Theo Cục Xuất Nhập khẩu cho biết bệnh dịch có tác động đến hoạt động xuất nhập khẩu giữa Việt Nam với Trung Quốc, làm ảnh hưởng tới nhu cầu tiêu thụ một số sản phẩm nông sản tại Trung Quốc. Với chức năng, nhiệm vụ của mình, Bộ Công Thương cho biết, đã, đang và sẽ tiếp tục thực hiện các giải pháp thiết thực giúp cho nông sản Việt Nam có thể xuất khẩu tối đa sang các thị trường thế giới nói chung, sang thị trường Trung Quốc nói riêng.    

Bài toán tiêu thụ đang loay hoay tìm lời giải

Tại các cửa khẩu biên giới phía Bắc, hiện tượng ùn ứ nông sản, rồi hiện tượng giải cứu nông sản.. là những vấn đề thường xuyên xảy ra. Không chỉ vậy, hiện nay giá nông sản tụt giảm ảnh hưởng tới xuất khẩu nông sản.

Bộ Công Thương cho biết: Nền nông nghiệp Việt Nam qui mô còn nhỏ, lẻ, phân tán, tự phát, phát triển manh mún và theo phong trào, dẫn đến có lúc không kiểm soát được nguồn cung dành cho xuất khẩu. Chất lượng các mặt hàng nông sản của Việt Nam không đồng đều, khó kiểm soát vấn đề an toàn và khó áp dụng các chuẩn mực của thế giới về truy xuất nguồn gốc. Sản xuất và tiêu thụ nông sản vẫn thiếu sự liên kết theo chuỗi sản phẩm từ khâu sản xuất, thu hoạch, chế biến đến phân phối, tiêu thụ, xuất khẩu. Thiếu sự liên kết sản phẩm theo vùng, theo địa phương, trong đó doanh nghiệp tiêu thụ chưa được coi là một yếu tố hạt nhân, then chốt trong qui trình này, dẫn đến việc tổ chức sản xuất nông nghiệp tại Việt Nam chưa đạt hiệu quả cao.

Bộ Công Thương cho rằng: Chỉ khi nào nông nghiệp Việt Nam tổ chức được sản xuất hiệu quả theo qui mô lớn, tập trung; gắn sản xuất với tín hiệu của thị trường; tổ chức các hệ thống phân phối, thương mại trong nước, ngoài nước theo hướng hiện đại; liên kết nông dân bằng mô hình hợp tác xã kiểu mới; các khâu sản xuất, thu gom, chế biến, phân phối, tiêu thụ được đặt trong một chuỗi giá trị trong đó doanh nghiệp được coi là yếu tố hạt nhân, then chốt; nâng cao được sức cạnh tranh của sản phẩm thông qua chất lượng và giá cả; xây dựng và bảo vệ được thương hiệu các mặt hàng nông sản, đa dạng hóa các thị trường tiêu thụ...; khi đó, mới có thể giải quyết được tận gốc vấn đề cho xuất khẩu nông sản ổn định, bền vững.

Cấp thiết thay đổi tư duy và hành động

Nhìn nhận rõ những cơ hội và thách thức từ thị trường Trung Quốc, Bộ trưởng Bộ NN&PTNT khẳng định: Trung Quốc vẫn là thị trường tiềm năng cho nông sản Việt Nam. Với dân số đông, tầng lớp trung lưu ngày càng tăng, đây sẽ là một thị trường siêu khổng lồ nếu Việt Nam biết đáp ứng các yêu cầu mới của phía nước bạn. Lấy dẫn chứng từ bài học xuất khẩu vải của Bắc Giang, nhãn của Sơn La và Hưng Yên, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho rằng: “Những thay đổi từ phía thị trường này cho thấy đã đến lúc chúng ta phải thay đổi tư duy, đừng coi Trung Quốc là một thị trường dễ tính, giữ mãi thói quen xuất khẩu tiểu ngạch bởi chính sách kiểm soát nhập khẩu của họ là nhất thể hóa theo chính ngạch”.

Bộ trưởng Bộ Công Thương Trần Tuấn Anh đã từng khẳng định: Trung Quốc hiện là đối tác lớn cả về kinh tế, thương mại, đầu tư của Việt Nam. Tuy nhiên, hoạt động xuất khẩu nông thủy sản của nước ta sang Trung Quốc vẫn tồn tại nhiều vấn đề, cần định hướng, tìm cách giải quyết để đảm bảo có sự hài hòa trong quan hệ song phương. Vấn đề này đòi hỏi sự nỗ lực, chung tay của nhiều bộ, ngành, doanh nghiệp và cả nông dân. Đặc biệt, khi Trung Quốc đặt ra các hàng rào, yêu cầu cao, chặt chẽ liên quan đến chất lượng sản phẩm, ATTP, truy xuất nguồn gốc, xây dựng thương hiệu…

