Kho tàng về khoa học quân sự

Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, một vị tướng trận mạc dày dạn kinh nghiệm từ chiến trường và cũng là một vị tướng của công tác đối ngoại quốc phòng thời bình, bởi chính ông góp phần vào tiến trình bình thường hóa quan hệ Việt - Mỹ qua kênh ngoại giao quốc phòng.

Ông cũng là vị tướng của khoa học quân sự và an ninh môi trường. Tháng 8-2021 tại diễn đàn trực tuyến về an ninh môi trường trong bối cảnh biến đổi khí hậu, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu nhấn mạnh, an ninh môi trường là thành tố quan trọng của an ninh quốc gia, một phạm trù thuộc lĩnh vực an ninh phi truyền thống. 

Thượng tướng đã đề cập đến phương châm “4 tại chỗ” (chỉ huy tại chỗ, lực lượng tại chỗ, phương tiện vật tư tại chỗ, hậu cần tại chỗ) trong phòng, chống thiên tai và được các tổ chức quốc tế đánh giá cao. Đây cũng là phương châm được ông tổng kết từ lý luận và thực tiễn trong thời gian ông giữ trọng trách là Phó tổng Tham mưu trưởng Quân đội nhân dân Việt Nam, Phó Trưởng ban Chỉ đạo phòng, chống lụt bão Trung ương (nay là Ban Chỉ đạo quốc gia về phòng, chống thiên tai) và sau đó là Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, Phó chủ tịch Thường trực Ủy ban Quốc gia tìm kiếm cứu nạn (nay là Ủy ban Quốc gia Ứng phó sự cố, thiên tai và Tìm kiếm cứu nạn). Nhân dân gọi ông là vị tướng 4 tại chỗ.

Nhờ kinh nghiệm trên chiến trường, cùng với lý luận quân sự được đào tạo, ông đã viết và cho xuất bản 10 cuốn sách về nghệ thuật quân sự và các lĩnh vực khác của Bộ Quốc phòng, như “Ký ức tháng 4 năm 1975 và những điều suy ngẫm”, “Quân đội với vấn đề giải quyết hậu quả sau chiến tranh”, “Một số vấn đề về công tác đối ngoại quốc phòng Việt Nam”, “Trung tâm nhiệt đới Việt - Nga, mô hình về hợp tác khoa học - công nghệ”, “Một số vấn đề nghệ thuật quân sự trong chiến tranh bảo vệ Tổ quốc”, “Vận dụng phương châm 4 tại chỗ trong phòng, chống thiên tai”, “Quân đội với chiến lược bảo vệ môi trường”…

Bên cạnh những tài liệu viết về nghệ thuật quân sự, ông còn dành thời gian để viết về hồi ức chiến tranh, đó là những câu chuyện, kỷ niệm về tình quân dân, tình đồng chí, đồng đội trong chiến trường như: “Một thời Quảng Trị”, “Bến sông tuổi thơ”, “Hồi ức chiến trường xưa và đồng đội”, “Những bước chân không mỏi của người anh hùng”, “Sức mạnh của phương châm 4 tại chỗ”. Đặc biệt, cuốn “Một thời Quảng Trị” đã được dịch sang tiếng Anh và được Bộ Ngoại giao Việt Nam tặng Tổng thống Mỹ Barack Obama và đoàn công tác của Mỹ khi họ sang thăm Việt Nam. Cuốn “Bến sông tuổi thơ” được Đài Truyền hình Việt Nam dựng thành phim tài liệu phát sóng nhiều lần.

Cho đến khi về hưu, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu vẫn say mê với khoa học quân sự. Nhiều cuốn sách của ông đã được dịch ra tiếng Anh, tiếng Nga; đến nay đã có hơn 50.000 cuốn sách được tặng cho các thư viện nhà trường, các chiến sĩ nơi đảo xa, các cựu chiến binh và bạn bè trong và ngoài nước. 

Một số cuốn sách của Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu viết và cho xuất bản.  Ảnh do nhân vật cung cấp

Bước sang tuổi 79 nhưng lịch làm việc của ông vẫn dày đặc. Ông vẫn miệt mài nghiên cứu với mong muốn tiếp tục cống hiến cho khoa học quân sự. Ông tâm huyết: “Chiến tranh truyền thống đã qua rồi, bây giờ chúng ta phải nghiên cứu những cái mới để bổ sung cho học thuyết quốc phòng Việt Nam cũng như bổ sung cho nền khoa học quân sự Việt Nam và trên thế giới”. Ông đưa ra 3 loại hình chiến tranh trong tương lai (chiến tranh không gian mạng, chiến tranh sinh học, chiến tranh vũ trụ). Các nội dung này sẽ giúp các nhà trường trong Quân đội nghiên cứu giảng dạy và các nhà quân sự nghiên cứu ra chiến lược quân sự thích ứng.

