Ngày 14/2/2025, Bộ Chính trị và Ban Bí thư đã ban hành Kết luận số 126-KL/TW, đề ra các nhiệm vụ quan trọng nhằm tiếp tục sắp xếp và tinh gọn tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị trong năm 2025. Một trong những điểm nổi bật của kết luận này là việc nghiên cứu sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh và bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện).

Hiện tại, Việt Nam có 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, bao gồm 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc trung ương; 705 quận, huyện; và 10.595 xã, phường. Theo quy định của Ủy ban Thường vụ Quốc hội, các tỉnh, thành phố phải đáp ứng ba tiêu chí chính: quy mô dân số, diện tích tự nhiên và số lượng đơn vị hành chính cấp huyện. Cụ thể, đối với các tỉnh miền núi và vùng cao, dân số phải đạt tối thiểu 900.000 người và diện tích từ 8.000 km² trở lên; các tỉnh khác yêu cầu dân số từ 1,4 triệu người và diện tích tối thiểu 5.000 km². Ngoài ra, mỗi tỉnh, thành phố phải có ít nhất 9 đơn vị hành chính cấp huyện, trong đó bao gồm ít nhất một thành phố hoặc thị xã. Các đơn vị hành chính cấp huyện và xã cũng phải tuân thủ các tiêu chuẩn về dân số và diện tích nhất định.

Nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh, bỏ cấp huyện và sắp xếp cấp xã. (Ảnh minh họa)

Trong bối cảnh đó, Kết luận 126-KL/TW giao nhiệm vụ cho Đảng ủy Chính phủ chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng ủy Quốc hội và các cấp ủy, tổ chức đảng liên quan nghiên cứu định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh. Mục tiêu của việc sáp nhập này là tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước và phù hợp với thực tiễn phát triển kinh tế - xã hội của từng địa phương. Đồng thời, việc bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện) cũng được đề xuất nhằm giảm bớt tầng nấc trung gian, tăng cường hiệu lực quản lý và điều hành từ trung ương đến cơ sở. Các nhiệm vụ này được yêu cầu hoàn thành và báo cáo Bộ Chính trị trong quý III năm 2025.

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh không chỉ giúp tinh gọn bộ máy mà còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc phân bổ nguồn lực, thu hút đầu tư và phát triển kinh tế - xã hội đồng đều giữa các vùng miền. Tuy nhiên, quá trình này cũng đặt ra nhiều thách thức, đặc biệt là trong việc đảm bảo quyền lợi của người dân, duy trì bản sắc văn hóa địa phương và quản lý hành chính hiệu quả sau sáp nhập. Do đó, các cơ quan chức năng cần tiến hành khảo sát, đánh giá kỹ lưỡng và xây dựng lộ trình thực hiện phù hợp, đảm bảo sự đồng thuận cao trong xã hội.

Bên cạnh đó, Kết luận 126-KL/TW cũng đề cập đến việc tổ chức lại các cơ quan tư pháp và hành pháp ở cấp huyện. Cụ thể, Đảng ủy các cơ quan Đảng Trung ương được giao nhiệm vụ chỉ đạo Đảng ủy Tòa án Nhân dân Tối cao và Đảng ủy Viện Kiểm sát Nhân dân Tối cao nghiên cứu mô hình bỏ Tòa án Nhân dân và Viện Kiểm sát Nhân dân cấp huyện. Thay vào đó, các cơ quan này sẽ được tổ chức lại theo hướng tinh gọn, hiệu quả hơn, phù hợp với việc bỏ cấp hành chính trung gian. Các đề xuất cụ thể về vấn đề này cần được báo cáo Bộ Chính trị trong quý II năm 2025.

Trụ sở Tòa án quận Long Biên, Hà Nội. (Ảnh: Thanh Lam)

Việc sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh và bỏ cấp huyện là một bước đi quan trọng trong quá trình cải cách hành chính, hướng tới xây dựng một bộ máy nhà nước tinh gọn, hiệu lực và hiệu quả. Tuy nhiên, để đạt được mục tiêu này, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan trung ương và địa phương, cùng với sự đồng thuận và ủng hộ của người dân. Quá trình thực hiện cần được tiến hành một cách thận trọng, có lộ trình rõ ràng và đảm bảo tính minh bạch, công khai.

