Trong Di chúc, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chỉ dạy: “Cán bộ là cái gốc của mọi công việc”, “công việc thành công hoặc thất bại đều do cán bộ tốt hay kém”. Những lời của Bác luôn có giá trị đối với công cuộc xây dựng và phát triển đất nước ta hiện nay.

Quả thật, cốt lõi của công tác cán bộ chính là con người, có tài mà không có đức sẽ vô dụng, có đức mà không có tài thì làm việc gì cũng khó; nếu đặt đúng vai trò vào người có trách nhiệm và giỏi chuyên môn, có năng khiếu đặc biệt ở một lĩnh vực, thì một người sẽ phát huy, khơi dậy được năng lực quản lý, chuyên môn, sức sáng tạo để tạo ra năng suất lao động, hiệu quả công việc cao gấp nhiều lần.

Thế hệ tôi đã trải qua, được nghe hoặc chứng kiến những bài toán thực tiễn của cách mạng Việt Nam đặt ra và cách dùng người của Chủ tịch Hồ Chí Minh. Từ những ngày đầu bước lên con tàu của Pháp để tìm đường cứu nước, việc chọn đi đến đâu, gặp những ai và sẽ làm gì, dường như đã có trong tính toán của Bác Hồ. Ði đến một nước, Bác lại có thêm những người bạn, người đồng hành, để về sau này, khi kháng chiến thành công, người ta vẫn nhắc đến những câu chuyện về tình bạn xuyên quốc gia của Người. Quan hệ cá nhân của Bác Hồ với những người bạn quốc tế đã góp phần đem lại uy tín cũng như sự giúp đỡ to lớn cho cách mạng Việt Nam, đó là bài học quý giá không bao giờ cũ.

Thượng tướng, Viện sĩ Nguyễn Huy Hiệu.

Khi về Việt Nam, nhiều người vẫn thắc mắc, tại sao Bác Hồ lại lựa chọn Võ Nguyên Giáp, một nhà sử học, một người nghiên cứu để hoạt động quân sự. 13 giờ ngày 28-5-1948, lễ phong quân hàm cấp tướng đã được Chính phủ tổ chức trọng thể tại một hội trường mới dựng bên dòng suối ở cạnh đồi Nà Lọm, Phú Ðình, Ðịnh Hóa, Thái Nguyên (đồi Nà Lọm nay được gọi là đồi Phong Tướng) cho một số cán bộ quân đội. Ðồng chí Võ Nguyên Giáp được phong quân hàm Ðại tướng. Sau khi sự kiện lễ phong quân hàm cấp tướng được công bố trên Ðài Tiếng nói Việt Nam, một phóng viên phương Tây hỏi Bác việc phong cấp này dựa theo những tiêu chuẩn nào, Bác trả lời: Ðánh thắng Ðại tá phong Ðại tá; đánh thắng Thiếu tướng phong Thiếu tướng; thắng Trung tướng phong Trung tướng; thắng Ðại tướng phong Ðại tướng. Ngược dòng lịch sử rất đáng suy ngẫm, vì sao Bác Hồ lại vận động, thuyết phục được nhiều trí thức lớn người Việt từ các nước phương Tây trở về phục vụ sự nghiệp cách mạng của dân tộc sau Cách mạng Tháng Tám, bất chấp bao khó khăn, thiếu thốn, nguy hiểm, hy sinh trong kháng chiến chống thực dân Pháp, tiêu biểu như trường hợp nhà khoa học Thiếu tướng, Giáo sư, Viện sĩ, Anh hùng Lao động Trần Ðại Nghĩa… Quan điểm đó của Bác Hồ dường như đã là kim chỉ nam cho công tác cán bộ, nghĩa là: Hãy chọn đúng người cho đúng nhiệm vụ, để cán bộ đó phát huy được tối đa khả năng.

