Trong quá trình hoạt động lý luận và thực tiễn cách mạng, V.I.Lênin đã bảo vệ và phát triển nhiều vấn đề lý luận của chủ nghĩa xã hội khoa học, làm cho chủ nghĩa xã hội luôn luôn cách mạng, khoa học và sáng tạo, luôn vận động và phát triển theo kịp sự vận động phát triển của lịch sử, đáp ứng được yêu cầu lý luận tiên phong soi đường cho phong trào đấu tranh cách mạng của giai cấp công nhân. Một vấn đề lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học được V.I.Lênin bổ sung, phát triển hết sức sáng tạo trong thời đại chủ nghĩa đế quốc và cách mạng vô sản, có ý nghĩa thực tiễn vừa cơ bản, cấp thiết vừa chiến lược lâu dài đối với cách mạng xã hội chủ nghĩa là học thuyết bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Thời đại C.Mác và Ph.Ăngghen sống, chủ nghĩa tư bản đang lên, giai cấp tư sản đang giữ vị trí trung tâm của lịch sử, nó vẫn còn tính chất cách mạng của mình và vai trò lịch sử đánh đổ chế độ phong kiến. Ngược lại, giai cấp công nhân đang trong quá trình hình thành và phát triển cả về số lượng và chất lượng. Theo C.Mác và Ph.Ăngghen, dưới sự thống trị của giai cấp tư sản “công nhân không có tổ quốc. Người ta không thể cướp của họ cái mà họ không có” (1). Để giải phóng mình và giải phóng toàn xã hội, “Giai cấp vô sản mỗi nước trước hết phải giành lấy chính quyền, phải tự vươn lên thành giai cấp dân tộc, phải tự mình trở thành dân tộc” (1). Trong cuộc chiến đấu đó, giai cấp công nhân từng bước giành được những thắng lợi và phải biết bảo vệ và phát huy những thành quả thắng lợi đó, tiến tới giành những thắng lợi to lớn hơn và giành được thắng lợi cuối cùng. Với tư cách là người đại diện cho dân tộc, giai cấp công nhân là người đại diện cho tổ quốc, “họ có nhiệm vụ phải đẩy lùi sự tấn công của bọn phản cách mạng để bảo vệ những thành quả cách mạng đã đạt được, bảo vệ tổ quốc của mình”.

Như vậy, trong thời đại C.Mác và Ph.Ăngghen sống, tổ quốc xã hội chủ nghĩa chưa ra đời, vấn đề bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa chưa đặt ra trực tiếp. Song tổng kết thực tiễn cách mạng châu Âu 1848 - 1849, đặc biệt là Công xã Pari (1871), C.Mác đã đưa ra những tư tưởng manh nha về bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Đây là cơ sở khoa học để sau này V.I.Lênin bổ sung, phát triển xây dựng học thuyết bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Ngay sau khi cuộc cách mạng xã hội chủ nghĩa tháng Mười thắng lợi, nhà nước của giai cấp công nhân và nhân dân lao động được thiết lập thì tổ quốc Nga xã hội chủ nghĩa cũng bắt đầu hình thành. Giai cấp công nhân bắt tay vào công cuộc cải tạo xã hội cũ và xây dựng xã hội mới - xã hội xã hội chủ nghĩa. Cùng với nhiệm vụ xây dựng chủ nghĩa xã hội, nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa cũng được đặt ra một cách cấp bách, nó trở thành nhiệm vụ chiến lược của các nước xã hội chủ nghĩa.

Trung thành với chủ nghĩa Mác, V.I.Lênin cho rằng trong suốt thời kỳ quá độ từ chủ nghĩa tư bản lên chủ nghĩa cộng sản trên phạm vi thế giới, chủ nghĩa xã hội và chủ nghĩa tư bản là hai chế độ xã hội đối lập nhau cùng tồn tại và đấu tranh với nhau hết sức quyết liệt. Vì vậy, V.I.Lênin khẳng định: “Một cuộc cách mạng chỉ có giá trị khi nào nó biết tự bảo vệ” (2), đồng thời nhấn mạnh: “Kể từ ngày 25 tháng 10 năm 1917 chúng ta là những người chủ trương bảo vệ Tổ quốc. Chúng ta tán thành bảo vệ Tổ quốc, nhưng cuộc chiến tranh giữ nước mà chúng ta đang đi tới là một cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa, bảo vệ chủ nghĩa xã hội với tính cách là Tổ quốc” (3).

