Theo khảo sát GRDI của A.T. Kearney, năm 2017 Việt Nam chỉ đứng sau các thị trường lớn là Ấn Độ, Trung Quốc, Malaysia, Thổ Nhĩ Kỳ và Các tiểu vương quốc Ả-rập thống nhất (UAE). Trong khi đó, Việt Nam đã vượt các thị trường đông dân như Indonesia (vị trí trứ 8), hay các nước có thị trường bán lẻ phát triển nhanh trong những năm qua như Thái Lan (vị trí 30), Philippines (vị trí 18), Kazakhstan (vị trí 16), Saudi Arabia (vị trí 11)...

Thương mại điện tử đưa ngành bán lẻ đến gần hơn với người tiêu dùng

Điều này cho thấy thị trường bán lẻ trong nước đang hấp dẫn trở lại đối với các Nhà đầu tư (NĐT) nước ngoài sau một thời gian bị đánh giá kém triển vọng dần. Trước đó, Việt Nam từng đứng đầu danh sách này trong năm 2008, xếp vị trí thứ 6 trong năm 2009, thứ 14 trong năm 2010 và thứ 23 trong năm 2011, song tới năm 2012 đã tuột khỏi danh sách 30 thị trường bán lẻ hấp dẫn nhất thế giới. 

Chia sẻ về lý do thị trường bán lẻ Việt Nam bật tăng trong bảng xếp hạng của hãng này, ông Soon Ghee Chua, Trưởng khu vực Đông Nam Á của A.T. Kearney cho biết, các chính sách thu hút đầu tư của Chính phủ đối với lĩnh vực bán lẻ đã thông thoáng hơn. Trong khi đó Việt Nam vẫn đang ở trong thời kỳ dân số vàng với dân số trẻ, tầng lớp thành thị và trung lưu tăng nhanh, cùng với tăng trưởng GDP tương đối cao so với các nước trong khu vực. Nền kinh tế Việt Nam cũng đang chuyển đổi theo hướng mở rộng đầu tư của khối tư nhân và hướng tới xuất khẩu hàng hóa giá trị cao, điều này sẽ giúp tăng thu nhập bình quân và mức chi tiêu dùng trong dài hạn. Đây là những lý do khiến các nhà bán lẻ nước ngoài đặt nhiều niềm tin vào thị trường Việt Nam. 

Cụ thể, theo A.T. Kearney, Luật Đầu tư thông thoáng hơn đã góp phần thúc đẩy sự hấp dẫn của Việt Nam đối với các nhà bán lẻ nước ngoài. Chính phủ đã cho phép mở rộng 100% quyền sở hữu của các nhà bán lẻ nước ngoài và có nhiều chính sách ưu đãi tiếp tục thu hút họ. Bên cạnh đó, tốc độ tăng trưởng của thị trường bán lẻ trong nước vẫn đạt mức khá cao so với các nước trong khu vực. Tính chung 5 tháng đầu năm nay, tổng mức bán lẻ hàng hóa và doanh thu dịch vụ tiêu dùng ước tính đạt 1.600,8 nghìn tỷ đồng, tăng 10,2% so với cùng kỳ năm trước, cũng tương đương với mức tăng của cả năm 2016. 

Thực tế cũng cho thấy bán buôn bán lẻ đang là lĩnh vực thu hút được nhiều sự quan tâm của NĐT nước ngoài với hàng trăm lượt dự án cấp mới, tăng vốn và góp vốn mua cổ phần trong 5 tháng đầu năm 2017, theo số liệu từ Cục Đầu tư nước ngoài. Cụ thể là bán buôn và bán lẻ, sửa chữa ô tô, mô tô, xe gắn máy là lĩnh vực thu hút vốn FDI cao thứ 3, sau công nghiệp chế biến chế tạo và khai khoáng. Tuy nhiên, nếu xét về số dự án cấp mới (222 dự án), số lượt dự án tăng vốn (41 lượt) và số lượt góp vốn, mua cổ phần (679 lượt) trong lĩnh vực này đều đứng ở vị trí thứ 2. Tổng số lượt dự án rót vốn vào ngành bán buôn, bán lẻ gần bằng con số tương ứng của ngành công nghiệp chế biến chế tạo và bỏ xa ngành khai khoáng. Điều này cho thấy các NĐT nước ngoài đang dành sự quan tâm lớn cho thị trường bán lẻ Việt Nam và tiến vào nhiều hơn cả dưới hình thức đầu tư mới lẫn mua bán và sát nhập. 

