Anh Nguyễn Chương (SN 1994,  ngụ phường Nam Lý, TP Đồng Hới) tốt nghiệp ngành kỹ thuật chế biến món ăn tại Trường Trung cấp Du lịch - Công nghệ số 9. Anh được nhận vào  làm đầu bếp tại các khách sạn lớn như: Mường Thanh Hà Tĩnh, Mường Thanh Quảng Bình nhưng thu nhập chỉ ở mức đủ sống, ít khi dư dả.

Năm 2020, anh Chương quyết định đi xuất khẩu lao động (XKLĐ) sang Đức. Có tay nghề, anh được nhận vào làm việc tại một nhà hàng Việt ở TP Munich, chuyên nấu các món ăn Việt phục vụ thực khách người Việt và người nước ngoài tại Đức.

 Anh Chương cho biết, khâu làm thủ tục xuất cảnh tương đối dễ dàng bởi tấm bằng tốt nghiệp ngành kỹ thuật chế biến món ăn được Đại sứ quán Đức công nhận là hợp pháp không chỉ ở Việt Nam mà cả ở nước ngoài. Mức thu nhập hằng tháng của anh cao gấp nhiều lần khi làm việc tại Việt Nam khiến anh hài lòng với công việc hiện tại. 

Hay anh Nguyễn Văn Học (SN 1988, ngụ huyện Bố Trạch). Sau nhiều năm bôn ba khắp các tỉnh, thành miền Nam để mưu sinh, anh quyết định trở về quê hương lập nghiệp nhưng loay hoay mãi chẳng biết bắt đầu từ đâu. Năm 2017, anh Học quyết định đến Trung tâm Dịch vụ việc làm Thanh niên tỉnh Quảng Bình xin tư vấn, hướng dẫn XKLĐ. Tại đây, anh đã được đào tạo ngoại ngữ và những kỹ năng cơ bản trước khi sang Hàn Quốc làm nghề cơ khí. Sau 4 năm ra nước ngoài làm việc, anh đã tích lũy được gần 2 tỉ đồng.
Khi trở về quê, anh Học đầu tư xây dựng một xưởng cơ khí lớn, giải quyết việc làm cho 5 lao động thường xuyên ở quê nhà.

Theo ông Nguyễn Văn Lượng, Hiệu trưởng Trường Trung cấp Du lịch - Công nghệ số 9, trong các ngành nghề thì  ngành kỹ thuật chế biến món ăn được Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội quyết định đưa vào danh mục ngành trọng điểm, đào tạo theo chuẩn quốc tế. Đây cũng là một trong những ngành học thu hút đông học viên nhất của trường, số học viên ra trường có việc làm chiếm tỉ lệ cao nhất; đặc biệt là ngành đào tạo theo chuẩn quốc tế nên cơ hội việc làm của học viên tại nước ngoài cũng rộng mở hơn.

Chỉ riêng trong năm 2021,  đã có hàng chục học viên tốt nghiệp ngành này đi làm việc tại các nhà hàng, khách sạn ở nước ngoài, chủ yếu là tại Đức và một số nước châu Âu. 

Trong khi đó, ông Hồ Thanh Vân, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ việc làm Thanh niên tỉnh Quảng Bình, cho biết việc nâng cao nhận thức, định hướng nghề nghiệp và việc làm cho đoàn viên, thanh niên, người lao động là nhiệm vụ trọng tâm và trung tâm luôn chủ động tiếp cận với lực lượng lao động, nhất là lao động trẻ, để tuyển dụng, đào tạo một cách bài bản. Hằng năm, Trung tâm Dịch vụ việc làm Thanh niên tỉnh Quảng Bình đã duy trì khai thác thông tin tuyển dụng lao động qua 215 kênh doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh, doanh nghiệp XKLĐ; cung ứng thông tin thị trường lao động cho 145 doanh nghiệp.

Khoảng 20 năm trở  lại đây, trung tâm đã tổ chức tư vấn hướng nghiệp, việc làm cho hơn 184.270 lượt đoàn viên, thanh niên, người lao động và học sinh, sinh viên các trường THPT, đại học trên địa bàn tỉnh Quảng Bình; tổ chức và liên kết tổ chức 82 lớp dạy nghề cho 3.107 lao động tham gia chương trình XKLĐ trước khi xuất cảnh... 100% học viên sau khi hoàn thành khóa đào tạo nghề đều được trung tâm giới thiệu cho các doanh nghiệp trong tỉnh hoặc tham gia chương trình XKLĐ. Các ngành đào tạo, giới thiệu việc làm thường xuyên cung ứng XKLĐ gồm: thuyền viên tàu cá, xây dựng, cơ khí, điện tử và lao động phổ thông tại các quốc gia và vùng lãnh thổ như Hàn Quốc, Đài Loan, Nhật Bản, Ba Lan, Trung Đông... 

