Theo dự thảo Nghị định, ngân sách nhà nước sẽ được sử dụng để đặt hàng đào tạo, nghiên cứu khoa học đối với các cơ sở giáo dục đại học. Tuy nhiên, nhiều ý kiến cho rằng nếu nghị định được ban hành như dự thảo sẽ rất khó thực hiện.

Tại cuộc họp, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Lê Quốc Doanh nêu ý kiến, quy trình xây dựng, phê duyệt định mức, đơn giá kỹ thuật cho từng ngành đào tạo đại học rất phức tạp và sẽ phải mất nhiều năm để bộ chuyên ngành, cơ quan có thẩm quyền có thể xem xét, phê duyệt cho từng ngành của từng trường.

Liên quan đến quy định giao nhiệm vụ, đặt hàng nghiên cứu khoa học, công nghệ, Thứ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Trần Quốc Khánh nhận định, dự thảo Nghị định đã "bỏ quên" hoạt động nghiên cứu khoa học phục vụ công tác đào tạo trong trường đại học.

"Cần phân định rõ đặt hàng đề tài nghiên cứu khoa học cụ thể, vốn có quy trình thực hiện tương đối chặt chẽ, bài bản lâu nay với đặt hàng nghiên cứu khoa học phục vụ đào tạo. Trong dự thảo Nghị định hoàn toàn chưa đề cập đến lĩnh vực này. Kinh nghiệm của các nước thường cấp riêng một khoản ngân sách trung hạn dành cho nghiên cứu khoa học phục vụ đào tạo trong trường đại học, sau đó đánh giá hiệu quả để xem xét cấp tiếp," Thứ trưởng Trần Quốc Khánh dẫn chứng.

Phó Vụ trưởng Vụ Tài chính Hành chính sự nghiệp (Bộ Tài chính) Nguyễn Trường Giang thừa nhận, vấn đề quan trọng nhất khi thực hiện Nghị định là phải xác định được số lượng đặt hàng và định mức, đơn giá đào tạo.

Nếu Nghị định được ban hành như dự thảo, các bộ chuyên ngành sẽ phải mất vài ba năm để ban hành danh mục, phê duyệt định mức kỹ thuật… Trong thời gian đó, các trường đại học tự chủ tiếp tục bị cắt giảm nguồn ngân sách đầu tư từ nhà nước vì không được đặt hàng, hay giao nhiệm vụ đào tạo, nghiên cứu khoa học.

Là một trong những cơ sở giáo dục đại học đầu tiên thực hiện tự chủ, giáo sư-tiến sỹ Nguyễn Thị Lan, Giám đốc Học viện Nông nghiệp Việt Nam, cho biết sau khi tự chủ, nhà trường đã chủ động xây Đề án cơ chế đặt hàng hoặc giao nhiệm vụ đào tạo và nghiên cứu khoa học gắn với giao kinh phí.

Tuy nhiên, Đề án này chưa thể thực hiện được vì phải có cơ quan xác định được nhu cầu nhân lực được đào tạo, phương thức đặt hàng đào tạo đối với các trường đào tạo.

Dự thảo chưa đề cập đến hoạt động đặt hàng đào tạo từ các địa phương, trong khi đây là vấn đề rất quan trọng trong công tác đào tạo của các trường đại học.

Tại cuộc họp, nhiều ý kiến nhất trí đề nghị nghị cơ quan soạn thảo tiếp thu về thẩm quyền ban hành danh mục ngành học đặt hàng đào tạo, đơn vị đặt hàng, cách thức xác định số lượng, định mức đơn giá kỹ thuật, nguồn kinh phí cho nghiên cứu khoa học phục vụ công tác đào tạo…

Đặc biệt, cần nghiên cứu điều khoản chuyển tiếp trong thời gian các bộ, ngành hoàn thiện các yêu cầu về danh mục ngành, định mức kỹ thuật, số lượng đặt hàng đào tạo… để có thể thực hiện được nghị định thì các trường đại học tự chủ vẫn được sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước.

