Việc làm cho người khuyết tật còn nhiều bất cập

Thách thức với NKT đi tìm việc ngày càng lớn hơn khi tình hình kinh tế chung của thế giới ảnh hưởng đến các doanh nghiệp Việt Nam khiến cho việc tuyển dụng nhân lực của các doanh nghiệp ngày càng khắt khe hơn. Đa số các doanh nghiệp khi tuyển dụng đòi hỏi người lao động phải làm được việc ngay, và vì thế công cuộc tìm việc cho NKT ngày càng khó khăn hơn.

Cần thay đổi quan niệm về khả năng làm việc của NKT

Trong suốt một thời gian dài, NKT luôn phải đối diện với nhiều khó khăn trong vấn đề tìm việc làm. Tâm lý tự ti là một trong những rào cản của không ít NKT khi muốn hòa nhập cộng đồng. Ngoài những trường hợp vì sức khỏe, không ít người dù còn khả năng nhưng họ không chủ động hòa nhập cộng đồng vì tự ti bản thân. Trong khi đó, nhiều doanh nghiệp khi có nhu cầu tuyển dụng vẫn thường "vô tình" không nghĩ đến việc tuyển NKT. Vì cho rằng, khả năng làm việc của NKT không bằng người lành lặn, họ không chịu được áp lực công việc cao, không đi được công tác xa, sức khoẻ yếu... Đó là những lý do chính khiến doanh nghiệp thường "dè dặt" khi xét hồ sơ xin việc của một ứng viên khuyết tật.

NKT đang làm việc tại 1 sơ sở dạy và đạo tạo nghề

Có 9 ngành nghề phù hợp với NKT đó là: Thủ công mỹ nghệ, mây tre - đan mác, làm tăm, sản xuất chiếu, làm về các nghề mộc, sản xuất nước tinh khiết, làm bánh, may mặc, mát xa - xoa bóp - bấm huyệt, thêu ren, đào tạo các dịch vụ tư vấn trả lời điện thoại, bán vé máy bay - hàng không, tin học - tin học chiếm đa số rất là nhiều. Thế nhưng, không phải trường, trung tâm đào tạo nghề nào cũng đào tạo đủ các nghề như trên.

Tuy nhiên, để sử dụng lao động là NKT, các nhà tuyển dụng cần thay đổi quan niệm về NKT, họ không phải là đối tượng cần cưu mang mà là những lao động đầy tiềm năng. Tuyển dụng NKT không phải là làm từ thiện mà vì năng lực của họ đáp ứng được yêu cầu công việc, đồng thời cũng là tạo điều kiện cho họ hoà nhập tốt hơn. Vì thế, cần phải có những cách đối xử bình đẳng. Bình đẳng trong những việc làm cụ thể như tạo điều kiện về cơ sở vật chất phù hợp với khiếm khuyết của họ. Chẳng hạn, lối đi tiện lợi cho những người dùng xe lăn, bàn làm việc thấp hoặc ghế cao để họ tiện sử dụng khi ngồi làm việc... Chủ doanh nghiệp có thể bố trí cho họ những công việc phù hợp và không thường xuyên phải đi công tác xa. Nhưng quan trọng hơn cả là vấn đề con người. Tập thể nơi NKT làm việc không nên kỳ thị, hay có cái nhìn phân biệt, xem họ là gánh nặng. Thực tế, họ hoàn toàn có đủ năng lực, cần đối xử thật công bằng và tiếp thêm sức mạnh cho họ.

Gian nan tìm việc

Với bất kỳ sinh viên, học viên nào sau khi tốt nghiệp đều phải chuẩn bị cho mình những điều kiện cần và đủ cho hành trang lập nghiệp mới mong tìm được việc làm phù hợp. Đó là, trình độ tiếng Anh, tin học, phương tiện đi lại, khả năng giao tiếp, kiến thức xã hội, sự tự tin, năng động... Ngoài những người giỏi giang, tài năng có quyền lựa chọn công việc mình yêu thích thì còn lại đa số vẫn bị rơi vào tình trạng bấp bênh khó tìm việc khi mà hành trang lập nghiệp còn quá nghèo nàn.

Với những người lành lặn có thể không làm việc này thì làm việc khác, bươn trải, vật lộn với cuộc sống một vài năm để lấy kinh nghiệm cũng chẳng đáng kể gì. Nhưng với NKT, điều đó quả là một thử thách quá lớn. Thật là khó nếu cử nhân sư phạm phải làm nhân viên phát triển thị trường, cử nhân công nghệ thông tin phải làm công nhân đứng máy. Người khiếm thị không thể đi giao hàng, người khiếm thính không thể là nhân viên trực tổng đài và NKT vận động không thể làm bảo vệ... Cơ hội nghề nghiệp đối với NKT thường rất mỏng. Họ chỉ có thể làm một số công việc đặc thù phù hợp với dạng tật của mình mà thôi. Vì vậy, ngay từ khi chọn ngành nghề học, họ đã phải tính toán kỹ lưỡng đến khả năng có việc làm sau khi tốt nghiệp. Tiếp đó là sự trau dồi về ngoại ngữ, tin học và những kỹ năng khác.