Theo số liệu của Tổng cục Thống kê, đến quý II/2021, lực lượng lao động Việt Nam từ 15 tuổi trở lên của cả nước là 51,1 triệu người, trong đó lực lượng lao động qua đào tạo có văn bằng, chứng chỉ chiếm 26,1%. Như vậy, số lao động chưa qua đào tạo có văn bằng chứng chỉ, chưa được công nhận trình độ (kỹ năng, đào tạo) là 73,9%... theo đó bộ phận lao động này sẽ phải làm việc ở khu vực công việc giản đơn, năng suất thấp. Số doanh nghiệp thâm dụng lao động chưa đào tạo kỹ năng, hoặc kỹ năng thấp còn nhiều.

Trong cơ cấu đào tạo, trình độ cao đẳng, trung cấp còn thấp. Kỹ năng, tay nghề, ngoại ngữ của lao động Việt Nam còn thấp so với lao động trong khu vực và thế giới, đây là rào cản trong tiếp cận thị trường lao động 4.0. Đây cũng sẽ là rào cản khi thực hiện công cuộc chuyển đổi số. Điều này đòi hỏi Việt Nam phải nhanh chóng phát triển nguồn nhân lực có kỹ năng nghề, góp phần nâng cao năng suất lao động và tăng năng lực cạnh tranh quốc gia trong tình hình mới.

Trước tầm quan trọng đó, nâng cao kỹ năng lao động càng phải chú trọng hơn bao giờ hết, khi Đảng và Nhà nước đang coi nguồn nhân lực là một trong 3 đột phá chiến lược. Bên cạnh đó, hiện nay, Tổng cục Giáo dục nghề nghiệp đang tập trung xây dựng đề án “Nâng cao kỹ năng lao động Việt Nam” theo yêu cầu tại Nghị quyết số 50/NQ-CP ngày 20/5/2021 về chương trình hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Toàn quốc lần thứ XIII của Đảng.

Việt Nam sẽ thành trung tâm quốc gia trên cơ sở  đầu tư, cấu trúc lại 3 trường cao đẳng của Bộ LĐ-TB&XH gồm: Trường CĐ nghề Kỹ thuật công nghệ (tại TP. Hà Nội), Trường CĐ Kỹ nghệ Dung Quất (trụ sở tại tỉnh Quảng Ngãi) và Trường CĐ Kỹ nghệ II (trụ sở tại TP. Hồ Chí Minh)... chính là minh chứng cho điều này. 3 trung tâm này được đặt trong mạng lưới trường cao đẳng chất lượng cao, có tính chất dẫn dắt, lan tỏa trong hệ thống GDNN; đổi mới công nghệ và kỹ thuật số, thúc đẩy sáng tạo và đi đầu trong phương pháp thiết kế và chuyển giao các chương trình giảng dạy mới.

Cùng với đó, đến năm 2025, Việt Nam sẽ có 70 trường cao đẳng chất lượng cao, trong đó 40 trường tiếp cận trình độ các nước ASEAN 4, có 3 trường tiếp cận các nước phát triển trong G20. Đến năm 2030, hình thành thêm 3-5 trung tâm quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao, đồng thời có 90 trường chất lượng cao...

Bên cạnh đó, Trung tâm Quốc gia đào tạo và thực hành nghề chất lượng cao này được kỳ vọng sẽ cung cấp các kỹ năng chất lượng cao theo quan điểm học tập suốt đời, thúc đẩy nghiên cứu và sự đổi mới. Điều này có thể cho phép GDNN trở nên hấp dẫn hơn, đáp ứng, bao trùm và có sự gắn kết.

Cùng với chương trình đào tạo chất lượng cao, Tổng cục GDNN cũng đang được Nhà nước giao triển khai chương trình “Đào tạo, đào tạo lại nâng cao kỹ năng nguồn nhân lực đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4”. Chương trình hướng tới đào tạo các ngành nghề mới và các kỹ năng nghề mới ưu tiên cho các lĩnh vực công nghệ thông tin, công nghệ mới, công nghệ cao, các kỹ năng tương lai đáp ứng yêu cầu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ 4.

Theo khảo sát, 6 nghề đang là xu hướng, sẽ được đào tạo chính quy trình độ cao đẳng, trung cấp gồm: Giải pháp blockchain, kết nối hệ thống robot, kết nối vạn vật, trang trại số, bảo mật dữ liệu, in 3D. Một số nghề khác theo hướng cập nhật, nâng cao đáp ứng công cuộc chuyển đổi số như: Công nghệ thông tin, điện tử viễn thông, điện - điện tử, tự động hóa, các nhóm ngành nghề như công nghiệp chế biến, thiết bị y tế, dịch vụ vận tải - logistics, du lịch dịch vụ, dệt may - giày da, nông nghiệp công nghệ cao, lâm nghiệp, ô tô, cơ khí nông nghiệp, năng lượng mới và năng lượng tái tạo và một số ngành nghề khác.