Việt Nam hiện đang đối mặt với một thách thức lớn trong cấu trúc doanh nghiệp: sự thiếu hụt các doanh nghiệp có quy mô vừa. Theo số liệu thống kê, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) chiếm khoảng 97% tổng số doanh nghiệp trong cả nước, trong đó, doanh nghiệp quy mô vừa chỉ chiếm 3,8%, tương đương khoảng 27.716 doanh nghiệp. Sự thiếu hụt này đã và đang ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh và phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.​

TS. Lê Duy Bình, Giám đốc điều hành Economica Việt Nam, đã nhiều lần nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển các doanh nghiệp quy mô vừa trong nền kinh tế. Ông cho rằng, việc thiếu hụt các doanh nghiệp quy mô vừa không chỉ làm giảm khả năng cạnh tranh của nền kinh tế mà còn hạn chế khả năng tham gia vào chuỗi cung ứng toàn cầu. Theo ông, để khắc phục tình trạng này, cần có những cải cách thể chế mạnh mẽ nhằm tạo động lực cho doanh nghiệp tư nhân bứt phá.

TS Lê Duy Bình - Giám đốc Economica Việt Nam tại sự kiện ngày 21/3. (Ảnh: Lam Thanh)

Một trong những vấn đề nổi bật là quy mô nhỏ bé của các doanh nghiệp tư nhân Việt Nam. Theo thống kê, số lao động trung bình trong một doanh nghiệp đã giảm từ 18 lao động/doanh nghiệp xuống còn 13 lao động/doanh nghiệp, cho thấy nhiều doanh nghiệp tư nhân có quy mô tương đương với hộ kinh doanh gia đình. Mặc dù tỷ trọng tích tụ vốn của khu vực kinh tế tư nhân đã tăng từ 53% năm 2016 lên 59% năm 2020, nhưng quy mô bình quân của doanh nghiệp tư nhân vẫn nhỏ hơn so với các thành phần kinh tế khác như doanh nghiệp nhà nước hay doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.​

Việc thiếu hụt các doanh nghiệp quy mô vừa không chỉ ảnh hưởng đến khả năng cạnh tranh mà còn hạn chế khả năng tiếp cận các cơ hội kinh doanh mới, đặc biệt trong lĩnh vực thương mại điện tử. Theo ông Mark Birnbaum, đại diện Dự án IPSC, với hơn 97% doanh nghiệp Việt Nam ở quy mô siêu nhỏ, nhỏ và vừa, khu vực kinh tế tư nhân phải đối mặt với rất nhiều thách thức để nắm bắt cơ hội thương mại điện tử thành công. 

Để giải quyết vấn đề này, cần có những cải cách thể chế nhằm tạo động lực cho doanh nghiệp tư nhân phát triển. TS. Lê Duy Bình cho rằng, cải cách thể chế phải đảm bảo sự hài hòa giữa ba yếu tố: thúc đẩy tự do kinh doanh và bảo vệ quyền tài sản; khuyến khích đổi mới sáng tạo và đầu tư vào các lĩnh vực có giá trị gia tăng cao; nâng cao hiệu quả bộ máy hành chính và giảm thiểu chi phí tuân thủ pháp luật. Khi thực hiện đồng bộ những cải cách này, Việt Nam không chỉ gia tăng năng suất nhân tố tổng hợp (TFP) mà còn nâng cao năng lực cạnh tranh dài hạn của nền kinh tế, tạo tiền đề vững chắc cho sự phát triển bền vững.​

Ngoài ra, việc hỗ trợ tài chính cho các doanh nghiệp nhỏ và vừa cũng là một yếu tố quan trọng. Tuy nhiên, theo TS. Lê Duy Bình, hiện tại nguồn lực để cho vay trong nền kinh tế là có giới hạn. Nền kinh tế Việt Nam đang phụ thuộc quá nhiều vào ngân hàng, với tổng dư nợ của toàn bộ nền kinh tế đạt khoảng 125% GDP, mức cao nhất trong ASEAN và cao hơn rất nhiều so với các nước OECD. Do đó, cần có những giải pháp để đa dạng hóa các kênh huy động vốn, giảm sự phụ thuộc vào tín dụng ngân hàng và tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp tiếp cận các nguồn vốn khác.​

Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng đã nhấn mạnh tầm quan trọng của việc phát triển doanh nghiệp tư nhân trong nền kinh tế. Chính phủ đang xây dựng nghị quyết mới trình Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương về phát triển doanh nghiệp tư nhân, nhằm tháo gỡ các nút thắt, điểm nghẽn và đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp để thực hiện, với tinh thần cùng làm, cùng hưởng, cùng thắng, cùng phát triển.

Trong bối cảnh nền kinh tế toàn cầu đang có nhiều biến động, việc phát triển các doanh nghiệp quy mô vừa sẽ giúp Việt Nam tăng cường khả năng chống chịu trước các cú sốc kinh tế, đồng thời nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu. Để đạt được điều này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan chức năng, cộng đồng doanh nghiệp và các tổ chức hỗ trợ, nhằm tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi, thúc đẩy sự phát triển của các doanh nghiệp quy mô vừa, góp phần vào sự phát triển bền vững của nền kinh tế Việt Nam.​

Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự thay đổi mạnh mẽ trong tư duy và hành động của cả doanh nghiệp và các cơ quan quản lý. Doanh nghiệp cần chủ động nâng cao năng lực quản trị, tăng cường đầu tư vào công nghệ và đổi mới sáng tạo, đồng thời mở rộng quy mô sản xuất kinh doanh để đáp ứng nhu cầu thị trường. Các cơ quan quản lý cần tạo điều kiện thuận lợi cho doanh nghiệp phát triển thông qua việc cải thiện môi trường kinh doanh, đơn giản hóa thủ tục hành chính và cung cấp các hỗ trợ cần thiết.

Việc phát triển các doanh nghiệp quy mô vừa không chỉ là nhiệm vụ của riêng doanh nghiệp hay nhà nước, mà là trách nhiệm chung của toàn xã hội. Sự chung tay của tất cả các bên liên quan sẽ tạo nên sức mạnh tổng hợp, giúp Việt Nam vượt qua thách thức, tận dụng cơ hội và vươn lên mạnh mẽ trong bối cảnh hội nhập kinh tế toàn cầu ngày càng sâu rộng.