Theo dự báo, mô hình cửa hàng tiện lợi và siêu thị mini đang là phân khúc phát triển nhanh nhất trên thị trường bán lẻ tại Việt Nam. Mới đây, CTCP Seven System Việt Nam là đại lý nhượng quyền của chuỗi cửa hàng tiện lợi 7-Eleven đã công bố kế hoạch chính thức mở cửa tại Việt Nam vào tháng 6 này. Trong lĩnh vực góp vốn mua cổ phần, thương vụ nổi bật trong các tháng đầu năm là ACA Investments, Công ty quản lý quỹ của Nhật Bản thuộc Tập đoàn Sumimoto vừa rót một khoản đầu tư vào CTCP Bibo Mart để nắm giữ 20% cổ phần Bibo Mart…

Cuộc cách mạng công nghệ 4.0 đã tác động mạnh mẽ đến ngành bán lẻ Việt Nam và nhiều đơn vị đang âm thầm tái định nghĩa ngành với những tiêu chuẩn dịch vụ đa dạng, hiệu quả, nhanh chóng dựa trên nền tảng công nghệ.

Tại thị trường Việt Nam, ngành bán lẻ được đánh giá là tiềm năng lớn khi có dân số đông, hơn 90 triệu người, trong đó người trẻ chiếm tỉ lệ cao. Đây là lợi thế thuận lợi phát triển, bởi khả năng thay đổi thói quen tiêu dùng dễ hình thành ở bộ phận chiếm số đông này. 

Ông Nguyễn Thành Nhân, Tổng giám đốc Saigon Co.op chia sẻ: “Để phục vụ tốt nhất cho người tiêu dùng, tồn tại và cạnh tranh được, hệ thống bán lẻ Co.opmart không thể bỏ qua công nghệ”. Ông Nhân nói rõ: “Co.opmart đang chạy thử một số hạng mục dựa trên nền tảng công nghệ, như thanh toán tự động ở phân khúc cao áp dụng cuối năm 2017; phát triển phục vụ đa kênh, ngoài bán lẻ theo kiểu truyền thống, bán hàng qua kênh truyền hình, thì bán hàng online đang trong giai đoạn hoàn chỉnh. Cụm vận hành bao gồm tự động hóa nhà kho kết nối logistic thông minh. Theo đó, robot sẽ soạn và lên danh sách cho từng nhóm hàng đưa lên từng siêu thị, tất cả thao tác qua máy tính một cách chính xác cả về thời gian lẫn số lượng. Dự tính đến năm 2019 cụm này sẽ đưa vào hoạt động” Để làm được điều này, Co.opmart phải mời tư vấn quốc tế về đào tạo.

Đại diện Lotte Mart nhận xét, việc triển khai công nghệ 4.0 tại Việt Nam còn hạn chế do việc ứng dụng các nền tảng công nghệ 4.0 vào cuộc sống còn khá mới mẻ, chi phí đắt đỏ. Mặt khác, việc triển khai còn lệ thuộc vào thói quen mua sắm của người tiêu dùng. Hiện Lotte Mart đang xem xét nghiên cứu triển khai các ứng dụng dựa trên nền tảng công nghệ 4.0 nhằm gia tăng sự tiện dụng cho khách hàng mua sắm. Các phần mềm thanh toán sẽ được triển khai các ứng dụng hỗ trợ cho việc tiêu dùng và thanh toán thông minh.

Trong khi đó, Centra Group bao gồm những thành viên Nguyễn Kim Trading (chuyên ngành bán lẻ điện máy), Big C… cũng đang có những chiến lược phát triển theo xu hướng kết nối công nghệ. Ông Lêu Hồng Dương, Giám đốc vận hành Nguyễn Kim Trading cho rằng: “Chỉ một hai năm nữa sẽ có sự thay đổi lớn trong phục vụ của ngành bán lẻ. Sự tương tác mua bán hàng trên mạng sẽ chiếm ưu thế, dẫn đến thay đổi hành vi mua sắm. Dịch vụ không chỉ nhanh, hiệu quả mà phải dễ dàng, đơn giản hơn được tích hợp trong chiếc điện thoại cầm tay. Vấn đề là thời gian và nguồn lực tung ra thời điểm nào là thích hợp”.

