Cách mạng Tháng Tám 1945 thành công do sự lãnh đạo đúng đắn, sáng suốt, khôn khéo của Đảng ta, là sự vận dụng sáng tạo và phát triển chủ nghĩa Mác-Lênin trong điều kiện lịch sử cụ thể của Việt Nam một cách đúng đắn, độc lập, tự chủ và sáng tạo, có phương pháp và chiến lược cách mạng thích hợp, linh hoạt. 80 năm qua, chúng ta càng nhìn rõ hơn thắng lợi vĩ đại của Cách mạng Tháng Tám 1945. Như Chủ tịch Hồ Chí Minh khẳng định: “Chẳng những giai cấp lao động và nhân dân Việt Nam ta có thể tự hào, mà giai cấp lao động và những dân tộc bị áp bức trên toàn thế giới cũng có thể tự hào rằng: Lần này là lần đầu tiên trong lịch sử cách mạng của các dân tộc thuộc địa, một Đảng mới 15 tuổi đã lãnh đạo Cách mạng thành công, đã nắm chính quyền toàn quốc”.

Thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 dẫn tới việc khai sinh nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có ý nghĩa to lớn đối với dân tộc ta và quốc tế sâu sắc, Cách mạng Tháng Tám là một trong những trang sử vẻ vang nhất, chói lọi nhất-một điểm sáng của lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc Việt Nam. Bằng thắng lợi của Cách mạng Tháng Tám, nhân dân ta đã đập tan ách phát-xít Nhật, lật đổ ách thống trị của thực dân Pháp gần 100 năm, xóa bỏ chế độ phong kiến hàng nghìn năm, đưa dân tộc Việt Nam bước sang kỷ nguyên mới-kỷ nguyên độc lập dân tộc gắn liền với chủ nghĩa xã hội. Nhân dân ta từ thân phận nô lệ đã trở thành người làm chủ đất nước, làm chủ vận mệnh của mình.

Diễn ra và giành thắng lợi trong một thời gian ngắn, nhưng Cách mạng Tháng Tám năm 1945 đã để lại nhiều bài học quý báu cho Đảng và nhân dân ta trong hành trình hướng đến tương lai, kiên định mục tiêu: độc lập dân tộc gắn liền với với chủ nghĩa xã hội, trong giai đoạn cách mạng mới trước những biến cố lịch sử mới:

Thứ nhất: Giữ vững và phát huy vai trò lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam trong tiến trình cách mạng. Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công, Đảng ta mới 15 tuổi. Giai đoạn 1930-1945, trong hoàn cảnh lịch sử ngặt nghèo, bị kẻ thù tìm trăm phương ngàn kế tiêu diệt, Đảng phải vừa củng cố, xây dựng và trưởng thành qua thực tiễn lãnh đạo cách mạng. Đường lối cách mạng được xây dựng, kiện toàn dần dần, đặc biệt có những điều chỉnh rất đúng đắn trong chủ trương chuyển hướng chiến lược kể từ sau Hội nghị Trung ương 6 (tháng 11-1939). Đội ngũ đảng viên phát triển có chất lượng, nhiệt tình cách mạng, trung kiên, với thực tiễn, nên đã quy tụ được nhân dân trong mục tiêu giành chính quyền về tay nhân dân.

Thứ hai: Nắm bắt thời cơn kịp thời chuyển hướng chỉ đạo chiến lược đúng đắn. Trên cơ sở đường lối đúng đắn, luôn theo dõi, bám sát những biến đổi của tình hình thế giới, trong nước, chủ động, kịp thời chuyển hướng chỉ đạo chiến lược cách mạng, chuẩn bị đón thời cơ, lãnh đạo và chỉ đạo quần chúng nhân dân tận dụng thời cơ thuận lợi của tình hình trong nước và quốc tế để giành thắng lợi là bài học độc đáo nhất về sự lãnh đạo của Đảng ta trong Cách mạng Tháng Tám năm 1945. Trong các tình huống của mỗi giai đoạn của cách mạng, Đảng không những phải phát huy những kinh nghiệm và bài học quý báu đó, mà còn phải phải luôn xây dựng và chỉnh đốn Đảng để Đảng luôn trong sạch, vững mạnh, đổi mới và sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo, để xứng đáng với vai trò tiền phong - lãnh đạo - quyết định - không thể thay thế của Đảng trong sự phát triển đi lên của dân tộc.

