Dù trường hợp của liệt sĩ Nguyễn Gia Trí, đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng thưởng Huân chương Kháng chiến vào năm 1961, được Chủ tịch nước Trần Đức Lương truy tặng Huân chương Kháng chiến Hạng Nhất và công nhận "liệt sĩ" vào năm 1999.

Theo đó, Thanh tra Chính phủ và Cục Người có công (Bộ Lao động Thương binh và Xã hội),... đã ban hành văn bản trả lời, yêu cầu cơ quan chức năng xem xét, giải quyết theo quy định. Thế nhưng cho đến nay Bộ Ngoại Giao vẫn khẳng định… không đủ cơ sở xem xét để truy tặng danh hiệu liệt sĩ? Vì sao lại có nguyên nhân trái khoáy như trên? Hay là do cơ quan chức năng thời điểm năm 1961, 1999, tham mưu lãnh đạo cấp danh hiệu “liệt sĩ” sai?

Một liệt sĩ được Chủ tịch nước khen thưởng từ năm 1961

Cụ thể, ông Nguyễn Gia Trí là một cán bộ cách mạng, có nhiều cống hiến cho sự nghiệp giải phóng dân tộc, đã được Chủ tịch Hồ Chí Minh tặng thưởng Huân chương Kháng chiến vào năm 1961, được Chủ tịch nước Trần Đức Lương truy tặng Huân chương Kháng chiến Hạng Nhất và công nhận "liệt sĩ" vào năm 1999… Vậy mà, căn cứ theo Thông tư số 05/2013/BLĐTBXH, Cục Người có công cho rằng trường hợp của ông chưa đủ điều kiện để công nhận liệt sĩ.

Qua tìm hiểu vụ việc, làm rõ thông tin 2 chiều, căn cứ theo hồ sơ chúng tôi có được, vào lúc 8 giờ sáng ngày 8/3/1974, ông Nguyễn Gia Trí đã hi sinh vì tai nạn máy bay, việc này thể hiện rõ trong bản xác nhận quá trình công tác do Bộ Ngoại giao ký ban hành vào ngày 15/7/1976… Và Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh Kiên Giang cũng đã có bản xác nhận vào ngày 09/9/1977, nêu rõ: “Chị Ánh là vợ của đồng chí Nguyễn Gia Trí, chuyên viên Vụ Thông tin Báo Chí- Bộ Ngoại giao, đã hi sinh tại miền Bắc, thuộc diện liệt sĩ…”.

Cần giải quyết thấu đáo hơn

Tuy nhiên, từ ngày xảy ra vụ việc thương tâm kể trên, ông Nguyễn Gia Trí vẫn chưa được Bộ Lao động Thương binh và Xã hội công nhận là liệt sĩ, dù gia đình nhiều lần gửi đơn, nộp hồ sơ liên quan theo yêu cầu của Bộ Ngoại giao và Bộ Lao động Thương binh và Xã hội.

Cụ thể ngày 21/9/2016, Bộ Ngoại giao ban hành văn bản số 1528/TCCB-CĐCS, cho rằng: “…căn cứ các quy định của Chính phủ, Bộ Thương binh và Xã hội (nay là Bộ Lao động, Thương binh và Xã hội) đã trả lời Bộ Ngoại giao về trường hợp ông Nguyễn Gia Trí không đủ điều kiện để công nhận liệt sĩ…”.

Trước đó, ngày 5/02/1979, Bộ Thương binh và Xã hội có văn bản số 131/CSTB trả lời Bộ Ngoại giao về việc xem xét trường hợp của ông Nguyễn Gia Trí như sau: “…Qua nghiên cứu kỹ trường hợp ông Trí chết vì bị tai nạn máy bay, đối chiếu tiêu chuẩn liệt sĩ do Chính phủ quy định thì ông Trí không đủ tiêu chuẩn xác nhận liệt sĩ và đã được giải quyết theo chế độ từ trần là đúng…”.

Trong khi đó, vào ngày 24/5/1999, Chủ tịch nước Trần Đức Lương đã truy tặng ông Nguyễn Gia Trí “Huân chương Kháng chiến Hạng nhất” cũng đã công nhận ông Nguyễn Gia Trí là “liệt sĩ”!...

Đối chiếu với các quy định hiện hành, cụ thể tại Điều 3 Thông tư liên tịch số 28/2013/TTLT-BLĐTBXH-BQP giữa Bộ LĐTBXH và Bộ Quốc phòng, có hiệu lực ngày 15/12/2013 thì trường hợp của ông Nguyễn Gia Trí là đủ tiêu chuẩn công nhận liệt sĩ. Và một căn cứ xác thực không thể chối bỏ được là vào ngày 24/5/1999, ông Nguyễn Gia Trí đã được Chủ tịch nước Trần Đức Lương truy tặng “Huân chương kháng chiến hạng Nhất” và nêu rõ: “... Liệt sĩ Nguyễn Gia Trí, tỉnh Quảng Nam...”.

Ông Phan Minh Thế bày sự việc mà gia đình mong mỏi được giải quyết thấu đáo (ảnh Phapluatplus.vn)

Ông Phan Minh Thế, một người con trong gia đình ông Nguyễn Gia Trí, nói trong vô vọng: “Tôi là con rể nhưng nhìn thấy mẹ vợ là bà Trịnh Thị Ngọc Ánh, hiện gần 90 tuổi, sức khỏe ngày càng yếu đi, nhưng lúc nào cũng mong mỏi cho cha vợ tôi - ông Nguyễn Gia Trí được công nhận là liệt sĩ và bà Ngọc Ánh cũng đã ủy quyền cho các con tiếp tục yêu cầu phục hồi quyền lợi cho cha mình đã hi sinh trên đường công tác... Ưu tư và mong mỏi của mẹ vợ tôi - bà Trịnh Ngọc Ánh, cũng chính là niềm mong muốn lớn lao của gia đình tôi và của những gia đình có công với cách mạng…”.

Ông Nguyễn Gia Trí, sinh năm 1925, quê quán ở Điện Bàn - Quảng Nam, thoát ly gia đình và tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1944 đến 1974, đảm nhiệm nhiều công tác quan trọng, như: Chính trị viên Trung đội Việt kiều cứu quốc, Thư ký Mặt trận Việt Minh tỉnh Rạch Giá (nay là tỉnh Kiên Giang), Tùy viên văn hóa Đại sứ quán Việt Nam ở Ba Lan, chuyên viên Vụ Thông tin Báo chí - Bộ Ngoại giao,… Cho đến ngày 8/3/1974 thì hi sinh vì tai nạn máy bay khi đang trên đường công tác cùng đoàn nhà báo Algeria…