Theo quy định của Luật BHXH năm 2014, mức đóng BHXH sẽ được thực hiện như sau: Từ ngày 1-1-2016 đến hết năm 2017, đóng BHXH dựa trên mức lương và phụ cấp ghi trong hợp đồng lao động (HĐLĐ), trong đó người lao động (NLĐ) đóng 8% và doanh nghiệp (DN) đóng 18%, chiếm 26% lương hằng tháng; từ ngày 1-1-2018 trở đi, DN và NLĐ đóng BHXH dựa trên mức lương, phụ cấp và nhiều khoản bổ sung khác ghi trong HĐLĐ.

Đóng BHXH như thế nào?

Dù thời điểm thực hiện cách đóng BHXH dựa trên mức lương và phụ cấp ghi trong HĐLĐ đã cận kề nhưng đến nay, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội (LĐ-TB-XH) vẫn chưa có thông tư hướng dẫn cụ thể. Điều này khiến DN lẫn NLĐ rất băn khoăn, không biết những loại phụ cấp nào bắt buộc phải đóng BHXH.

Bà Trần Thị Thúy Nga, Vụ trưởng Vụ BHXH - Bộ LĐ-TB-XH, khẳng định trong vài ngày tới, bộ sẽ ban hành thông tư hướng dẫn cụ thể về các khoản lương, phụ cấp để làm căn cứ tính đóng BHXH.

Theo bà Nga, những khoản tính đóng BHXH năm 2016, 2017 là tiền lương và phụ cấp lương quy định tại điểm a, khoản 2, điều 4 Thông tư 47/2015 đã được Bộ LĐ-TB-XH ban hành ngày 16-11 vừa qua. Từ năm 2018, ngoài những khoản đã quy định trên, tiền lương tính BHXH sẽ cộng thêm các khoản bổ sung được quy định ở điểm a, khoản 3, điều 4 Thông tư 47.

“Tất cả những khoản dùng tính đóng BHXH đều đã được xác định trước số tiền, không quá biến động từng tháng” - bà Nga nhận xét. Theo bà Nga, những khoản sẽ không được cộng vào lương để tính BHXH gồm: tiền thưởng, tiền ăn giữa ca, hỗ trợ xăng xe, điện thoại, nhà ở, nuôi con nhỏ…

Về việc liệu DN có tìm cách đối phó khi áp dụng quy định mới hay không, bà Nga cho rằng vấn đề này là khó tránh khỏi. “Việc ngăn chặn DN tìm cách lách các khoản tính đóng bảo hiểm sẽ phụ thuộc vào công tác thanh tra. Đặc biệt, từ năm 2016, BHXH Việt Nam sẽ có thêm nhiệm vụ thanh tra việc đóng bảo hiểm” - bà thông tin.

Giải thích về sự chậm trễ trong việc ban hành thông tư hướng dẫn, ông Phạm Minh Huân, Thứ trưởng Bộ LĐ-TB-XH, cho rằng một trong những nguyên nhân là do thời gian qua chưa thống nhất được cách tính các khoản phụ cấp. Theo ông, Bộ LĐ-TB-XH đang bàn với BHXH Việt Nam để có hướng dẫn tạm thời.

Ông Huân cho biết nếu đến ngày 1-1-2016 mà các văn bản pháp luật chưa đồng bộ, việc đóng BHXH có thể tạm thời theo mức hiện hành (tính theo lương cơ bản), mức thu không thấp hơn lương tối thiểu. Sau đó, phải sớm hoàn thiện các văn bản pháp luật để đóng BHXH theo quy định. Ngoài ra, việc cấp thẻ BHYT cho người nghèo vẫn sẽ tiếp tục để người dân có thể đến khám chữa bệnh bình thường.

Việc đóng BHXH bao gồm tiền lương và phụ cấp có lợi hơn cho người lao độngẢnh: VĨNH TÙNG

Vì quyền lợi của người lao động

Ông Mai Đức Chính, Phó Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam, khẳng định quy định mới về cách đóng BHXH là vì quyền lợi của NLĐ. Ông Chính lý giải: Luật BHXH trước đây quy định mức đóng BHXH theo lương ghi trên HĐLĐ. Do quy định như vậy nên phần lớn DN lách luật, chỉ đóng BHXH cho NLĐ trên mức lương tối thiểu vùng chứ không phải trên mức lương thực tế; còn phần chênh lệch lương không đóng BHXH được chia nhỏ thành các khoản phụ cấp như tiền nhà, tiền xe.

“Khi chủ sử dụng lao động tìm cách thỏa thuận với NLĐ chỉ đóng BHXH trên mức lương tối thiểu vùng; đến lúc nghỉ hưu, dù có được nhận mức lương hưu tối đa bằng 75% mức lương đã đóng BHXH, NLĐ cũng chỉ có lương hưu hằng tháng thấp hơn cả lương tối thiểu” - ông Chính phân tích.

Dẫn số liệu khảo sát mới đây của Tổng LĐLĐ Việt Nam, ông Mai Đức Chính cho biết: Có tới 15% người nghỉ hưu tại TP HCM có mức lương 1.350.000 đồng/tháng, chỉ bằng mức chuẩn nghèo. Với lương hưu trí quá thấp như thế, cuộc sống của NLĐ khi về già sẽ rất khó khăn. Để bảo vệ quyền lợi hưu trí cũng như khi ốm đau, thai sản, tai nạn lao động của NLĐ, phải kiên quyết xóa tình trạng bảng lương trong DN: một bảng lương thấp để đóng BHXH, một là bảng lương thực tế chi trả cho NLĐ và quyết toán thuế.

“Nếu để tái diễn tình trạng DN đóng BHXH trên mức lương tối thiểu vùng thì sẽ rất thiệt thòi cho NLĐ. Các nước đều áp dụng việc đóng bảo hiểm hưu trí trên tổng thu nhập” - ông Chính nhấn mạnh.

Về ý kiến cho rằng đóng BHXH trên tổng thu nhập, mức đóng BHXH của NLĐ cũng sẽ tăng, ảnh hưởng đến thu nhập, ông Mai Đức Chính cho rằng đây chỉ là cách phân tích phiến diện nghiêng về quyền lợi của chủ sử dụng lao động, tác động đến nhận thức của NLĐ làm cho họ chỉ nhìn đến lợi ích trước mắt mà không nghĩ đến lợi ích lâu dài.

“Rõ ràng là nếu đóng BHXH trên thu nhập thực tế, NLĐ chỉ tăng mức đóng trên mức 1/3 phí BHXH. Ngược lại, khi ốm đau, thai sản hay nghỉ hưu, lương từ quỹ BHXH của họ sẽ tăng cao hơn nhiều, được hưởng 100% từ mức đóng tăng” - ông Chính dẫn chứng.