Chân dung Họa sĩ Nguyễn Thế Vỵ

• Chân dung tác giả

Họa sĩ Nguyễn Thế Vỵ sinh năm 1927, mất năm 2013. Ông là một trong những chiến sĩ tham gia hoạt động cách mạng từ năm 1945. Ông từng là nghĩa quân kháng Nhật - Pháp năm 1945, chiến sĩ đại đội Ký Con (1945-1947); tham gia chiến dịch Điện Biên Phủ lịch sử... Đồng thời ông cũng là sáng lập viên Hội Mỹ thuật Việt Nam. Xem tranh của họa sĩ Thế Vy, người xem như cảm nhận được những hình ảnh lịch sử sống động của dân tộc.

Thời kỳ làm giảng viên trường Đại học Mỹ thuật Công nghiệp Việt Nam, họa sĩ Thế Vị thường tự bạch với báo giới về những năm tháng cầm súng chiến đấu và sáng tác nghệ thuật của lớp họa sĩ tài năng đầu tiên của Việt Nam. Ông chia sẻ: Người họa sĩ kháng chiến được đào tạo và rèn luyện đặc biệt. Dù điều kiện vật chất rất eo hẹp, nhưng tinh thần, lý tưởng phải cao. Làm việc, cảm nghĩ sáng tác đều vì lợi ích của nhân dân, của kháng chiến. Nghệ thuật cố gắng về nội dung phải sát với thực tế cuộc sống; về hình thức phải dễ được công chúng cảm nhận. Nghệ thuật phục vụ cách mạng không thể quá cao siêu, thoát tục mà thiết thực như bát nước chè ngon giữa trưa hè, như hương hoa cau, hoa nhài trong làn gió mát ... là lời động viên đồng cảm chân tình... mong làm dịu đi nỗi vất vả, hy sinh, mất mát, làm giàu thêm chí khí kiên cường của cuộc kháng chiến lâu dài, gian khổ nhưng nhất định toàn thắng.

Tranh sơn mài Ông Ké Kách mệnh về Pác Bó năm 1941

• Đôi nét về chân dung tác phẩm

Trong suốt những năm tháng tham gia kháng, hình ảnh Bác Hồ, thần thái của    Bác mà họa sĩ Thế Vị đã may mắn nhiều lần được gặp luôn in đậm trọng tâm trí của ông. Hình ảnh Hồ Chủ tịch luôn theo họa sĩ trong suốt hành trình cầm súng chiến đấu và cầm bút vẽ.

Năm 1956, họa sĩ Nguyễn Thế Vỵ có duyên được lên Pác Bó, nơi mà Bác Hồ đã về ở đó từ năm 1941. Ông gặp được gia đình anh em ông Dương Đại Lâm, Dương Đại Phong, Dương Đại Hoa là ngôi nhà Bác Hồ (ông Ké) về ở, hoạt động cách mạng trước kia. Đặc biệt, trong đó có chị Lâm (vợ của ông Dương Đại Lâm) người dân tộc Nùng được Bác Hồ đặt tên là Kim Liên (tên ngôi làng của Bác) vẫn thường đem thức ăn dâng lên Bác. Cảnh tượng đó đã được bà con ở đây tái hiện lại một cách chân thực: từ ngôi nhà sàn Bác ở, xích đu Bác ngồi bên suối, hay những chi tiết nhỏ nhất như hòn đá bên đường... để họa sĩ Thế Vỵ vẽ, ghi lại.

Ở đây được khoảng một tháng, ông đã ghi lại được những cảnh sinh hoạt của Bác, thế nhưng để vẽ làm bật lên thần thái của Bác thì thật là khó.? Cứ như vậy, thời gian trôi đi, suốt những năm tháng chống Mỹ ác liệt, họa sĩ Thế Vỵ vẫn luôn mang bên mình những tư liệu đó.

Năm 1962, ông nghiên cứu sâu về chất liệu sơn mài. Và từ năm 1963 - 1964 ông đã thể hiện hình ảnh Ông Ké ở Pác Bó bằng tranh sơn mài, với những chất liệu truyền thống như: vàng, bạc, sơn ta, vỏ trứng... Những hình ảnh trong những lần gặp Bác luôn hiện lên trong cảm xúc sáng tạo của ông và khoảnh khắc hoạt động của Bác được nghệ sĩ nhiếp ảnh Đinh Đăng Định ghi lại đã cho ông quyết định đưa hình Bác ngồi đọc báo vào tranh. Thế nhưng khi vẽ xong, ông vẫn chưa hài lòng với bức tranh mình đã dồn nhiều tâm sức vẽ, ông dừng lại và tiếp tục nghiền ngẫm. Và dấu hỏi làm gì để bức tranh mình vẽ được thỏa mãn sức sáng tạo nghệ thuật về Bác, luôn hiện trong tâm trí họa sĩ Thế Vỵ.

Năm 1987, sau khi nghỉ giảng dạy ở trường Đại học Mỹ thuật công nghiệp, họa sĩ Thế Vỵ dồn tâm sức sáng tạo bức tranh Ông Ké Kách mệnh về Pác Bó năm 1941. Thế nhưng phải đến năm 1994, ông mới đưa thêm điểm nhấn mới vào trong tranh, đó là hình ảnh chị Kim Liên mang thức ăn cho Bác Hồ. Cả bức tranh như tấm lòng đồng bào Pác Bó đã đùm bọc che chở cho Bác những ngày tiền khởi nghĩa. Sự nhiệt tâm, cẩn trọng sáng tạo của họa sĩ Thế Vỵ trong gần bốn mươi năm với hàng trăm bức phác thảo, vẽ bức tranh sơn mài Ông Ké Kách mệnh về Pác Bó năm 1941 (khổ 83 cm x 119 cm) đã được công chúng mê hội họa ghi nhận, bằng giải thưởng Huy chương Bạc trong Triển lãm Mỹ thuật toàn quốc năm 1995 (không có Huy chương Vàng).

Cả cuộc đời họa sĩ Thế Vy, luôn giành niềm đam mê lớn nhất là vẽ những dòng tranh cách mạng, khi xem nhưng bức họa của ông như: Tây Nguyên tiễn người tập kết ra miền Bắc, Chuẩn bị bộc phá đánh đổi A1, Hào khí vây hãm địch ở trận Điên Biên, Lòng dân Tây Nguyên... của ông ai cũng cảm nhận đó là “chiếc cầu nối giữa hiện tại và quá khứ"./.

(Nguồn: sách “Họa sỹ Thế Vỵ - Cuộc đời và Sự nghiệp (1927-2013)” xuất bản năm 2023)