Ông Đỗ Đăng Tiến sinh năm 1960, hiện đang cư trú tại thôn Vân Côn, xã Vân Côn, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội. Ông là thương binh từ chiến trường mặt trận Campuchia năm 1978. Trở về từ chiến tranh, ông mang trong mình nhiều vết thương và được giám định tới 91% thương tật sọ não. Không chỉ vậy, căn bệnh Gout quái ác cũng khiến cuộc sống sinh hoạt của ông gặp nhiều trở ngại. Trong số những người con của mình, người con dâu là Kiều Thị Phương (Sn 1985) là vợ của anh Đỗ Đăng Thắng (Sn 1982) vì tin vào lãi suất nên tham gia chơi “Hụi” mà đã đẩy cả gia đình cơ cực suốt mấy năm nay. Cuộc sống vất vả là thế ấy vậy mà giờ gia đình ông đang có nguy cơ khuynh gia bại sản.

Ông Đỗ Đăng Tiến - thương binh 1/4 với tỷ lệ thương tật 91%.

Theo ông Đỗ Đăng Tiến phản ánh, từ đầu năm 2018, anh Nguyễn Đình Tuấn (sinh năm 1980) và chị Vũ Thị Hồng (sinh năm 1987), (cùng cư trú tại đội 10, xóm Đông, thôn Vân Côn, xã Vân Côn, huyện Hoài Đức, thành phố Hà Nội) có tổ chức “lập Hụi ảo, mua Hụi, bán Hụi” trên địa bàn xã Vân Côn nhằm chiếm đoạt tài sản của bà con nhân dân nơi đây. Hai vợ chồng anh chị này lợi dụng sự kém hiểu biết và lòng tin của người dân xã Vân Côn để thực hiện hành vi dụ dỗ người dân tham gia chơi “Hụi”. Sau khi mọi người tham gia vào nhóm ”Hụi” và đóng đầy đủ hàng tháng thì khoảng một thời gian sau vợ chồng anh chị này thông báo vỡ nợ và không thể trả nổi số tiền mà mọi người đã đóng “Hụi”. Được biết anh chị này báo vỡ nợ mỗi chỗ một thời gian khác nhau để thuận lợi cho quá trình tiếp tục hành vi lừa đảo của mình đối với những người dân khác. Sau khi thông báo vỡ nợ, cuộc sống của vợ chồng anh Tuấn, chị Hồng còn trên đà phát triển và khá khẩm trong khi rất nhiều người đến đòi tiền thì đều không được vợ chồng anh chị này hoàn trả lại. Tổng số người dân đã bị vợ chồng anh Tuấn, chị Hồng lừa đảo ở xã Vân Côn vào khoảng 70-80 người với số tiền lên tới 50-60 tỷ đồng.

Được biết, ông Đỗ Đăng Tiến – là em trai ruột của mẹ anh Tuấn, chị Hồng. Con dâu ông là chị Kiều Thị Phương (Sn 1985) cũng tham gia chơi “Hụi” và hiện nay không lấy được tiền về ở chỗ vợ chồng anh Tuấn, chị Hồng số tiền hơn 2 tỷ đồng. Gia đình ông cùng nhiều người dân xã Vân Côn đã làm đơn trình báo lên các cơ quan chức năng nhưng vẫn chưa nhận được sự phản hồi thỏa đáng. Ông đang bệnh tật ốm yếu, phải chạy chữa thuốc thang hàng tháng ít đi lại được mà giờ còn thường xuyên phải nghe người ta hỏi, bàn tán về chuyện liên quan đến các con ông và gia đình ông.

Nhiều người dân và gia đình bị hại ở xã Vân Côn rơi vào hoàn cảnh tan nhà nát cửa, mất của cải tiền bạc,...