Kết luận cuộc họp, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nhấn mạnh, tự chủ đại học là xu thế tất yếu, cần phải làm một cách kiên trì, kiên định. Thời gian qua, 24 trường đại học đã được thí điểm thực hiện, dù đã tháo mở được nhiều vướng mắc nhưng vẫn còn thiếu sót.

Cơ chế giao nhiệm vụ, đặt hàng cho các đơn vị tự chủ còn chậm, đến giờ chưa ban hành được, dẫn đến việc hầu hết các trường tự chủ hoàn toàn không còn sự hỗ trợ của ngân sách nhà nước.

Các trường này tuy vẫn duy trì được hoạt động nhưng chưa đổi mới, chưa phát huy được sự sáng tạo, tăng cường năng lực đào tạo, nâng cao chất lượng, nhất là nghiên cứu khoa học.

Các bộ cần nghiêm khắc rút kinh nghiệm khi suốt 3 năm qua không xây dựng được cơ chế đặt hàng đào tạo, nghiên cứu khoa học cho trường đại học tự chủ.

Theo Phó Thủ tướng, hiện có suy nghĩ lầm tưởng: tự chủ là không còn được hỗ trợ bởi ngân sách nhà nước theo kinh phí thường xuyên, các trường phải tự túc về kinh phí. Đây là quan điểm sai lầm.

Đại học là sáng tạo tri thức không phải tiếp nối từ phổ thông lên. Đổi mới đại học có nghĩa là đổi mới nghiên cứu khoa học.

Trước đây các trường đại học hầu như không nghiên cứu khoa học hoặc nghiên cứu rất ít, hiện nay, trường đại học phải là một trong những chủ thể chính để nghiên cứu khoa học.

Tới đây, Chính phủ sẽ ban hành Nghị định về tự chủ đại học sau khi thực hiện thí điểm, nếu không làm tốt Nghị định về giao nhiệm vụ đặt hàng đấu thầu trong các đơn vị sự nghiệp công lập, trong đó đại học sẽ rất nguy hại cho nền giáo dục đại học.

"Không có trường nào trên thế giới lấy học phí để lo hoạt động và nghiên cứu khoa học. Nhiều nước như Đức, Pháp kinh phí nhà nước vẫn hỗ trợ 70-80, thậm chí 90%. Cần thống nhất quan điểm tự chủ đại học không có nghĩa là cắt ngân sách chi thường xuyên; thống nhất nhận thức trước đây cào bằng ngân sách cho các trường thay cho quan điểm sau thời gian đánh giá, trường nào làm tốt hơn sẽ nhận nhiều hơn, còn tổng chi ngân sách cho giáo dục đại học không được giảm. Không thể lấy ngân sách dành cho giáo dục để làm việc khác, lấy ngân sách tiết kiệm từ tự chủ đại học đưa xuống phổ thông bởi đại học vẫn rất thiếu ngân sách," Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam nói.

Phó Thủ tướng gợi mở: Đóng học phí cần tính đúng, tính đủ để tăng nguồn thu cho trường đại học từ những học sinh có điều kiện, đồng thời có quỹ học bổng, kết hợp với đặt hàng từ ngân sách nhà nước để bảo đảm người có hoàn cảnh khó khăn vẫn có thể tiếp cận giáo dục đại học. Không được lấy nguồn thu từ tăng học phí để chi cho nghiên cứu khoa học, để bù cho phần cắt giảm của ngân sách nhà nước.

"Giao nhiệm vụ ngành nào, khu vực nào, thành phần nào cần nhà nước đặt hàng hỗ trợ kinh phí để cộng với quỹ học bổng của nhà trường vẫn bảo đảm đào tạo được các đối tượng, chuyên ngành cần thiết. Các bộ, ngành, đơn vị cần quán triệt được điều này," Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Phó Thủ tướng đề nghị các bộ, ngành, đơn vị, Học viện Nông nghiệp Việt Nam cần phối hợp nghiên cứu biện pháp để bảo đảm tự chủ đại học, bảo đảm kinh phí nhà nước cấp cho các trường đại học nghiên cứu khoa học không bị cắt giảm.

Đối với các trường đại học quan trọng có nhu cầu nghiên cứu khoa học cao, nhất định nhà nước phải có khoản ngân sách để đầu tư cho nghiên cứu khoa học./.