Về Mộc Châu những ngày này, du khách không chỉ say lòng bởi những đồi chè xanh ngát hay mùa hoa cải trắng trời, mà còn bị níu chân bởi sắc màu rực rỡ của những tấm thổ cẩm tại HTX Làng nghề thổ cẩm Hoàng Long. Từ bao đời nay, với người phụ nữ Thái trắng, biết dệt vải, thêu thùa không chỉ là một kỹ năng, mà là thước đo của sự khéo léo, là tiêu chuẩn của cái đẹp. Các bà, các mẹ dạy con gái xe sợi từ thuở lên mười, để rồi bên khung cửi, họ gửi gắm tâm tư, tình cảm và cả những câu chuyện văn hóa vào từng đường kim mũi chỉ.
Thổ cẩm truyền thống của người Thái trắng tại cao nguyên Mộc Châu. Ảnh: Mạnh Hùng
Tuy nhiên, dòng chảy hiện đại với sự áp đảo của dệt may công nghiệp đã đặt nghề truyền thống này trước nguy cơ mai một. Nhiều khung cửi bị xếp xó, số hộ giữ nghề thưa dần, sản phẩm làm ra chủ yếu chỉ để phục vụ nhu cầu nhỏ lẻ trong gia đình. Thực trạng ấy khiến những người con của bản, như bà Lường Thị Loát, luôn đau đáu một nỗi niềm: Làm sao để giữ nghề?
Không cam chịu những di sản của cha ông bị lãng quên, HTX Làng nghề thổ cẩm Hoàng Long đã ra đời với sứ mệnh "giữ lửa". Dưới sự chèo lái của Giám đốc Lường Thị Loát, HTX hiện quy tụ 20 thành viên, trong đó có hơn 10 nghệ nhân lành nghề vẫn miệt mài ngày đêm bên khung cửi.
Nhưng giữ nghề thôi chưa đủ, bài toán khó hơn là phải sống được bằng nghề. Bà Loát và các hội viên hiểu rằng, nếu cứ mãi dệt những tấm chăn, chiếc gối theo lối cũ thì khó lòng cạnh tranh. Từ tư duy đó, HTX đã thực hiện một cuộc "cách mạng" về mẫu mã.
Những sản phẩm thổ cẩm đã trở thành biểu tượng trong lòng du khách mỗi khi đến cao nguyên Mộc Châu.
Vẫn là chất liệu sợi bông truyền thống, vẫn là những hoa văn tinh xảo của người Thái, nhưng nay đã được "thổi" vào một làn gió mới hiện đại hơn. Những chiếc túi xách thời thượng, khăn quàng cổ, tranh treo tường và các vật dụng trang trí nội thất... lần lượt ra đời. Sự nhạy bén trong việc nắm bắt thị hiếu tiêu dùng đã giúp sản phẩm của HTX không chỉ dừng lại ở các chợ phiên địa phương mà còn vươn xa theo các đơn hàng đi khắp các tỉnh, thành trong cả nước.
Bà Lường Thị Loát, Giám đốc HTX Làng nghề thổ cẩm Hoàng Long. Ảnh: Mạnh Hùng.
Tại Sơn La, việc phát triển nghề dệt thổ cẩm hiện nay không đơn thuần là hoạt động kinh tế, mà đã trở thành một phần không thể thiếu của chiến lược phát triển du lịch cộng đồng. HTX Hoàng Long là một minh chứng sống động cho hướng đi này.
Đến với HTX, du khách không chỉ mua một món hàng, mà họ đang "mua" một trải nghiệm văn hóa. Họ được tận mắt chứng kiến quy trình dệt vải cầu kỳ, được nghe các nghệ nhân kể về ý nghĩa của từng họa tiết hoa văn, và thú vị nhất là được tự tay ngồi vào khung cửi để dệt nên những sản phẩm của riêng mình.
Chính sự tương tác này đã biến những tấm thổ cẩm vô tri thành những câu chuyện sống động. Theo số liệu ghi nhận, từ đầu năm đến nay, bản đã đón khoảng 3.000 lượt khách, mang về doanh thu gần 400 triệu đồng. Đây là những con số "biết nói", khẳng định sức hút của du lịch văn hóa trải nghiệm.
Các sản phẩm thổ cẩm của HTX không chỉ được cung ứng tại địa phương mà còn được sản xuất theo đơn hàng đi các tỉnh, thành phố khắp cả nước. Nhờ đó, HTX đã tạo được công ăn việc làm cho nhiều phụ nữ trong bản, giúp những lao động tại địa phương có việc làm, thu nhập để trang trải gia đình. Hiện nay, nghề dệt thổ cẩm mang đến cho mỗi thành viên trong HTX khoản thu nhập trên dưới 15 triệu đồng/tháng. Quan trọng hơn, sự hồi sinh của làng nghề đã tạo ra công ăn việc làm cho phụ nữ địa phương ngay tại bản làng của mình. "Chúng tôi dựng lại, phục lại để duy trì truyền thống cho con cháu, truyền cảm hứng cho hội viên và mong muốn giới thiệu thổ cẩm đi khắp muôn phương", bà Lường Thị Loát chia sẻ đầy tâm huyết.
Không chỉ dừng lại ở lợi ích kinh tế, HTX còn đang ươm mầm cho thế hệ tương lai. Vào những ngày cuối tuần, các em học sinh trong bản lại tập trung về tổ dệt để học nghề. Những đôi tay bé nhỏ bắt đầu làm quen với con thoi, sợi chỉ, tiếp nối mạch nguồn văn hóa một cách tự nhiên và đầy tự hào.
Nghệ nhân hội viên của HTX Hoàng Long đang hăng say dệt thổ cẩm. Ảnh: Đình Tuấn.
Tỉnh Sơn La xác định rõ, việc phát triển nghề dệt thổ cẩm truyền thống không chỉ là bảo tồn giá trị văn hóa, mà còn là một trong những yếu tố thúc đẩy du lịch cộng đồng. Phường Mộc Sơn đã hỗ trợ các tổ chức, cá nhân bảo tồn và phát triển nghề dệt thổ cẩm, trong đó ưu tiên việc đưa nghề vào hoạt động du lịch trải nghiệm, thúc đẩy việc đào tạo kỹ năng cho lao động trẻ. Đồng thời, kết nối các sản phẩm thổ cẩm với các điểm du kịch, chợ phiên, khu lưu trú. Mục tiêu là hình thành chuỗi sản phẩm văn hóa, du lịch đặc trưng của người Thái tại cao nguyên Mộc Châu, giúp người dân có thêm nguồn thu từ chính nghề truyền thống của mình.
Câu chuyện của HTX Làng nghề thổ cẩm Hoàng Long là minh chứng rõ nét cho thấy: Di sản không phải là những gì nằm yên trong bảo tàng, mà là những giá trị sống động có thể tạo ra ấm no, hạnh phúc. Bằng sự sáng tạo và tình yêu bền bỉ, những người phụ nữ Thái trắng nơi đây đang ngày ngày dệt nên "ước mơ" của mình, góp phần đưa du lịch Mộc Châu vươn mình mạnh mẽ trong kỷ nguyên mới.
Ý kiến độc giả
Tiêu điểm
