Mỗi dịp trở về vùng đất Chùa Thầy - nơi lưu giữ bao trầm tích văn hóa và những câu chuyện cổ xưa của đất Phật - người ta không chỉ tìm thấy sự an nhiên giữa núi non, hang động và mái chùa soi bóng nước.

Với nhiều người, hành trình ấy còn là chuyến trở lại ký ức tuổi thơ, nơi những món quà quê bình dị nhưng thấm đẫm hồn làng đã từng đi qua đời họ như một phần không thể thiếu.

Trong số đó, hai món đặc sản nổi tiếng của người Đa Phúc - Bánh Gai và Bánh Chè Lam vẫn lặng lẽ gìn giữ hương vị ngàn đời, để mỗi ai ghé thăm đều muốn mang về một chút dư vị quê nhà.

Thôn Đa Phúc, xã Quốc Oai (TP Hà Nội) vùng đất nằm bên chân núi Thầy, từ lâu vẫn được biết đến như một cộng đồng gắn bó, nơi người dân sống hiền hòa, chăm chỉ và đặc biệt khéo léo trong nghề làm bánh truyền thống. Bất kể ngày đông mưa lạnh hay mùa hè nắng gắt, trong những nếp nhà nhỏ, lò bánh vẫn đỏ lửa, tiếng chày giã nếp, mùi lá gai, mùi mật mía vẫn quấn quýt cả góc làng. Làm bánh ở Đa Phúc không chỉ là sinh kế; đó là cách người dân gìn giữ sự kết nối với tổ tiên, với nếp nhà bao đời.

Với mong muốn đưa hương vị quê nhà vươn xa hơn, Hợp Tác Xã Sản Xuất và Dịch Vụ Đa Phúc đã đứng ra tập hợp các hộ làm bánh lâu năm, gìn giữ công thức truyền thống, đồng thời đảm bảo quy trình sản xuất sạch, an toàn và chuyên nghiệp hơn. Họ chọn cho mình một thông điệp đầy tự hào:

Đi dọc những con ngõ nhỏ của làng Đa Phúc, không khó để bắt gặp hình ảnh những mẻ lá gai tươi được rửa sạch, nấu chín rồi giã mịn, hòa cùng nếp cái hoa vàng – loại nếp đặc sản của đồng bằng Bắc Bộ. Công đoạn làm bánh gai công phu từ khâu chọn nguyên liệu đến nặn từng chiếc bánh, nhưng người dân vẫn cần mẫn mỗi ngày, như thể đó là niềm vui, là cách để gửi gắm cái tình quê vào món ăn.

Bánh Gai và Bánh Chè Lam đạt tiêu chuẩn OCOP

Chiếc bánh gai của Chùa Thầy đen sẫm, bóng mượt, mềm dẻo đúng độ. Khi tách lớp lá chuối khô bên ngoài, hương lá gai thoang thoảng quyện cùng thoảng mùi nếp khiến người ta dễ dàng liên tưởng đến những ngày hội làng xa xưa. Nhân bánh được làm từ đậu xanh ninh nhừ, dừa tươi nạo và đôi khi điểm chút vừng hoặc lạc rang.

Vị ngọt thanh, bùi béo hòa quyện vừa phải, để ai đã thưởng thức một lần sẽ luôn nhớ. Bánh gai nơi đây thường được gọi là “Bánh quà dâng hương”, bởi du khách khi đến lễ chùa đều muốn mang theo vài cặp bánh dâng lên cửa Phật, gửi chút lòng thành. Nhưng hơn thế, bánh gai còn là món quà biếu người lớn tuổi, là thức bánh ngon khi dùng cùng chén trà sen thơm ngắt trong những ngày rảnh rang chuyện trò.

Nếu bánh gai là hiện thân của sự trầm mặc, thì bánh chè lam lại như một nét chấm phá ấm áp giữa mùa đông. Những mẻ nếp rang thơm lừng, mật mía vàng thắng sánh quyện lấy nhau trong chiếc nồi lớn.

Đến khi mùi gừng tươi dậy lên nồng nàn, người làm bánh mới bắt đầu trộn đều lạc rang giòn rụm, rồi nhanh tay nắn thành từng thỏi nhỏ. Chè lam của người Đa Phúc không quá dẻo đến mức dính răng, cũng không quá ngọt khiến người ăn ngán.

Điểm đặc biệt chính là hương gừng cay nồng thứ khiến người ta chỉ mới cắn nhẹ đã thấy ấm lòng. Những ngày se lạnh, một miếng chè lam và tách trà nóng có thể khiến câu chuyện kéo dài mãi. Bánh chè lam không chỉ là “món ăn chơi” truyền thống mà còn là thứ quà tao nhã, dễ mang theo, dễ chia sẻ cho bạn bè, đồng nghiệp.

Không ít du khách thừa nhận rằng: chỉ cần có hộp chè lam Chùa Thầy mang về, chuyến viếng thăm mới thật trọn vẹn.

HTX Đa Phúc hiểu rằng để một đặc sản có thể đi xa, vấn đề quan trọng nhất vẫn là chất lượng và sự trung thực.

Vì thế, họ đặt ra những cam kết rõ ràng: Nguyên liệu sạch 100%, nếp, lá gai, mật mía và lạc đều mua từ nông dân địa phương. Không sử dụng chất bảo quản, không phẩm màu công nghiệp, giữ đúng nguyên bản của món bánh truyền thống. Công thức gia truyền được giữ gìn qua nhiều thế hệ.

Đóng gói tinh tế trong hộp giấy lịch sự hoặc giỏ tre thủ công phù hợp làm quà biếu trong dịp lễ Tết, thăm hỏi họ hàng hay tiếp khách. Cũng nhờ sự tử tế đó, sản phẩm của HTX không chỉ bán ở địa phương mà còn có mặt tại nhiều cửa hàng nông sản sạch, gian hàng OCOP và được du khách trong – ngoài nước ưa chuộng.

Giữa nhịp sống hiện đại, khi nhiều món ăn công nghiệp lên ngôi, những chiếc bánh gai và chè lam Chùa Thầy vẫn âm thầm tồn tại như một mảnh ký ức của quê hương. Chúng không chỉ là món ăn, mà còn là cầu nối giữa hiện tại với quá khứ, giữa người đi xa với nơi chôn nhau cắt rốn.

Để rồi mỗi khi ai đó mang một hộp bánh về làm quà, cũng là mang theo một phần hương núi, tình người, nếp sống mộc mạc của vùng đất Chùa Thầy. Và biết đâu, giữa những bộn bề đời sống, một miếng bánh nhỏ cũng đủ để người ta nhớ lại: quê hương vẫn luôn ở đó, bình yên đến lạ thường.