Trân quý những trang sách của Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu, Tiến sĩ Lê Mạnh Hùng (nghiên cứu viên Viện Lịch sử Quân sự Việt Nam) cho rằng, những trang sách của Thượng tướng là tư liệu quý giá không chỉ về lịch sử chiến tranh, mà còn cho thấy sự phát triển tư duy chiến lược của Quân đội ta sau chiến tranh. Ông là một trong số ít tướng lĩnh vừa chiến đấu, vừa có năng lực tổng kết lý luận sâu sắc.

Ở tuổi nghỉ hưu, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu vẫn miệt mài nghiên cứu khoa học quân sự.

Theo nhận xét của kỹ sư Vũ Đình Thanh, chuyên gia vũ khí Cơ quan nguyên cứu sản xuất tên lửa NPO ALMAZ (Nga), Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu đã có những đóng to lớn cho quốc phòng và lịch sử dân tộc Việt Nam. Với uy tín và kinh nghiệm chiến trường, ông là cầu nối quan trọng giữa các chuyên gia quốc tế và những đơn vị quốc phòng trọng yếu trong nước, góp phần nghiên cứu và chế tạo thành công nhiều hệ thống vũ khí hiện đại. 

Không chỉ dừng lại ở lĩnh vực quân sự hiện đại, ông còn nhiệt tình tham gia phục dựng các di sản quân sự truyền thống. Thượng tướng đã cùng kỹ sư Vũ Đình Thanh phục dựng nỏ thần An Dương Vương, làm rõ nguyên lý sát thương và khẳng định sức mạnh quân sự của nhà nước Âu Lạc trong lịch sử. Ngoài ra, ông còn tích cực ủng hộ và bảo vệ nghiên cứu về việc vua Quang Trung sử dụng vũ khí phốt pho để đánh bại quân Xiêm và Thanh - một đóng góp quan trọng trong việc khẳng định sự thật lịch sử, chống lại các luận điệu xuyên tạc. “Tất cả những việc làm ấy được ông thực hiện bằng lòng yêu nước sâu sắc, không vụ lợi cá nhân, bất chấp tuổi cao và điều kiện khó khăn. Ông là hình mẫu tiêu biểu của tinh thần cống hiến vì quốc gia, dân tộc và sự thật lịch sử”, kỹ sư Thanh cảm phục.

Tinh thần tri ân, báo đáp

Tham gia nhiều chiến trường khốc liệt, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu đã chứng kiến bao hy sinh mất mát, luôn đau đáu một niềm tin sắt đá tinh thần tri ân và báo đáp phải được chuyển hóa thành những hành động cụ thể, thiết thực và mang lại hiệu quả thật sự.

Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu thắp hương tưởng nhớ các anh hùng liệt sĩ.

Ông đã từng tham gia nhiều trận chiến ác liệt nhất trên chiến trường Quảng Trị nên khi hòa bình lập lại, ông đã trồng 7 "cây đa đồng đội" trên đất Quảng Trị, hơn 500 cây trên cả dải đất hình chữ S... với khát vọng góp phần mang lại màu xanh cây cối mới, khỏa lấp hố bom, hố pháo; mang lại sự sinh sôi như tinh thần hiên ngang, bất khuất của dân tộc. 

Từng đến thăm và làm việc tại nhiều quốc gia trên thế giới, những chuyến đi ngoại giao trên cương vị là lãnh đạo Bộ Quốc phòng, ông không chỉ đấu tranh đòi lại công lý cho những đồng đội hy sinh, những người dân vô tội bị ảnh hưởng của chiến tranh, nhất là nạn nhân bị nhiễm chất độc da cam mà ông còn quan sát, tìm hiểu cảnh quan, môi trường thiên nhiên cũng như giải pháp bảo vệ môi trường thiên nhiên của các nước.