Trong quá trình lãnh đạo sự nghiệp cách mạng, Đảng Cộng sản Việt Nam luôn xác định rõ vai trò quan trọng của đội ngũ cán bộ, đặc biệt là trong bối cảnh tăng cường giao lưu, hội nhập quốc tế, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Từ Nghị quyết số 03-NQ/TW ngày 18/6/1997 về chiến lược cán bộ thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, đến nay công tác cán bộ của Đảng đã đạt được những kết quả quan trọng. Đảng đã xây dựng, bổ sung, hoàn thiện và ban hành nhiều chỉ thị, nghị quyết, kết luận về cán bộ và công tác cán bộ. Quy trình công tác cán bộ ngày càng chặt chẽ, đồng bộ, công khai, minh bạch và dân chủ hơn. Việc đào tạo, bồi dưỡng, cập nhật kiến thức được quan tâm hơn, từng bước gắn với chức danh, với quy hoạch và sử dụng cán bộ, nhất là đối với đội ngũ cán bộ cấp chiến lược. Sau này các đường lối, chỉ đạo của Ðảng và Nhà nước về công tác cán bộ đều đúng, nhưng theo quan điểm của tôi, có lẽ vấn đề cốt lõi nhất vẫn là con người, nghĩa là người lãnh đạo đủ tâm, đủ tầm, đủ tài sẽ chọn người giỏi và đúng nhiệm vụ, còn nếu lựa chọn dựa trên quen, thân và bằng cấp thì có khi vấn đề bảo đảm công việc ở mức trung bình nhất vẫn khó được đáp ứng.

Đại hội XIII của Đảng xác định: “phải thấm nhuần sâu sắc quan điểm công tác cán bộ là nhiệm vụ “then chốt” của công tác xây dựng Đảng, có liên quan đến sự sống còn của Đảng và vận mệnh của chế độ; cán bộ là cái gốc của mọi công việc, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Vì vậy, phải đặc biệt coi trọng xây dựng đội ngũ cán bộ các cấp, nhất là cấp chiến lược và người đứng đầu thật sự có đức, có tài, có uy tín trong Đảng và nhân dân”.

Thời gian qua, cuộc đấu tranh chống chủ nghĩa cá nhân, chống suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống trong Đảng bước đầu đạt được kết quả quan trọng, góp phần củng cố niềm tin của nhân dân. Tuy nhiên, đây là cuộc đấu tranh gay go, quyết liệt, lâu dài và gian khổ, bởi chủ nghĩa cá nhân là kẻ thù ẩn nấp trong những vỏ bọc rất tinh vi, “ăn sâu bám rễ” trong tư tưởng, hành động của mỗi cá nhân. Vì thế, xây dựng đội ngũ cán bộ, kiên quyết phòng, chống chủ nghĩa cá nhân cũng là để không ngừng xây dựng, chỉnh đốn Đảng và hệ thống chính trị, nâng cao năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của Đảng ngang tầm nhiệm vụ của tình hình mới.

Tôi nghĩ rằng, con người, cán bộ đều được đào tạo dựa trên hai ngôi trường đó là trường lớp và trường đời (thực tiễn). Từ quy hoạch tổng thể, cần có sự bồi dưỡng, xây dựng đội ngũ từ chính thực tiễn. Trong thời kỳ chúng tôi chiến đấu, nhờ có kinh nghiệm thực tế, Ðại tướng Nguyễn Chí Thanh đã đưa ra phương châm “Bám thắt lưng địch mà đánh” và chính phương châm này làm giảm thương vong cho chúng ta rất nhiều.

Tôi thiết nghĩ, khi đào tạo và sử dụng cán bộ, cần ba yếu tố: Ðào tạo con người, sử dụng con người và chế độ đãi ngộ đối với cán bộ, làm sao để lựa chọn người có đức, có tài trong xây dựng, bảo vệ Tổ quốc từ trong những năm tháng kháng chiến, đến những ngày hòa bình và công cuộc hội nhập sâu rộng như hiện nay.

Hiện nay có nhiều ý kiến trái chiều, thậm chí gay gắt về cán bộ, về quy trình bổ nhiệm, nhưng vấn đề sâu sắc nhất, tôi nghĩ vẫn là yếu tố con người, vẫn là người lãnh đạo. Ở đâu có con người xuất sắc, đủ tầm nhìn, ở đó họ sẽ lựa chọn đúng cán bộ cần thiết cho từng vị trí, không phải do bằng cấp, không do quen biết, và chỉ có làm trong sạch đội ngũ cán bộ thì mới là yếu tố cốt lõi để tạo sự thành công.