Như vậy, ngày từ sau khi tổ quốc xã hội chủ nghĩa ra đời, giai cấp công nhân có tổ quốc của riêng mình, V.I.Lênin đã đặt ra vấn đề tất yếu phải bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Người báo trước cho Đảng, giai cấp công nhân và nhân dân lao động của nước Nga Xô viết rằng, giai cấp vô sản sau khi đã nắm được chính quyền phải sẳn sàng đối phó với chính phủ tư sản và các lực lượng thù địch chống lại sự nghiệp cách mạng của công nhân và nhân dân lao động. Do vậy, “Nếu không cầm vũ khí bảo vệ nước cộng hoà xã hội chủ nghĩa thì chúng ta không thể tồn tại được. Giai cấp thống trị không bao giờ nhường chính quyền cho giai cấp bị trị. Nhưng giai cấp bị trị phải chứng minh trên thực tế rằng họ không những có khả năng lật đổ bọn bóc lột, mà còn có khả năng tự tổ chức, huy động hết thảy để bảo vệ mình” (4). V.I.Lênin còn chỉ rõ nhiệm vụ bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa đã trở thành nhiệm vụ chủ yếu trung tâm, “Chúng ta, Đảng Bônsêvích, chúng ta đã thuyết phục được nước Nga… bây giờ chúng ta phải quản lý nước Nga” (3).

Bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, theo quan điểm của V.I.Lênin là bảo vệ thành quả cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân, đó là bảo vệ chủ nghĩa xã hội, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa ở từng quốc gia dân tộc. Nó là một bộ phận trong công cuộc đấu tranh của giai cấp công nhân quốc tế. V.I.Lênin đã chỉ ra tính chất chính nghĩa, tính chất cách mạng, tính chất toàn dân, tính chất quốc tế của sự nghiệp bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Theo Người, sự nghiệp bảo vệ tổ quốc Nga xã hội chủ nghĩa là “bảo vệ chủ nghĩa xã hội với tính cách là Tổ quốc, bảo vệ nước Cộng hoà Xô Viết, với tính cách là một đơn vị trong đạo quân thế giới của chủ nghĩa xã hội”.

Khẳng định tính tất yếu và tính chất của sự nghiệp bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, V.I.Lênin còn xác định những vấn đề chiến lược về bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa như: kết hợp chặt chẽ giữa xây dựng chủ nghĩa xã hội với bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa; mục tiêu chủ yếu của bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa là bảo vệ vững chắc chế độ xã hội chủ nghĩa; giữ vững và tăng cường sự lãnh đạo của đảng cộng sản đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa; sức mạnh bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa là sức mạnh tổng hợp của đất nước, của toàn dân của chế độ xã hội chủ nghĩa với tranh thủ sự ủng hộ của bè bạn quốc tế; kiên định những nguyên tắc chiến lược, mềm dẻo linh hoạt về sách lược; chăm lo xây dựng hậu phương chiến lược, xây dựng nền quốc phòng vững mạnh; xây dựng Hồng quân công nông hùng mạnh trên cơ sở vũ trang toàn dân làm lực lượng nòng cốt.

Nội dung bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa theo quan điểm của V.I.Lênin có nội dung hết sức toàn diện. Người cho rằng bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa bao gồm bảo vệ độc lập dân tộc và chủ quyền quốc gia, bảo vệ thành quả của cách mạng, những thành tựu kinh tế và công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, bảo vệ hạnh phúc của nhân dân…, trong đó bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ nhà nước Xô viết là trước hết và chủ yếu nhất.

Bàn về sức mạnh bảo vệ tổ quốc, V.I.Lênin nhấn mạnh: bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa là sự nghiệp chính nghĩa, có tính chất toàn dân, toàn diện, tất cả các lực lượng của nhân dân và mọi tiềm lực của đất nước đều phải được động viên để bảo vệ tổ quốc. Trong nội chiến cách mạng, Đảng Cộng sản Nga và chính quyền Xô viết đã đã tiến hành đồng bộ các biện pháp để động viên, tổ chức mọi lực lượng tham gia bảo vệ nước Cộng hoà Xô viết. Nhờ biết phát huy sức mạnh toàn diện của đất nước mà công cuộc bảo vệ tổ quốc chống bọn Bạch vệ và sự bao vây của 14 nước đế quốc của nhân dân Nga dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản (b) và V.I.Lênin đã giành thắng lợi.