Ông đã tìm hiểu về cuộc “Cách mạng Xanh” và những giống cây lai của Ấn Độ, đã đem cây đa từ Ấn Độ (do cố Thủ tướng Ấn Độ Indira Gandhi tặng) về trồng trên mảnh đất Quảng Trị. Ông muốn truyền cảm hứng đến người dân biết trân trọng cây xanh, tích cực tham gia trồng cây phủ xanh đất nước và thực hiện Tết trồng cây đời đời nhớ ơn Bác Hồ.

Cây đa do bà Thủ tướng Ấn Độ Indira Gandhi tặng tháng 7/1977 nhân chuyến thăm Cách mạng Xanh. Trồng ở Thị đội Quảng Trị tháng 7/1984

Ông tâm niệm Ngày Thương binh - Liệt sĩ (27-7) là thời điểm để toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta lan tỏa truyền thống cao đẹp uống nước nhớ nguồn. Ông trăn trở về biết bao người dân thầm lặng, những người mẹ, người chị, người anh đã dũng cảm cưu mang, che chở, giúp đỡ cách mạng trong những năm tháng gian khổ, đối mặt với hiểm nguy. Hằng năm, ông vẫn tận tụy đến thăm và tri ân những thân nhân liệt sĩ trên toàn quốc nhất là chiến trường Quảng Trị.

Hằng năm, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu vẫn thường xuyên tham gia các hoạt động tri ân thân nhân liệt sĩ.

Nhân cách sống mẫu mực

Có dịp đến thăm Văn phòng làm việc của Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu ​tại Hà Nội, chúng tôi ấn tượng về một bức ảnh khổ lớn treo trang trọng trên tường, gần bàn làm việc của ông. Tác giả chụp bức ảnh đã “bắt” được khoảnh khắc vô cùng ý nghĩa, khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp cùng Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu đang hướng ánh nhìn chăm chú, vui vẻ về cùng một phía trong sự kiện “Hội thảo 50 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ”. Sinh thời, Đại tướng Võ Nguyên Giáp đặt trọn niềm tin đối với Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu và đánh giá ông là một tướng lĩnh trưởng thành từ chiến đấu, dũng cảm, mưu trí và luôn có tinh thần đổi mới.

Trong trái tim đồng nghiệp, đặc biệt là những tướng lĩnh cùng ông sống và chiến đấu, cống hiến cho sự nghiệp cách mạng, hình ảnh ông luôn là người kiên trung, giàu bản lĩnh chiến đấu và có tư duy sâu sắc về nghệ thuật quân sự. Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu luôn là tấm gương trong việc giáo dục truyền thống cách mạng, truyền cảm hứng cho thế hệ trẻ.

Thời đại ngày nay, khoa học công nghệ đã phát triển, các thế lực thù địch chống phá Đảng, Nhà nước ta trên mọi phương diện bằng các thiết bị kỹ thuật hiện đại, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu mong muốn thế hệ trẻ ra sức học tập, trau dồi trí tuệ để bảo vệ Tổ quốc, bảo vệ dân tộc, bảo vệ nền tảng tư tưởng của Đảng từ sớm, từ xa. “Tôi mong các bạn đoàn viên, thanh niên biết làm chủ bản thân, làm chủ khoa học, làm chủ công nghệ để tạo thế mạnh cho mình chiến thắng kẻ thù trong thời đại mới. Điều tôi mong muốn là các bạn trẻ hãy phát huy tinh thần yêu nước, phát huy đạo lý “Uống nước nhớ nguồn”, phát huy bản sắc văn hóa của người Việt Nam để xây dựng và bảo vệ Tổ quốc”- Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu bày tỏ.

Nhà văn Lê Hoài Nam - người dành nhiều thời gian đi bên Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu khi ông còn làm Thứ trưởng Bộ Quốc phòng và cả sau khi ông nghỉ hưu để ghi lại, viết thành những bài báo, bài ký, chia sẻ với niềm kính phục: “Sau khi rời quân ngũ, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu không sống một cuộc đời an nhàn, lặng lẽ, mà ông vẫn miệt mài làm điều tử tế cho đời, như một cách tiếp tục hành trình phụng sự Tổ quốc. Điều khiến tôi nể phục nhất ở ông, là ngay cả khi đã nghỉ hưu, vẫn không ngừng suy nghĩ cho thế hệ sau. Với tôi, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu là một nhân cách lớn, một người lính suốt đời không rời trận tuyến, dù đó là trận tuyến trong thời chiến hay thời bình”.