhận rằng việc sử dụng nhiên liệu hóa thạch đã làm Trái Đất nóng lên hay phủ nhận kết quả của những nỗ lực hành động chống biến đổi khí hậu, hoặc cho rằng đây là “sự đã rồi” và chúng ta không còn làm được gì. Thậm chí nhiều người còn tuyên bố rằng hiện tượng nóng lên toàn cầu sẽ có lợi, trong trường hợp tệ nhất thì nó cũng vô hại.
Tổng thống Mỹ tái đắc cử Donald Trump cũng là một người bài trừ các chương trình chống biến đổi khí hậu. Ông đã nhiều lần gọi cuộc khủng hoảng khí hậu hiện nay là một trò lừa đảo.
Trong nhiệm kỳ trước đó, ông Trump đã tuyên bố rút nước Mỹ khỏi Thỏa thuận Paris. Nhiệm kỳ của tổng thống Biden sau đó đã đưa nước Mỹ quay trở lại Thỏa thuận này. Với việc ông Trump tái đắc cử, Mỹ dự kiến sẽ tiếp tục rút khỏi thỏa thuận Paris và ngừng cung cấp viện trợ cho các chương trình chống biến đổi khí hậu chính quyền Biden đã cam kết.
Nhiệm kỳ mới của ông Trump được dự báo sẽ có ảnh hưởng tiêu cực và đẩy lùi sự phát triển của quá trình chống biến đổi khí hậu hiện nay.
Tại thời điểm đặc trưng bởi sự bất hòa và gián đoạn như hiện tại, liệu chúng ta có thể thực sự phát triển công nghệ, cơ sở hạ tầng và quan trọng hơn là ý chí chính trị trong vòng chưa đầy ba thập kỷ để hoàn toàn thay đổi các hệ thống đã tồn tại lâu đời và đạt được mức trung hòa carbon hay không?
Ý kiến độc giả
Tiêu điểm