Một trong những vấn đề được V.I.Lênin quan tâm trong phát triển học thuyết bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa và lãnh đạo sự nghiệp bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa ở nước Nga Xô viết là xây dựng lực lượng nòng cốt. Người cho rằng cần thiết phải thành lập quân đội công nông thường trực, chính quy và quy mô lớn. Đầu năm 1918, V.I.Lênin ký Sắc lệnh thành lập Hồng quân và Hải quân công nông. V.I.Lênin còn chỉ ra phải thường xuyên chăm lo xây dựng lực lượng vũ trang nhân dân, nòng cốt là Hồng quân vững mạnh, thực sự là lực lượng chiến đấu trung thành và tin cậy của Đảng và nhân dân, Hồng quân phải luôn chủ động về chiến lược trong mọi tình huống. V.I.Lênin viết: “Sự vững bền của nước cộng hoà trong cuộc chiến đấu chống đế quốc, thắng lợi của chủ nghĩa xã hội ở Nga và trên toàn thế giới đều tuỳ thuộc vào sự tăng cường quân đội” (2).

Như vậy V.I.Lênin đã có công rất lớn trong bổ sung, phát triển lý luận chủ nghĩa xã hội khoa học về bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa. Những tư tưởng này đã bổ sung, làm phong phú thêm lý luận của chủ nghĩa xã hội, đồng thời có ý nghĩa thực tiễn sâu sắc. Đây là cơ sở khoa học để các đảng cộng sản, đảng công nhân và giai cấp công nhân quốc tế nghiên cứu, quán triệt vận dụng sáng tạo vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa.

Trung thành và vận dụng sáng tạo học thuyết bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, sau khi lãnh đạo giai cấp công nhân và nhân dân lao động làm thành công cách mạng tháng Tám năm 1945, Đảng Cộng sản Việt Nam và Chủ tịch Hồ Chí Minh đã lãnh đạo đất nước và toàn thể nhân dân bắt tay ngay vào công cuộc xây dựng đất nước và bảo vệ tổ quốc, “vừa kháng chiến, vừa kiến quốc”, tiếp tục tiến hành cuộc kháng chiến trường kỳ chống thực dân Pháp và đế quốc Mỹ bảo vệ Tổ quốc. Đại thắng mùa xuân năm 1975, miền Nam được giải phóng, đất nước thống nhất đi lên chủ nghĩa xã hội. Đảng ta xác định xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa là hai nhiệm vụ chiến lược của cách mạng nước ta. Chúng ta đồng thời phải ra sức xây dựng thành công chủ nghĩa xã hội và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Qua thực tiễn cách mạng trong gần 40 năm lãnh đạo công cuộc đổi mới đất nước, đặc biệt là sau “kịch biến” sụp đổ chủ nghĩa xã hội hiện thực ở Liên Xô và các nước Đông Âu, tư duy bảo vệ Tổ quốc của Đảng ta đã có sự phát triển và đổi mới mạnh mẽ. Chúng ta ngày càng nhận thức sâu sắc, đẩy đủ và toàn diện hơn về nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong thời bình; về những yếu tố cấu thành và những chủ trương, biện pháp tạo nên sức mạnh quốc phòng của đất nước trong điều kiện mới. Chúng ta cũng ngày càng thấy rõ hơn vai trò quan trọng của an ninh và đối ngoại, sự cần thiết kết hợp chặt chẽ giữa quốc phòng với an ninh và đối ngoại, giữa quốc phòng, an ninh, đối ngoại với phát triển kinh tế.

Như vậy trên cơ sở học thuyết bảo vệ tổ quốc xã hội chủ nghĩa, Đảng ta trong quá trình lãnh đạo cách mạng luôn quan tâm, chăm lo đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Đặc biệt trong công cuộc đổi mới đất nước, qua thực tiễn cách mạng, nhận thức của đảng ta về bảo vệ Tổ quốc xã hội chủ nghĩa ngày càng khoa học, toàn diện, sâu sắc. Trên cơ sở trung thành với lý luận của chủ nghĩa Mác - Lênin, Đảng ta với nhận thức ngày càng phát triển của mình đã vận dụng sáng tạo vào thực tiễn cách mạng Việt Nam, lãnh đạo toàn Đảng, toàn quân và toàn dân thực hiện thắng lợi nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, tạo ra bảo đảm vững chắc cho đất nước vững bước tiến lên chủ nghĩa xã hội và đạt được nhiều thành tựu có ý nghĩa quan trọng trên tất cả các lĩnh vực của đời sống xã hội.   

Chú thích:

1. C.Mác - Ph.Ăngghen, Toàn tâp, tập 4, Nxb Chính trị quốc gia, Hà Nội. 1995, tr.528, 623, 624.

2. V.I.Lênin, Toàn tâp, tập 37, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva. 1977, tr.114, 145.

3. V.I.Lênin, Toàn tâp, tập 36, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva. 1977, tr.102, 209.

4. V.I.Lênin, Toàn tâp, tập 38, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva. 1977, tr.173.

5. V.I.Lênin, Toàn tâp, tập 39, Nxb Tiến bộ, Mátxcơva. 1977, tr.175.