NKT tiếp cận cộng nghệ thông tin thu hẹp khoảng cách số (Ảnh: Internet)

Bên cạnh đó, sau khi được đào tạo nghề, những NKT thường xuyên gặp những khó khăn trong sinh hoạt ở các công ty truyển dụng, bởi cơ sở hạ tầng dành riêng cho NKT ở các công ty vẫn chưa được xây dựng. Cũng có nhiều nhà truyển dụng chỉ tuyển lao động là NKT cho đủ chỉ tiêu mà thôi. Nhưng cũng có một vài nhà truyển dụng đối xử rất tốt với những lao động là NKT, tuy nhiên số công ty như vậy rất là ít.

Vậy vì sao NKT khó xin được việc làm? Theo ý kiến của chính NKT thì do bản thân họ không tự tin, còn mặc cảm với những khiếm khuyết của cơ thể. Họ chưa chuẩn bị đầy đủ những kiến thức để phục vụ cho yêu cầu công việc của nhà tuyển dụng. Tuy nhiên, bên cạnh đó còn yếu tố quan trọng khác, đó là NKT chưa được quan tâm đúng mức, chưa có sự liên kết giữa 3 bên: NKT - doanh nghiệp - Trung tâm dạy nghề, chưa có nơi tư vấn nghề nghiệp cho NKT.

Giải pháp giúp NKT tăng cơ hội việc làm

Những năm qua, nhiều cơ quan ban ngành, tổ chức xã hội đã "vào cuộc" thể hiện sự quan tâm của Nhà nước và cộng đồng đối với vấn đề việc làm của NKT. Các tổ chức như NCCD, ASVHO, VABED, VNAH, VCCI, ILO... đã xây dựng những kế hoạch, chương trình hoạt động thường niên và dài hạn nhằm thúc đẩy cơ hội việc làm cho NKT.

Phát biểu tại một hội thảo về việc làm cho NKT ông Nguyễn Văn Hồi - Cục trưởng Cục Bảo trợ Xã hội (Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội) cho biết: Việc dạy nghề, tạo việc làm cho NKT đã được nhà nước Việt Nam quan tâm và chỉ đạo tổ chức thực hiện. “Bộ luật Lao động năm 2012 đã dành một mục riêng với 3 điều quy định lao động là người khuyết tật. Luật Người khuyết tật ban hành năm 2010 đã dành riêng 1 chương với 4 điều quy định dạy nghề và việc làm. Luật Việc làm ban hành năm 2013 cũng đã quy định chính sách hỗ trợ người sử dụng lao động là NKT... Tuy vậy, NKT còn gặp nhiều khó khăn trong việc học nghề, việc làm như: thu nhập thấp hơn so với lao động bình thường, một bộ phận NKT chưa được đến trường, được học nghề... Ông Nguyễn Văn Hồi khẳng định, việc học hỏi kinh nghiệm của các nước để đưa ra những giải pháp, chính sách phù hợp với NKT là rất cần thiết.

Ông Nguyễn Văn Hồi - Cục trưởng Cục Bảo trợ Xã hội phát biểu tại Hội thảo chia sẻ việc làm cho NKT.

Trước hết, NKT phải được đào tạo nghề phù hợp, phải có sự đầu tư cả về dạy và học để vững chuyên môn, tay nghề cao thì mới đáp ứng được yêu cầu của nhà tuyển dụng. Nghề đào tạo cần phù hợp với dạng tật, chẳng hạn như một số NKT vận động tham gia vào lĩnh vực công nghệ thông tin, nghề mát-xa, xoa bóp bấm huyệt được nhiều người khiếm thị theo học, làm hàng thủ công mỹ nghệ, may mặc.... được nhiều người khiếm thính yêu thích v.v...

Vấn đề nâng cao nhận thức cần được tiếp tục đẩy mạnh. Toàn bộ quá trình làm chuyển biến nhận thức của doanh nghiệp và NKT cần diễn ra từ từ, "mưa dầm thấm lâu". Theo đó, truyền thông đóng một vai trò rất quan trọng, phải thường xuyên tuyên truyền về khả năng của NKT, nêu gương điển hình doanh nghiệp nhận nhiều lao động là NKT. Cần có một chế tài đủ mạnh đối với những doanh nghiệp không thực hiện quy định của pháp luật về tiếp nhận lao động khuyết tật. Đồng thời phải có bộ máy giám sát việc thực hiện này.

Những thông tin về việc làm cho NKT cũng cần phải được chia sẻ và nhân rộng. Nên tổ chức thường xuyên các hội chợ việc làm, triển lãm giới thiệu các sản phẩm của NKT. Tăng cường xây dựng và triển khai nhiều hơn nữa các dự án đào tạo nghề và tạo việc làm cho NKT. Hỗ trợ khởi nghiệp kinh doanh, tự tạo việc làm, cung cấp kỹ năng quản trị doanh nghiệp nhỏ. Và một điều không kém phần quan trọng là vấn đề tiếp cận giao thông và các công trình xây dựng công cộng để đảm bảo NKT có thể đến được nơi cần đến...

Tất cả đòi hỏi sự nỗ lực, phối hợp của tất cả các cấp, ngành, đơn vị liên quan và bản thân NKT để vấn đề việc làm ngày càng có những chuyển biến tích cực hơn nhằm giúp NKT hoà nhập.