Đến thời nghìn năm Bắc thuộc, mở đầu là cha con Lạc tướng Dương Thái Bình - Dương Thi Sách đánh nhà Đông Hán. Sau đó, Trưng Trắc - vợ Thi Sách dấy binh khởi nghĩa (năm 40 - 43), quyết “đền nợ nước, trả thù nhà”, bà nổi danh là một nàng dâu Họ Dương trí - dũng song toàn. Tiếp đó là Dương Đình Nghệ dấy binh đánh đuổi quân Nam Hán. Năm 938, con trai Dương Đình Nghệ là Dương Tam Kha, cùng con rể là Ngô Quyền kiệt xuất đã làm lên chiến thắng Bạch Đằng lịch sử. Năm 944, Ngô Quyền mất, Dương Tam Kha tự xưng là Bình Vương,  gánh vác việc non sông đất nước.

Năm 967, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi, đặt quốc hiệu là Đại Cồ Việt, lập Dương Vân Nga - con gái Dương Tam Kha làm Hoàng Hậu. Sau bà Dương Vân Nga  nhiếp chính cho Vua là con trai. Thái Hậu Dương Vân Nga đã trao cho tướng quân Lê Hoàn, tôn ông làm Vua lãnh đạo toàn dân đánh tan giặc Tống ở phía Bắc, quân Chiêm ở đằng Nam. Hành động vì nước vì dân của bà là tấm gương liệt nữ soi sáng muôn đời sau. Đến 9 đời vua Lý, qua 215 năm, đã có 5 đời do người Họ Dương đảm nhiệm.

         Họ Dương có truyền thống Khoa bảng với 50 Tiến sĩ Văn, 7 Tiến sĩ Võ thời phong kiến, được ghi danh trên các Bia ở Văn Miếu Hà Nội, Bắc Ninh, v.v.  Đến khi Đảng Cộng Sản Đông Dương thành lập (3/2/1930), đã có trên 20 người Họ Dương gia nhập Đảng. Tiêu biểu có ông Dương Quang Đông làm Bí thư đầu tiên tỉnh Trà Vinh (1930), ông Dương Vụ Bản làm Bí thư huyện ủy Quỳnh Lưu - Nghệ An (tháng 3 - 1931)…Trong hai cuộc kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, số lượng người Họ Dương ra trận đánh giặc không thống kê hết, có hàng nghìn liệt sỹ, hàng trăm mẹ Việt Nam anh hùng…Tiêu biểu có: Dương Đại Long, Dương Mạc Thạch tham gia Đội Việt Nam tuyên truyền giải phóng quân (1944)…

Theo thời gian và lịch sử, đến nay, người Họ Dương có mặt ở khắp 63 tỉnh thành của Việt Nam đã tạo lên một hệ thống dòng tộc lớn mạnh, đông đúc và rộng khắp, đóng góp tích cực cho bảo vệ và xây dựng đất nước.

Họ Dương Hải Phòng hướng về cội nguồn, tri ân tổ tiên

Trong tiến trình lịch sử phát triển của Họ Dương Việt Nam, Hải Phòng là vùng đất có rất nhiều người Họ Dương chọn làm nơi định cư, đồng hành cùng trăm họ trong sự nghiệp dựng nước, giữ nước và hưng thịnh nước nhà. Ở Hải Phòng nổi bật phải kể đến Dương Tam Kha và nhiều tướng người Họ Dương giúp Ngô Quyền cùng cả nước lập lên chiến thắng Bạch Đằng năm 938 làm rung chuyển đế chế Nam Hán. Có danh thần Tiến sĩ Dương Đức Nhan (xã Cộng Hiền, huyện Vĩnh Bảo) vừa là thầy dạy, vừa là nhạc phụ của danh nhân văn hóa Trạng Trình - Nguyễn Bỉnh Khiêm. Ở xã Ngũ Lão, huyện Thủy Nguyên có Tiến sĩ Dương Tông Hải đã giữ chức Ngự sử đại thiên đô, Ngự sử thăng tự bảo khanh, trực tiếp huấn luyện và chỉ huy cấm vệ quân 3 đời vua Lê…Trong sự nghiệp bảo vệ và xây dựng đất nước, cộng đồng người họ Dương Hải Phòng có 125 anh hùng liệt sỹ, 15 mẹ Việt Nam anh hùng. Nhiều người Họ Dương đảm nhận các công việc quan trọng được Đảng và Nhà nước giao cho. Nhiều doanh nhân Họ Dương giỏi về phát triển kinh tế, tạo việc làm cho hàng nghìn lao động, góp phần cho công tác an sinh xã hội và luôn làm tốt việc tri ân Tổ tiên, Dòng họ, luôn kế tục và phát huy xuất sắc truyền thống Tổ tiên để lại.

