Ngày 5-11, hội nghị đối thoại về chính sách và thủ tục hành chính thuế, hải quan năm 2015 đã được Bộ Tài chính và Phòng Thương mại - Công nghiệp Việt Nam (VCCI) tổ chức tại TP HCM. Những câu hỏi tại hội trường không “nóng” bằng giờ giải lao khi một số doanh nghiệp (DN) đến tận bàn Thứ trưởng Bộ Tài chính Đỗ Hoàng Anh Tuấn chất vấn vì sao DN đã nhận quyết định hoàn thuế nhưng tiền vẫn “treo”?

Mòn mỏi chờ hoàn thuế

Bà Vũ Thị Hoài Sơn, Giám đốc Công ty TNHH Tân Nhất Hương, không chờ đến lượt được phát biểu mà trực tiếp lên gặp Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn để thắc mắc về số tiền 21 tỉ đồng mà công ty đã nhận được quyết định hoàn thuế: “Ngành thuế TP HCM giải thích rằng do quỹ hoàn thuế rót về chỉ 17.000 tỉ đồng nên phải ưu tiên cho những DN sản xuất xuất khẩu. Nhưng đó là DN nước ngoài, còn DN trong nước là “con đẻ” tại sao cứ bị treo hoài?”.

Rất đông đại diện doanh nghiệp tham gia buổi đối thoại với lãnh đạo Bộ Tài chính

Cũng theo bà Sơn, Công ty Tân Nhất Hương còn 2 bộ hồ sơ hoàn thuế khác đã nộp nhưng chưa được cơ quan thuế ra quyết định hoàn thuế. Đáng nói, trong một lần đối thoại cách đây không lâu, nhân viên của bà Sơn cũng hỏi bao giờ DN được hoàn thuế thì lãnh đạo Cục Thuế TP cũng chỉ nói sẽ ghi nhận và chỉ đạo các cơ quan liên quan thực hiện. “Bị nợ tiền hoàn thuế quá lâu khiến DN gặp khó khăn do phải đi vay vốn ngân hàng với lãi suất cao để phục vụ sản xuất” - bà Sơn than.

Công ty TNHH Xuất khẩu Uniexpo cũng “đau đầu” vì cơ quan thuế “treo” hơn 11 tỉ đồng mà lẽ ra DN phải được hoàn. Uniexpo đã nộp hồ sơ từ lâu nhưng chưa nhận được quyết định hoàn thuế bởi nhiều lý do. Có thể do số tiền DN đề nghị hoàn thuế tăng đột biến so với những lần trước nên Chi cục Thuế quận 3 đã chuyển sang dạng kiểm tra trước, hoàn sau (thay vì hoàn trước, kiểm tra sau như trước đây). Trong khi đại diện Uniexpo giải thích rằng do cuối năm ngoái DN không xuất hàng mà dồn vào 3 tháng đầu năm nên số tiền mới tăng đột biến.

Không phải do thiếu tiền!

“Không có chuyện ngân sách nhà nước thiếu tiền nên chậm hoàn thuế. Chỉ riêng Cục Thuế TP HCM hiện còn khoảng 900 tỉ đồng sẵn sàng chi cho DN. Tuy nhiên, những phản ánh của DN cho thấy ngành thuế cần xem lại để cải cách công tác hoàn thuế tốt hơn. Có thể đã xảy ra vướng mắc đối với các DN được Tổng cục Thuế giao về các chi cục thuế, giữa người ra quyết định và người thực thi. Hiện chúng tôi đang nghiên cứu sẽ giao cho cục trưởng cục thuế các địa phương chịu trách nhiệm” - ông Tuấn khẳng định.

Ông Tuấn cũng chia sẻ rằng Bộ Tài chính không thể đi kiểm tra tất cả 63 cục thuế nhưng có tình trạng DN tạm nhập tái xuất mặt hàng bia rượu, khoáng sản thì được hoàn thuế rất nhanh, còn DN sản xuất lại rất khó khăn. Do đó, Bộ Tài chính đang yêu cầu Tổng cục Thuế xây dựng cơ sở dữ liệu hoàn thuế theo hướng công khai để các DN có thể thấy được hồ sơ hoàn thuế của mình đang nằm ở đâu, tới khâu nào...

Ám ảnh kiểm tra chuyên ngành

Bên cạnh chuyện hoàn thuế, nhiều DN còn bức xúc về những khó khăn, vướng mắc khi thực hiện thủ tục thuế, hải quan. Đại diện Công ty TNHH Hải Nam (Bình Thuận) cho biết khi xuất khẩu hàng nông sản tươi, dù đã mở tờ khai trước nhưng phút chót thường thay đổi về số lượng (do chất lượng hoặc rớt hàng lại), nếu hàng đi vào ngày cuối tuần thì không thể điều chỉnh tờ khai, có kịp điều chỉnh thì hải quan cũng yêu cầu kiểm tra thực tế 100% hàng hóa. “Hàng tươi sống mà mở bao bì kiểm tra 100% thì hư hỏng hoặc giảm chất lượng, ảnh hưởng rất lớn đến quá trình kinh doanh của DN” - vị đại diện này nói.

Thủ tục kiểm tra chuyên ngành đang là nỗi ám ảnh của DN. Thống kê của Bộ Tài chính cho thấy tỉ lệ kiểm tra chuyên ngành hàng xuất khẩu của Việt Nam lên tới 38%, trong khi các nước chỉ từ 15%-20% nên ảnh hưởng rất lớn đến sự cạnh tranh của DN. Theo Thứ trưởng Đỗ Hoàng Anh Tuấn, hàng xuất khẩu thủy sản tươi sống nguyên tắc là kiểm tra theo rủi ro chứ không phải kiểm tra 100%. Còn hiện nay, những lô hàng nào phải kiểm tra chuyên ngành là tiếp tục kiểm tra hải quan 100% gây trùng lắp, mất thời gian, chi phí của DN và không theo thông lệ quốc tế. Dự kiến tháng 12 này, Bộ Tài chính sẽ sửa đổi, nếu không rất khó rút ngắn thủ tục hải quan theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Liên quan đến cơ chế một cửa quốc gia, ông Nguyễn Văn Bé, Chủ tịch Hiệp hội Các DN KCN TP HCM, cho rằng ngành hải quan đang áp dụng cơ chế một cửa quốc gia nhưng lại không liên thông. Hàng hóa không thể thông quan vì phải chờ giấy chứng nhận, giấy kiểm định, giấy xác nhận của các bộ, ban, ngành liên quan. “Dù đã hiện đại hóa hải quan nhưng DN vẫn phải “lượn một vòng” tới nhiều bộ, ngành để xin các loại giấy tờ kiểm tra chuyên ngành. Một cửa nhưng nhiều chìa khóa, lại nằm rải rác các nơi. Cần áp dụng hệ thống điện tử kê khai qua mạng ở những bộ, ngành khác mới mong cải thiện tình trạng trên” - ông Bé kiến nghị.