Thứ ba: Đoàn kết toàn dân tộc, phát huy sức mạnh vĩ đại của quần chúng nhân dân để thực hiện cuộc cách mạng giải phóng và phát triển. Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945 nhanh chóng giành thắng lợi là kết quả của sức mạnh khối đoàn kết toàn dân được Đảng phát huy cao độ trong Mặt trận dân tộc thống nhất. Đảng đã xuất phát từ chính lợi ích, nhu cầu, nguyện vọng của nhân dân để tổ chức, tập hợp, đưa nhân dân ra trận tuyến đấu tranh. Chủ trương “Phá kho thóc, giải quyết nạn đói” đáp ứng nguyện vọng cấp bách nhất của quần chúng, tạo nên một cao trào cách mạng mạnh mẽ chưa từng thấy, không chỉ có ý nghĩa kinh tế trước mắt mà còn mang nội dung chính trị sâu sắc. Đó là hình thức thích hợp nhất lúc bấy giờ để tập hợp, phát động, động viên đông đảo quần chúng, tiến lên mặt trận cách mạng. Mặt khác, nhìn vào thành phần lực lượng quần chúng tham gia Cách mạng Tháng Tám, dễ thấy chẳng những có công nhân, nông dân mà còn có đại địa chủ, quan lại của triều đình, đại diện các tôn giáo, đồng bào các dân tộc thiểu số...

Trong quá trình lãnh đạo cách mạng, nhân dân là nền tảng lực lượng của Đảng. Đảng tồn tại, trưởng thành và phát triển trong phong trào cách mạng của quần chúng. Đó là nguyên tắc trong xây dựng Đảng, là quy luật tồn tại và phát triển của Đảng và phong trào cách mạng của dân tộc.

Thứ tư: Phát huy cao độ sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại. Trong mọi hoàn cảnh, kiên định mục tiêu giữ vững độc lập dân tộc, trên tinh thần “dĩ bất biến, ứng vạn biến”, nắm vững thời và thế, phát huy sức mạnh tổng lực của dân tộc kết hợp với sức mạnh thời đại đã được Đảng vận dụng linh hoạt để đưa đất nước tiến lên, đổi mới và hội nhập. Đó chính là nắm bắt xu thế phát triển của thời đại, kịp thời quyết định đổi mới, đổi mới tư duy, đổi mới mạnh mẽ về kinh tế trên cơ sở đổi mới từng bước về chính trị; vừa tranh thủ và phát huy sức mạnh nội lực, vừa tranh thủ, tận dụng những cơ hội của thế giới, của thời đại mang lại, để không chỉ đưa đất nước chuyển mình theo hướng tích cực, lần vượt thoát khỏi khủng hoảng kinh tế - xã hội, góp phần nâng cao vị thế của đất nước trong khu vực và trên trường quốc tế.

Ngày nay, trong sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa, hội nhập quốc tế; đất nước bước vào kỷ nguyên mới đặt ra cho toàn Đảng, toàn dân và toàn quân ta nhiều vận hội mới, thời cơ mới, nhưng cũng đan xen nhiều thử thách, khó lường. Hơn lúc nào hết, Đảng phải phát huy được sức mạnh của khối đại đoàn kết toàn dân, động viên mọi tầng lớp xã hội vào cuộc chiến đấu xóa bỏ nghèo nàn, lạc hậu, xây dựng và bảo vệ  vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Kỷ niệm 80 năm Cách mạng tháng Tám 1945 và Quốc khánh 2-9 trong bối cảnh cả nước phấn đấu thực hiện thắng lợi Nghị quyết Đại hội Đảng lần thứ XIII và các chỉ thị, nghị của Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị (khoá XIII); chúng ta càng hiểu rõ giá trị lịch sử, thực tiễn sâu sắc mà Cách mạng tháng Tám năm 1945 đã mang lại; nhận thức đầy đủ trách nhiệm của các thế hệ hôm nay và mai sau trong việc vận dụng và phát triển những bài học kinh nghiệm quý giá, những tư tưởng mang tầm thời đại của Cách mạng tháng Tám vào công cuộc đổi mới đất nước, phấn đấu xây dựng đất nước ngày càng giàu mạnh; giữ vững ổn định chính trị, tăng cường quốc phòng-an ninh, góp phần bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong giai đoạn cách mạng mới./.

Thượng tướng Viện sĩ, TS NGUYỄN HUY HIỆU

Nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng BQP