Ngoài ra, việc sáp nhập các đơn vị hành chính cũng đặt ra yêu cầu về việc điều chỉnh, bổ sung các quy định pháp luật liên quan. Điều này nhằm tạo cơ sở pháp lý vững chắc cho quá trình sáp nhập, đảm bảo quyền lợi của người dân và hoạt động hiệu quả của bộ máy hành chính sau khi sáp nhập. Do đó, Đảng ủy Chính phủ cùng các cơ quan liên quan cần khẩn trương nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật, báo cáo Bộ Chính trị trong thời gian sớm nhất.

Về tiếp tục thực hiện sắp xếp, hoàn thiện tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị trong năm 2025 và nhiệm kỳ 2025 – 2030, Kết luận nêu rõ, giao Đảng uỷ Quốc hội, Đảng uỷ Chính phủ, Đảng uỷ Mặt trận Tổ quốc, các đoàn thể Trung ương, các ban đảng Trung ương, cấp uỷ, tổ chức đảng các cấp tiếp tục khẩn trương nghiên cứu, đề xuất sửa đổi, bổ sung các quy định của Đảng, pháp luật của Nhà nước, cơ chế, chính sách liên quan để có cơ sở pháp lý triển khai hoàn thiện mô hình tổng thể của hệ thống chính trị trong thời gian tới, bảo đảm đồng bộ trong quá trình thực hiện tinh gọn tổ chức bộ máy.

Giao Đảng uỷ Chính phủ: Chỉ đạo Đảng uỷ Thanh tra Chính phủ và các cơ quan, đơn vị liên quan khẩn trương hoàn thiện Đề án tổ chức lại hệ thống thanh tra. Lãnh đạo, chỉ đạo rà soát, đánh giá, tổ chức lại hoạt động của các tổ chức đảng trong các tập đoàn, tổng công ty, ngân hàng thương mại nhà nước theo hướng chuyển các đảng bộ cơ sở (doanh nghiệp) thuộc đảng bộ các tập đoàn, tổng công ty về trực thuộc cấp uỷ địa phương theo địa bàn hoạt động sản xuất kinh doanh (báo cáo Ban Bí thư vào cuối quý II/2025).

Chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng uỷ Quốc hội, các cấp uỷ, tổ chức đảng có liên quan nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp bỏ cấp hành chính trung gian (cấp huyện); xây dựng phương án tiếp tục sắp xếp cấp xã phù hợp với mô hình tổ chức mới, đề xuất tổ chức bộ máy, chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của cấp xã; định hướng sáp nhập một số đơn vị hành chính cấp tỉnh; đề xuất chủ trương sửa đổi, bổ sung các quy định pháp luật, quy định của Đảng có liên quan, báo cáo Bộ Chính trị trong quý III/2025.

Giao Đảng uỷ Công an Trung ương chủ trì, phối hợp với các cơ quan liên quan và các tỉnh uỷ, thành uỷ lãnh đạo, chỉ đạo triển khai Đề án tổ chức Công an 3 cấp, không tổ chức Công an cấp huyện, bảo đảm đúng mục tiêu, yêu cầu, tiến độ đề ra.

Giao Đảng uỷ các cơ quan Đảng Trung ương lãnh đạo, chỉ đạo Đảng uỷ Toà án nhân dân tối cao, Đảng uỷ Viện Kiểm sát nhân dân tối cao nghiên cứu, tham mưu về mô hình cơ quan (toà án, viện kiểm sát) theo định hướng bỏ cấp trung gian (cấp huyện) và đề xuất bổ sung, sửa đổi các cơ chế, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước có liên quan; tiếp tục đổi mới tổ chức, nâng cao chất lượng hoạt động của toà án nhân dân, viện kiểm sát nhân dân đáp ứng yêu cầu cải cách tư pháp trong tình hình mới; báo cáo Bộ Chính trị trong quý II/2025.

Giao Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng uỷ Chính phủ, các cấp uỷ, tổ chức đảng nghiên cứu định hướng việc sắp xếp cơ quan báo chí địa phương theo hướng sáp nhập cơ quan phát thanh, truyền hình thuộc uỷ ban nhân dân cấp tỉnh vào cơ quan báo của đảng bộ tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương.

Giao Quân uỷ Trung ương chủ trì, phối hợp với Ban Tổ chức Trung ương, Đảng uỷ Chính phủ, Đảng uỷ Quốc hội, các cấp uỷ, tổ chức đảng có liên quan nghiên cứu định hướng tiếp tục sắp xếp tổ chức Quân đội (trong đó có tổ chức của cơ quan quân sự cấp huyện); đề xuất bổ sung, sửa đổi các cơ chế, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước có liên quan, báo cáo Bộ Chính trị trong quý III/2025.