Cần hỗ trợ cho hộ kinh doanh lớn lên

Mặc dù khu vực kinh tế tư nhân (KTTN) đóng góp tới 40% GDP nhưng khu vực  KTTN đang mang trong lòng nó một nghịch lí lớn, đó là trên 700 nghìn DN thuộc khu vực tư nhân đóng góp chính thức chỉ vẻn vẹn 10% GDP, còn lại 30% GDP là thuộc về 5 triệu hộ kinh doanh đang hoạt động, trong đó có 2 triệu hộ kinh doanh có đăng kí. Qua đó cho thấy, không có một nền kinh tế thị trường nào mà có khu vực bán chính thức và phi chính thức lớn đến như vậy!

Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc gặp mặt Đoàn đại biểu Ban Chấp hành Trung ương Hội Doanh nhân tư nhân Việt Nam

Xét về bản chất thì hộ kinh doanh cá thể chính là một loại hình DN nhỏ và siêu nhỏ nhưng do chưa được định danh rõ ràng về quyền kinh doanh, trong nội bộ thì hộ kinh doanh đang thiếu vắng một khung khổ quản trị có hiệu quả và không rõ ràng về trách nhiệm của các cá nhân tham gia. Hơn nữa, quản lí nhà nước đối với kinh doanh thiếu minh bạch, hộ kinh doanh không được thúc đẩy để hỗ trợ lớn lên. Cần đưa hộ kinh doanh vào phạm vi điều chỉnh của Luật Doanh nghiệp với những qui định pháp lí tối giản nhưng minh bạch, bảo đảm sự bình đẳng của hộ kinh doanh với các loại hình DN siêu nhỏ, nhỏ và vừa để góp phần thúc đẩy sự phát triển có hiệu quả của hộ kinh doanh trong nền kinh tế, cũng là để bảo đảm thực thi một nguyên tắc nền tảng trong Hiến pháp là quyền và nghĩa vụ của mọi công dân và tổ chức phải được qui định bằng văn bản luật chứ không phải chỉ ở cấp nghị định, thông tư như tình trạng của hộ kinh doanh hiện nay.

Tăng năng lực cạnh tranh của KTTN

Để khu vực KTTN phát triển xứng tầm trong nền kinh tế cần giải quyết 3 vấn đề sau: (1) Phải có sự đột phá về cơ chế, chính sách nhằm xóa bỏ rào cản phát triển DNTN. Đây là điều kiện tiên quyết để người dân an tâm, hồ hởi, bỏ tiền ra làm ăn, gia tăng hiệu quả cho nền kinh tế. Dù xếp hạng của Diễn đàn Kinh tế thế giới về Việt Nam là nền kinh tế có tính cạnh tranh thứ 67 trên thế giới, tăng 10 bậc và 3,5 điểm, tuy nhiên, cũng cần phải đặt câu hỏi môi trường kinh doanh có thực sự lí tưởng để DNTN phát triển? Tình trạng “trên nóng dưới lạnh chính giữa thờ ơ” đã giảm nhiệt huyết của người dân, DN. Hơn nữa, chi phí không chính thức và đặc biệt là chi phí tuân thủ pháp luật do tồn tại quá nhiều quy định gia tăng áp lực lên DN. (2) Xác định chất lượng nguồn nhân lực chính là chìa khóa để KTTN phát triển bền vững. Trên cơ sở đó, cần tập trung phát triển nguồn nhân lực thông qua đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục đào tạo. Hiện nay năng suất lao động ở Việt Nam khá thấp, thiếu nhiều lao động ở phân khúc trình độ cao, tỉ lệ lao động qua đào tạo có bằng, chứng chỉ chỉ chiếm 2,2% và tỉ lệ những người có trình độ đào tạo phù hợp với công việc khoảng 40% nhưng tỉ lệ này lại đang có xu hướng giảm xuống trong khi xu hướng của các nước đã tăng lên. Do vậy cần nâng cao chất lượng đào tạo nghề, nguồn nhân lực, chất lượng gắn với phát triển khoa học-công nghệ. Tăng cường hợp tác, liên kết giữa  DN và cơ sở đào tạo theo đơn đặt hàng, theo quy hoạch của từng ngành nghề địa phương. Nếu không làm tốt vấn đề này Việt Nam có thể bị bỏ lại trong cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư này. (3) Thúc đẩy hoàn thiện cơ chế thị trường đầy đủ, xây dựng quảng bá thương hiệu, tăng cường liên kết giữa các DN FDI và DN trong nước, giúp KTTN nâng cao năng lực cạnh tranh trên thị trường trong nước và thế giới. Hiệu quả chuyển giao công nghệ của Việt Nam ở mức thấp, đứng thứ 103 trên thế giới và đi sau rất nhiều so với khu vực. Do vậy, Nhà nước phải đẩy mạnh khuyến khích, hỗ trợ xây dựng và phát triển thương hiệu, nâng cao năng lực quản trị, trình độ công nghệ, thương mại hóa kết quả nghiên cứu, chuyển giao công nghệ giúp DNTN phát triển bền vững.

Ngoài ra, để nâng cao năng lực cạnh tranh cho khu vực KTTN, cần có giải pháp khuyến khích thu hút KTTN tham gia sâu vào các lĩnh vực mà lâu nay vốn độc quyền của Nhà nước như thiết kế, xây dựng hạ tầng sân bay, đường cao tốc... Do vậy, Nhà nước cần có cơ chế, chính sách phù hợp, công khai, mời gọi tư nhân tham gia vào các dự án này. Đồng thời, cần phải đặt DNTN là động lực lớn, lan tỏa, lôi kéo các thành phần kinh tế khác, nhất là hộ sản xuất kinh doanh nhỏ, thúc đẩy sản xuất nông nghiệp, nông thôn hình thành trục liên kết theo chuỗi, hỗ trợ tính thị trường tối đa với những người dẫn dắt thị trường. Chỉ có tạo ra “sân chơi” cạnh tranh thì mới có hiệu quả, đồng thời đảm bảo sự bình đẳng cho cộng đồng DNTN.

Làn sóng các nhà đầu tư ngoại âm thầm góp vốn mua cổ phần còn làm cho các DN nội cùng ngành vốn đã yếu, nay tiếp tục giảm dần sức cạnh tranh dần đến thua lỗ thì xem ra vẫn còn không ít chông gai để DNTN trở thành động lực quan trọng của nền kinh tế./.