Việt Nam chúng ta đang trong thời kỳ đổi mới và hội nhập sâu rộng, từ xây dựng kinh tế, đến vấn đề bảo vệ môi trường, và dù ở bất cứ hoạt động nào, theo đúng Nghị quyết của Ðảng đã đề ra, luôn xác định: Cán bộ, nhất là cán bộ cấp chiến lược, là nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng, gắn liền với vận mệnh của Đảng, của đất nước và chế độ; công tác cán bộ được coi là khâu then chốt trong toàn bộ công tác xây dựng Đảng. Và trong công tác cán bộ thì việc quy hoạch cán bộ là khâu mở đầu, có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, là cơ sở để làm tốt công tác đào tạo, bồi dưỡng, điều động, bổ nhiệm, sử dụng cán bộ, xây dựng đội ngũ trí thức trong công tác cán bộ cần đổi mới, thực hiện nghiêm nhất. Chúng ta có chính sách, có quy chế, có con người, và quan trọng trong bài toán này chính là sắp xếp và tổ chức cán bộ như thế nào cho hợp lý, để phát huy tối đa sức mạnh thời kỳ đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước

Về việc bổ nhiệm những cán bộ trẻ cũng như vậy, nếu trao quyền quá sớm vào cán bộ trẻ mà người đó thiếu một nền tảng học vấn đào tạo căn bản, thiếu kinh nghiệm thực tiễn, bản lĩnh chính trị và nền tảng đạo đức, sẽ tạo nên một cơ chế đặc quyền, đặc lợi, chủ quan. Tất nhiên vẫn có những con người thật sự giỏi, song cốt lõi vấn đề vẫn là làm thế nào để phát hiện, sử dụng, đặt đúng người vào đúng nhiệm vụ; làm thế nào để những người lãnh đạo có tâm, có tầm thực hiện đúng chỉ thị, quy chế của Ðảng và Nhà nước, biết đặt lợi ích cộng đồng và quốc gia lên trên lợi ích cá nhân.

Tôi nhớ những bài toán dùng người của các thế hệ đi trước, các nhà lãnh đạo tìm được mảnh ghép cho từng mắt xích, mỗi mắt xích đó sẽ chịu trách nhiệm về một lĩnh vực, và chắc chắn đó phải là người có tài, có tâm, có tầm, có năng khiếu đặc biệt ở một lĩnh vực riêng, chứ không phải vì họ là người thường xuyên ở bên, hay quen thân và có mối quan hệ đặc biệt.

Nếu để nói mạnh hơn, thì để làm trong sạch công tác cán bộ, cần nhất vẫn là chữ tâm trong mỗi con người, mỗi đảng viên. Là không ngừng trau dồi, rèn luyện bản lĩnh, phẩm chất, đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ thời kỳ mới. Phải luôn nhiệt tình cách mạng phải đi liền với tinh thần trách nhiệm và ý thức tổ chức kỷ luật cao; phải công minh, khách quan, trung thực, “thấu lý đạt tình”; kiên quyết bảo vệ cái đúng, đấu tranh với những quan điểm sai trái, lệch lạc; tác phong làm việc khoa học, sâu sát, cụ thể, không chủ quan, kiêu ngạo, qua loa. Cán bộ cấp chiến lược, người đứng đầu phải luôn có quan điểm toàn diện, khách quan, lịch sử cụ thể, loại bỏ động cơ cá nhân hoặc chạy theo tình cảm riêng tư và đặc biệt không bị chi phối bởi bất cứ áp lực nào. Nếu không trong sáng, liêm khiết về nhân cách, không làm gương để mọi người noi theo thì khó mà hoàn thành được nhiệm vụ. Do đó, phải không ngừng rèn luyện về mọi mặt, luôn nêu cao ý thức cần, kiệm, liêm chính, chí công, vô tư, không vì lợi ích cá nhân mà vi phạm kỷ luật. Phải có tinh thần đoàn kết, xây dựng và tình cảm cách mạng sâu sắc. Đoàn kết phải trên cơ sở thống nhất về đường lối chính trị, nguyên tắc tổ chức và vì lợi ích chung của Đảng; trên cơ sở tình cảm cách mạng và tình thương yêu đồng chí; luôn nêu cao ý thức đấu tranh tự phê bình và phê bình. Cần có cái nhìn về chặng đường lâu dài trong sự phát triển chung của đất nước, nhất là trong quá trình đổi mới và hội nhập như hiện nay.