Hơn 2 năm mất tiền với bao khổ sở khó khăn, dẫn đến bế tắc nên gia đình ông Tiến phải bán đất của cha ông để lại để trả nợ bù cho số tiền vợ chồng anh Tuấn, chị Hồng lừa mà vẫn chưa ổn. Điều này gây hoang mang trong dư luận, ảnh hưởng đến an sinh xã hội và nhức nhối trong lòng người dân địa phương. Vợ chồng anh Tuấn chị Hồng đã khiến cho biết bao cá nhân và gia đình người bị hại rơi vào hoàn cảnh tan cửa, nát nhà, khó khăn bế tắc, mất vốn làm ăn, mất uy tín, danh dự, của cải tiền bạc, nhiều người bị vỡ nợ theo dẫn đến cùng quẫn phải bỏ nhà ra đi. Làm xấu đi đạo đức lối sống và an ninh trật tự của thôn xóm.

Trong thực tế cuộc sống người dân, nhất là ở khu vực nông thôn, việc chơi họ, hụi hay phường là một trong những hình thức khá phổ biến để huy động vốn. Hoạt động tín dụng xuất phát từ lâu đời nhằm tương trợ trong nhân dân đã được nhà nước thừa nhận và cho phép hoạt động. Bộ Luật Dân sự năm 2015 đã dành hẳn một điều để quy định về hoạt động này. Trước đó, Chính phủ cũng đã có nghị định nhằm điều tiết, quản lý sát sao. Tuy nhiên, do là mang tính tự phát, dân gian nên việc chơi hụi còn nhiều khoảng trống pháp lý và tiềm ẩn nhiều rủi ro cao.

Trên thực tế đã xảy ra vô số các vụ giật hụi. Có những vụ mà tổng giá trị lên tới hàng chục, thậm chí hàng trăm tỉ đồng, gây chấn động dư luận và đặc biệt làm điêu đứng rất nhiều gia đình. Không biết bao người đã lâm vào cảnh trắng tay, khuynh gia bại sản vì bị giật hay vỡ hụi, họ. Không phải những người chơi hụi không biết nguy cơ, rủi ro khi tham gia vào hoạt động huy động tín dụng xây đắp chỉ trên nền tảng gói gọn trong một chữ "tín" mà không có sự bảo hộ, bảo vệ và kiểm soát đủ mạnh của các chế tài pháp luật. Chỉ dựa vào chữ "tín" mà người ta sẵn sàng trao, nhận bạc triệu và nhiều hơn nữa. Biết là rủi ro song hụi vẫn là một kênh dẫn vốn hấp dẫn với rất nhiều người, nhất là những người thu nhập thấp - đối tượng khó tiếp cận nguồn vốn vay ngân hàng, trong khi tín dụng đen hay hụi luôn rộng cửa chào đón họ với "thủ tục" tối giản. Chơi hụi vì thế tồn tại như một thực tế khách quan trong cuộc sống bất chấp ý chí muốn cấm cản của nhà quản lý.

Để giảm thiểu rủi ro cũng như thể hiện vai trò quản lý nhà nước trước hình thức giao dịch về tài sản theo tập quán, Chính phủ từ năm 2006 đã ban hành một nghị định trong đó có quy định rõ về quyền và nghĩa vụ của những người tham gia chơi hụi. Tuy nhiên, văn bản pháp lý này vẫn chưa đủ hiệu quả để bảo vệ lợi ích hợp pháp của những người chơi trong trường hợp xảy ra giật hụi, vỡ hụi. Nghị định được Chính phủ ban hành này có những quy định cụ thể hơn từ nguyên tắc tổ chức hụi cho tới các điều kiện chơi hay văn bản thỏa thuận cũng như lãi suất, quyền, nghĩa vụ và trách nhiệm pháp lý của các bên... Trong đó, đáng chú ý nhất là các văn bản nêu rõ ràng buộc pháp lý và sự tham gia giám sát của chính quyền. Thế nhưng, do là hoạt động tín dụng tự phát, tự nguyện và tự thỏa thuận của người dân nên chơi hụi vẫn chỉ dựa trên cơ sở tín chấp, đầy rủi ro.

Từ vụ việc nêu trên, liệu hành vi của anh Nguyễn Đình Tuấn và chị Vũ Thị Hồng có cấu thành tội “Lừa đảo chiếm đoạt tài sản” hoặc tội “Lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản” theo quy định của Bộ luật hình sự hay không còn phụ thuộc vào các chứng cứ khách quan do gia đình ông Tiến cung cấp và kết quả điều tra của cơ quan chức năng.