Những con số “biết nói”

Theo số liệu thống kê, tính đến 31 tháng 12 năm 2023, nước ta có khoảng trên 7 triệu người khuyết tật, chiếm 7,06% dân số từ 2 tuổi trở lên. NKT có quyền được yêu đương và kết hôn. Tuy nhiên, xét về tình trạng hôn nhân của dân số từ 15 tuổi trở lên giữa nhóm NKT và nhóm người không khuyết tật, tỷ lệ NKT đang có vợ/chồng là 51,9% và người không khuyết tật là 71,5%.

Điều tra Quốc gia người khuyết tật năm 2016 cho thấy nhiều người hoài nghi về việc NKT có nên kết hôn hay không. Phần lớn cho rằng điều này phụ thuộc vào mức độ khuyết tật và khả năng chăm lo cho gia đình, trong đó dưới 10% cho rằng họ không nên kết hôn. Có hai nguyên nhân chính khiến NKT gặp khó khăn trong kết hôn, đó là do sức khỏe yếu và vấn đề kỳ thị. Ngoài ra, rào cản hôn nhân còn đến từ sự phản đối của gia đình, do mặc cảm tự ti của NKT: lo ngại về kinh tế, về vấn đề con cái, không chăm sóc chu đáo được cho con… Nhiều gia đình phản đối tình yêu của NKT vì lo lắng rằng NKT sẽ không sinh được con, hoặc con cái sinh ra sẽ có khuyết tật giống bố mẹ chúng, đặc biệt là trong trường hợp cả hai người cùng khuyết tật. 

Tình yêu và hôn nhân - Quyền cơ bản của NKT

Tình yêu và hôn nhân tự nguyện là quyền cơ bản của tất cả mọi người, trong đó bao gồm NKT. Quyền này đã được quy định trong luật pháp của Việt Nam và các công ước quốc tế. Điều 14, Luật người khuyết tật 2010 nêu rõ: “Nghiêm cấm việc cản trở quyền hôn nhân, quyền nuôi con của người khuyết tật”. Công ước quốc tế về quyền của NKT do Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua trong kỳ họp thứ 61 năm 2006 và được Quốc hội Việt Nam phê chuẩn ngày 28/11/2014 cũng đề cập rằng “Quốc gia thành viên tiến hành các biện pháp hiệu quả và thích hợp để xoá bỏ sự phân biệt đối xử đối với người khuyết tật trong các vấn đề liên quan đến hôn nhân, gia đình, cha mẹ, họ hàng, trên cơ sở bình đẳng với những người khác, để bảo đảm: Công nhận quyền của mọi người khuyết tật xây dựng gia đình trên cơ sở đồng ý tự nguyện và hoàn toàn của người dự định trở thành vợ hoặc chồng người đó”. 

Các tổ chức xã hội và cộng đồng tại Việt Nam đã triển khai nhiều chương trình dành riêng cho NKT, không chỉ giúp họ gặp gỡ, tìm hiểu mà còn tạo cơ hội để các cặp đôi đã kết hôn kỷ niệm hành trình tình yêu của mình. Tiêu biểu như lễ cưới tập thể "Vườn trăm năm" dành cho 5 cặp đôi khuyết tật đã kết hôn nhiều năm nhưng chưa thể tổ chức lễ cưới, đã diễn ra tại TP.HCM năm 2023. Hay chương trình "Giấc mơ có thật" do Trung tâm Phụ nữ và Phát triển thuộc Trung ương Hội LHPN Việt Nam phối hợp với Trung tâm Phụ nữ và phát triển thành phố Hà Nội tổ chức cũng đã giúp hơn 100 cặp đôi khuyết tật hiện thực hóa ước mơ về một lễ cưới. Những hoạt động này không chỉ mang lại niềm vui cho các cặp đôi mà còn góp phần khẳng định rằng người khuyết tật hoàn toàn có thể tìm thấy hạnh phúc trong tình yêu và cuộc sống gia đình khi được tạo điều kiện và hỗ trợ phù hợp.

Lễ cưới tập thể của các cặp đôi NKT. (Ảnh: Nguồn Báo Lao động)

Trong thực tế, đúng là NKT gặp nhiều khó khăn khi mang thai và chăm sóc gia đình, con cái... Tuy nhiên, nhiều người đã lập gia đình, có con và sống rất hạnh phúc. Có thể nói, để hạnh phúc lứa đôi được trọn vẹn, đòi hỏi họ phải phát triển bản thân, rèn luyện lối sống, chăm sóc sức khỏe thể chất, sức khỏe sinh sản, học cách sống yêu thương. Ngoài ra, khi nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ cộng đồng, kết hợp với nỗ lực vượt qua định kiến từ chính người trong cuộc, NKT hoàn toàn có thể tìm thấy hạnh phúc trọn vẹn trong tình yêu và hôn nhân.