Cùng với sự thành lập và phát triển mạnh mẽ của Họ Dương Việt Nam. Họ Dương ở Hải Phòng luôn đề cao thực hiện tôn chỉ của Họ Dương là: “Xây dựng Dòng tộc trở thành một xã hội học tập, phát hiện, bồi dưỡng, hỗ trợ phát triển tài năng họ Dương. Giúp đỡ những thành viên hiếu học có hoàn cảnh khó khăn, vươn lên trong học tập. Đoàn kết thương yêu giúp đỡ nhau trong cuộc sống với tình thương “lá lành đùm lá rách”. Coi trọng đạo hiếu, sống nghĩa tình, làm tốt công tác  đền ơn đáp nghĩa…”

Hội đồng Họ Dương ở Hải Phòng được thành lập từ năm 2011, hiện nay, đã tổ chức có 3 cấp: HĐHD Thành phố, 8 HĐHD Quận, Huyện và 40 Hội đồng Gia tộc các Chi Họ nhà thờ. Đến nay, đã kết nối tập hợp được hơn 10.000 trong số hơn 15.000 người Họ Dương đang sinh sống và làm trên địa bàn TP Hải Phòng. Qua kết nối, các thành viên người Họ Dương đã trở thành một cộng đồng gần gũi, đoàn kết, thực hiện tốt đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, có khát vọng vươn lên học giỏi, công tác tốt, làm giàu chính đáng, góp phần xây dựng Dòng Họ và bảo vệ quê hương đất nước. Nhờ hồng phúc của Tổ tiên, sự đồng hành của trăm họ, cùng với sự nỗ lực của Dòng tộc, Họ Dương đã ngày càng phát triển, không hổ thẹn trước anh linh Tiên tổ của một Dòng họ văn hiến, hào hoa và anh hùng.

Hướng về cội nguồn, tri ân tổ tiên, thể theo nguyện vọng của toàn Dòng tộc, Đại hội Họ Dương TP Hải Phòng (nhiệm kỳ 2018 - 2023) đã bàn và quyết định triển khai Dự án xây dựng công trình văn hoá tâm linh Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường. Dự án được tổng dự toán khoảng 15 tỷ đồng từ nguồn đóng góp của các thành viên Họ Dương và công đức, tài trợ của các nhà hảo tâm, quý khách trong, ngoài Dòng tộc. Dự án chia làm 3 giai đoạn: Giai đoạn 1 là san lấp mặt bằng, làm sân tường cổng… Giai đoạn 2 là Xây Nhà Đại Từ Đường  với 5 gian thờ, là nơi thờ tự Tổ tiên họ Dương và những người họ Dương có nhiều công lao đóng góp cho Dòng họ, với đất nước và Thành phố. Giai đoạn 3 là Xây dựng Nhà nuôi dưỡng người Họ Dương có hoàn cảnh khó khăn, không nơi nương tựa (gọi là Nhà dưỡng lão) có vườn cây bóng mát, ghế đá và ao hoa sen.

Công trình Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường được định vị tại thôn Quỳnh Hoàng, xã Nam Sơn, huyện An Dương, TP Hải Phòng trên diện tích hơn 5.000 m2 do gia đình ông Dương Thanh Tùng và bà Phạm Thị Hợp hiến tặng. Công trình được quy hoạch gồm các hạng mục: Cổng Tam Quan, Nhà Đại Từ Đường, Nhà Văn phòng, Lầu Vọng cảnh, Nhà thờ họ Dương Chi Quỳnh Hoàng, Nhà dưỡng Lão…Địa điểm thực hiện dự án này hội tụ đầy đủ 5 yếu tố: Thứ nhất, là vùng đất cổ có bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa, đất địa linh nhân kiệt, là nơi có ngôi Đình cổ đã được xếp hạng "Di tích lịch sử văn hoá Quốc gia " ghi danh hai vị Chánh, Phó tướng quân Họ Nguyễn đã góp phần làm nên chiến thắng trên sông Bạch Đằng lịch sử năm 1288...Thứ hai, là vùng đất có Dòng tộc Họ Dương lớn mạnh và đã sinh sống từ lâu đời, liên tục cho tới ngày nay. Thứ ba, là khu đất có phong thủy tốt và linh thiêng. Thứ tư, là nơi giao thông thuận lợi. Thứ năm, là địa điểm xây dựng đạt được sự đồng thuận cao của bà con Dòng tộc Họ Dương Hải Phòng và sự ủng hộ của chính quyền địa phương. Năm yếu tố này như ngũ hành tương sinh, chắc chắn sẽ giúp cho Họ Dương phát triển bền vững. Thật đúng là: “Thiên thời, Địa lợi, Nhân hoà”.