Với hệ thống Big C tương tác qua mạng cộng đồng là bước đi chậm nhưng chắc để lắng nghe ý kiến phản hồi từ người tiêu dùng. Ông Hồ Quốc Nguyên, giám đốc đối ngoại Big C Việt Nam cho biết: “Sau thời gian tương tác với người tiêu dùng cho thấy nội dung được người tiêu dùng yêu thích nhất là chương trình khuyến mãi. Các tương tác khác như game, hoạt động xã hội… cũng nhận được lượt view đáng kể, đây sẽ là khởi đầu để chúng tôi đánh giá thay đổi yêu cầu của khách hàng so với trước đây”.

 

Trên thực tế, cuộc cách mạng công nghệ 4.0 trong lĩnh vực bán lẻ đang âm thầm diễn ra. Hầu hết số DN đều quan tâm và đánh giá cao khi nhìn nhận sự thay đổi hoạt động mang tính cá nhân hóa cao. Ở đó sự thách thức và cơ hội với quyết tâm chuyển động sâu rộng bằng cuộc cách mạng thật sự chứ không phải chạy theo trào lưu.

Nhiều chuyên gia trong ngành cho rằng, thế mạnh không thuộc về kẻ “lắm của nhiều tiền” mà phụ thuộc vào trình độ, khả năng tư duy lãnh đạo của người đứng đầu. Với hơn 44% dân số thế giới đang sử dụng internet (dự báo sẽ gia tăng nhanh trong thời gian tới) thì sự chuẩn bị chủ động, kịp thời và bài bản sẽ nắm chắc thành công theo quy luật đi trước về trước.

Theo TS Lê Đăng Doanh, cuộc cách mạng 4.0 này được dẫn dắt bởi khoa học công nghệ mang tính trí tuệ toàn cầu. Không có “đặc quyền” nào cho DN, mà bản thân các đơn vị cần có chiến lược vận dụng công nghệ trong hoạt động của mình. Ai không nhanh chóng vạch ra kế hoạch thì chắc chắn sẽ bị gạt ra ngoài dòng chảy của nền kinh tế công nghệ.

 

Tại Anh, Start-up Starship Technologies đã áp dụng dịch vụ giao hàng tận nhà bằng robot. Tất cả quy trình giao hàng của robot sẽ được khách hàng tò mò về khả năng tiếp cận khách hàng của robot. Điều thú vị đó đã được giải mã bằng cách khách hàng dùng app để mở khóa lấy hàng. Thời gian giao hàng cũng được thiết lập trong khoảng từ 5 đến 30 phút để khách hàng chủ động hẹn giờ. Cũng tại Anh, dịch vụ kiểm tra hàng hóa ở kho hàng bằng robot mang tính chuẩn xác cao được nhiều siêu thị đầu tư. Những người thích ăn bánh pizza giờ đây luôn được thưởng thức món ăn nóng hổi bởi hệ thống nướng tự động, giao hàng tại nhà.

Các dịch vụ thông minh giải quyết được chuyện tiết kiệm thời gian, đơn giản trở nên hot hơn cả. Ví dụ, cây xăng tìm khách hàng đang được người dân châu Âu đón nhận thời gian gần đây. Khách hàng chỉ cần đặt hàng trên app, hệ thống định vị toàn cầu của công ty sẽ tìm ra xe và làm nốt những phần còn lại. Hay khách hàng chỉ ngồi nhà có thể kiểm tra hàng hóa siêu thị còn hay hết, cũng như uống bia tự phục vụ, tự thanh toán bằng thẻ thông minh. Hiện nhiều khách hàng các tỉnh thành ở Trung Quốc cũng không cần phải xếp hàng thanh toán khi đi siêu thị, ăn uống mà chỉ cần dùng hình thức tap & pay (chạm thẻ và thanh toán) nhanh và tiện lợi, đồng thời có thể chủ động trong chi tiêu mà không bị quá tay.