Từng bước thay đổi, hướng tới xuất khẩu bền vững

Để thúc đẩy xuất khẩu nông sản, Bộ Công Thương đã và đang nỗ lực hỗ trợ doanh nghiệp, trong đó có doanh nghiệp xuất khẩu nông sản khai thác lợi ích từ các hiệp định thương mại tự do đã ký kết (FTA) thông qua nội luật hóa các cam kết, tuyên truyền về tiến trình hội nhập và giải thích các cam kết; Thực hiện cải cách thủ tục hành chính, hiện đại hóa công tác cấp giấy chứng nhận xuất xứ hàng hóa (C/O), áp dụng cơ chế tự chứng nhận xuất xứ để tạo thuận lợi hơn cho doanh nghiệp xuất khẩu, cấp C/O qua internet; Triển khai hiệu quả, đồng bộ công tác tuyên truyền, phổ biến thông tin liên quan đến các FTA tới cộng đồng doanh nghiệp, hiệp hội ngành hàng dưới nhiều hình thức như hội thảo, hội nghị, tập huấn, cổng thông tin điện tử, mạng xã hội, báo chí… ; Tăng cường các biện pháp chống gian lận xuất xứ để bảo vệ các ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam trước rủi ro của những vụ kiện chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại.

Đồng thời, Bộ Công Thương cũng theo dõi sát và cập nhật tình hình giá cả, những biến động của thị trường thế giới, dự báo tình hình thị trường xuất khẩu để kịp thời phổ biến, hướng dẫn tới hiệp hội, doanh nghiệp, cơ sở sản xuất thông qua nhiều hình thức để định hướng, tổ chức kế hoạch sản xuất, kinh doanh cho phù hợp, kịp thời chuẩn bị và ứng phó với những biến động của thị trường. Chủ động nắm bắt tình hình áp dụng các biện pháp bảo hộ mậu dịch của các nước nhập khẩu để kịp thời thông tin cho các đơn vị liên quan và các doanh nghiệp, đấu tranh có hiệu quả đối với các rào cản kỹ thuật, thương mại bất hợp lý.

Thực hiện đề án thúc đẩy doanh nghiệp Việt Nam tham gia trực tiếp các mạng phân phối nước ngoài giai đoạn đến 2020, chỉ đạo và hướng dẫn các doanh nghiệp phân phối triển khai các chương trình liên kết ổn định, lâu dài với nông dân để tiêu thụ hàng hóa qua các hệ thống phân phối trong và ngoài nước. Đổi mới toàn diện công tác xúc tiến thương mại theo hướng tăng các hoạt động có tác dụng lâu dài, giảm các hoạt động chỉ có tác dụng nhất thời (hội chợ, triển lãm), chú trọng xúc tiến thương mại trung và dài hạn hướng vào một mặt hàng, một thị trường cho tới khi đạt kết quả cụ thể. Phối hợp với các bộ, ngành, địa phương liên quan hoàn thiện hệ thống hạ tầng thương mại (giao thông, vận tải, logistics…) nhằm tăng khả năng kết nối phục vụ lưu thông hàng hóa nông sản…

Ngoài ra, Bộ Công Thương cũng đang tiếp tục làm việc với Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn  cùng phối hợp với các bộ, ngành, địa phương, hiệp hội ngành hàng nhằm triển khai đồng bộ, quyết liệt một số nội dung về tái cơ cấu sản xuất nông nghiệp, tăng cường kiểm soát nguồn cung và định hướng sản xuất gắn với tín hiệu thị trường; từng bước nâng cao và ổn định chất lượng nông sản xuất khẩu; tuyên truyền, phổ biến và hướng dẫn các hộ nông dân không chỉ về tiêu chuẩn của nước nhập khẩu mà còn về phương thức sản xuất, nuôi trồng phù hợp để đáp ứng các tiêu chuẩn đó; lập cơ sở sữ liệu về các biện pháp an toàn thực phẩm tại các thị trường xuất khẩu chính, công bố để các doanh nghiệp tham khảo.

Các doanh nghiệp cũng cần chủ động nắm bắt tình hình cũng như nhu cầu tiêu thụ nông sản tại thị trường nước bạn nhằm giảm sự ùn ứ nông sản ở cửa khẩu, kịp thời có cách giải quyết vướng mắc do xuất khẩu nông sản gây ra.

Với những bước đi cụ thể khẳng định vấn đề xuất khẩu nông sản của Việt Nam sẽ có được những bước tiến đáng kể trong thời gian tới, nhất là để tận dụng tốt cơ hội thị trường Trung Quốc phục hồi sau dịch Covid-19; xây dựng kế hoạch, chiến lược kinh doanh lâu dài, bài bản với các doanh nghiệp Trung Quốc thông qua mạng lưới phân phối phù hợp với thị trường; tăng cường phát triển thương hiệu, mẫu mã và bao bì sản phẩm, nâng cao trình độ nghiệp vụ thương mại, hiểu biết về ngồn ngữ nhằm đáp ứng được đúng các yêu cầu của thị trường Trung Quốc.