Kỳ I: Trẻ em làm lao động chính

 
Huyện Quỳ Hợp được xem là “rốn” khoáng sản của miền Tây xứ Nghệ. Nơi đây có rất nhiều lao động từ tứ phương đổ về làm công nhân tại các công trường khai thác mỏ. Ở huyện Quỳ Hợp, lúc cao điểm có thể tập trung hàng nghìn lao động từ các địa phương đổ về kiếm kế sinh nhai. Bên cạnh đó, mảnh đất này đã giúp cho người dân bản địa có thêm cái ăn, cái mặc nhờ vào làm thuê, làm mướn cho những ông chủ mỏ.. Đa phần chủ mỏ khoán thẳng tiền công cho người lao động theo năng suất làm ra sản phẩm. Đói nghèo cộng với sẵn nhu cầu lao động, trẻ em trong nhiều gia đình đã tranh thủ những ngày nghỉ học để mót quặng, thiếc, bán đổi lấy tiền mua sách vở. Có những em vì điều kiện gia đình đành chấp nhận nghỉ học giữa chừng để đi làm công nhân trong các khu mỏ, kiếm thêm thu nhập phụ giúp bố mẹ trang trải cuộc sống gia đình.

Trong những lần lang thang nơi miền Tây xứ Nghệ như: Châu Hồng, Liên Hợp, Châu Thành, Châu Cường…, chúng tôi đã không ít lần chứng kiến, bắt gặp cảnh từng tốp trẻ hì hục, dầm mình dưới cái nắng gắt cháy bỏng để đãi quặng, tìm cơ may. “Bố mẹ đều đi làm phu quặng cả. Nhà đông người nên nhờ vào mùa nương, mùa rẫy quanh năm vẫn không đủ ăn cho 6 anh chị em. Ở trong bản, mọi người đều rủ nhau đi làm quặng cả. Do em tuổi đang còn nhỏ với lại đang học nên các chủ mỏ không nhận vào làm việc, đành phải theo đám bạn đi mót quặng. Nếu suôn sẻ, gặp may thì mỗi ngày chúng em cũng kiếm được 30 đến 40 ngàn đồng từ tiền bán quặng” – Vi Văn Tuấn (14 tuổi) ở xã Châu Thành, cậu bé có thân hình nhỏ thó đang vác bì đất dưới khe lên để đãi mót quặng tâm sự với chúng tôi.



Công việc nặng nhọc, mỗi ngày, Tuấn cùng với nhóm bạn trong bản phải dầm mình dưới lòng khe Nậm Huống đỏ ngàu mới có được từng ấy tiền. Theo lời Tuấn, có những bạn cùng trang lứa đã phải bỏ học để đi mót quặng vì nhà quá nghèo. Ngâm mình trong nước bẩn cả ngày trời dưới cái nắng rát bỏng, đã có không ít em nhỏ bị cảm hàn phải điều trị cả tháng trời, rồi bị biến chứng. Rất nhiều em nhỏ lúc đi đào đãi quặng thiếc chẳng tích cóp được là bao nhưng khi đổ bệnh, gia đình phải bán hết tài sản mới có thể đủ tiền thuốc thang, chạy chữa. Như trường hợp em Lữ Thị T. ở xã Châu Hồng, khi cùng nhóm bạn tham gia mót quặng chẳng may bị trượt ngã gãy tay phải và đa chấn thương phải đưa đi bệnh viện cấp cứu. Nhà nghèo, lại đông anh em, mấy năm về trước, bố của T. cũng đi làm công nhân đãi quặng, may mắn, thu nhập cũng đủ nuôi 5 miệng ăn trong gia đình. Thế nhưng, do nghe lời rủ rê của kẻ xấu, bố T. đã dính đến nghiện ngập rồi bị đuổi việc. Cũng vì thế, T. phải nghỉ học để đi mót quặng. “Đi làm công nhân thì chưa đủ tuổi vì em mới học lớp 8. Mà em là con gái đầu nên còn phải giúp mẹ làm nương rẫy nữa. Hết mùa nương, em phải đi kiếm thêm tiền mua gạo phụ mẹ bằng cách đi mót quặng với nhóm bạn trong bản” – Gặp chúng tôi khi tay chưa tháo băng bó bột, T. bẽn lẽn cho biết. Cái nghèo lâu nay luôn đeo bám những bản làng vùng cao nơi đây, giờ vẫn hoàn nghèo.

Còn tại huyện Quỳnh Lưu, tình trạng trẻ em hiện đang làm việc tại các cơ sở sản xuất gạch táp lô cũng diễn ra khá phổ biến trong những năm gần đây. Gần 12 giờ trưa, cái nắng đầu tháng 4 vốn đã oi bức, nay lại càng ngột ngạt hơn bởi hơi người, mùi táp lô quyện vào nhau. Trong không gian mù mịt, đặc quánh ấy, em Hoàng (13 tuổi) ở xã Quỳnh Văn vẫn cần mẫn bê từng khuôn táp lô ra bãi phơi. Bước đi nặng nhọc, khuôn này nối tiếp khuôn kia, không ngừng nghỉ từ sáng đến trưa. Hoàng chỉ là một trong nhiều lao động nhỏ tuổi tại xã Quỳnh Văn, Quỳnh Xuân, 2 trong số xã của huyện Quỳnh Lưu và thị xã Hoàng Mai đang vất vả kiếm chút tiền làm thêm để về đỡ đần gia đình. Hoàn cảnh của Hoàng cũng là số phận chung của nhiều đứa trẻ phải sớm tham gia lao động ngay từ khi còn nhỏ trên địa bàn tỉnh Nghệ An. Các em có hoàn cảnh khó khăn chính là những trẻ có nguy cơ vi phạm pháp luật, bị xâm hại tình dục, bị bóc lột sức lao động và phải làm những công việc nặng nhọc trong môi trường nguy hiểm, độc hại cao hơn cả.

Còn nữa