Phối cảnh quy hoạch tổng thể công trình Hải Phòng Dương tộc Đại từ Đường

Công trình Nhà Đại Từ Đường Họ Dương Hải Phòng (giai đoạn 1 của dự án) được khởi công xây dựng vào ngày 23/4/2019 (tức ngày 08/02 năm Kỷ Hợi) với đầy đủ nghi thức tâm linh truyền thống và thông lệ kỹ thuật xây dựng trong tiết trời xuân rạng rỡ… Sau hơn 18 tháng thi công, với gần 5.000 công thợ, đội ngũ nghệ nhân có tay nghề vào loại giỏi nhất ở Đồng bằng Bắc Bộ và công sức của bà con Họ Dương Hải Phòng, ngày 5/11/2020 Công trình đã được long trọng làm lễ khánh thành và đưa vào sử dụng, đáp ứng đúng nguyện vọng của Dòng tộc bấy  nay. Như vậy, Hội đồng Họ Dương ở Hải Phòng đã hội tụ tổ chức làm được một việc mà tất cả bà con Họ Dương mong ước bấy lâu, đó là xây dựng một ngôi Nhà văn hóa tâm linh chung cho mọi người. Ý nghĩa lớn lao của nó là dù mai sau, cuộc đời dâu bể, song con cháu người Họ Dương chắc chắn sẽ nhớ mãi việc làm đầy đạo lý và nhân văn này. Và, chính việc làm này sẽ tiếp thêm động lực, là nguồn năng lượng mới cho Dòng Họ phát triển xa hơn. Với tinh thần đó, tin tưởng rằng, công việc Giai đoạn 3 của dự án là xây dựng Nhà dưỡng lão cho những người Họ Dương không nơi nương tựa sẽ tiếp tục nhận được sự ủng hộ hào nhiệt của các nhà tài trợ và bà con cô bác để hoàn tất nguyện vọng chung.

Nhà Đại Từ đường Họ Dương Hải Phòng được xây dựng theo kiến trúc chữ Nhất, 5 gian, 8 mái đao và cổ lầu…Chiều cao từ sân đến nền nhà là 1,44m chia làm 9 bậc, các bậc đều là đá xanh. Trước gian giữa là Chiếu Rồng chạm Tứ Linh quần tụ dài 2,95m, rộng 2,75m, dầy 30cm, bo đầu bậc là 4 Ông Rồng dài 3,25m, dày 25cm. Hai bên hồi là hai cột đá chạm khắc câu đối: Đến Từ đường nhớ ơn tiên tổ nhất tâm kính lễ / Về Họ Dương sum họp cháu con muôn sự bình an. Chính điện Chiếu Rồng là Lư Hương và Cây Đèn … Tất cả đều làm bằng đá xanh nguyên khối góp phần làm tăng thêm vẻ uy linh và bề thế của Đại Từ Đường…. Mái thượng của Đại Từ Đường là lưỡng Long chầu Nguyệt, hàm Long ngậm nóc, bốn góc Rồng chầu Phượng mớm, đôi Nghê chầu và các hoa văn trang trí tinh xảo, giàu tinh hoa dân tộc…

Nhà sử học Dương Trung Quốc - Tổng Thư ký Hội Khoa học lịch Sử Việt Nam, Phó Chủ tịch Hội đồng Họ Dương Việt Nam phát biểu ý kiến động viên và mong muốn các nơi khác làm được như ở đây tại Lễ khởi công Dự án Công trình Hải Phòng Dương tộc Đại từ Đường ngày 23/4/2019.

Hình tượng lưỡng Long chầu Nguyệt, biểu tượng của âm dương hòa hợp trong vũ trụ. Thân hình của Rồng uốn lượn theo hình “sin” tạo nên 12 khúc đại diện cho 12 tháng, tượng trưng cho sự thay đổi của đất trời trong 1 năm. Hai Ông  Rồng tượng trưng cho hai cực âm dương, hình ảnh mặt Nguyệt ở giữa tượng trưng cho thái cực, cho ngũ hành trong vũ trụ. Hình tượng Rồng chầu mặt Nguyệt thể hiện sức mạnh của sự quy tụ, sự giao hòa giữa trời và đất, sự uy quyền và tài lộc…

Nội thất Đại Từ Đường là một tập hợp thống nhất, hợp lý, thể hiện tâm huyết của bà con Họ Dương Hải Phòng gửi gắm qua các hạng mục được trang bị trong các gian thờ tự. Trong đó, đáng chú ý là tất cả 2.000 ô ngói màn lợp đều có in chữ “Dương” và chữ “Thọ”, hệ thống cửa đi kiểu ô thùng bằng gỗ lim, bưng đục tứ linh, tứ quý và các hoạ tiết cổ. Toàn bộ đồ thờ tự trong Đại Từ Đường đều được làm bằng gỗ, sơn son thếp vàng, chạm trổ hoa văn Tứ Linh, Tứ Quý, làm toát lên vẻ uy linh của không gian thờ.  Đặc biệt, hệ thống chữ của hoành phi và câu đối đều sử dụng chữ quốc ngữ (không sử dụng chữ Nho) cách điệu để mọi người đều có thể đọc và hiểu được ý nghĩa của từng câu, từng chữ, ca ngợi công ơn của các bậc tiền bối cũng như giáo dục thế hệ sau hướng về cội nguồn, tri ân tổ tiên. Gian giữa thờ phụng các vị Tiền bối Hữu  công của họ Dương Việt Nam như một lời tri ân tới bậc tiền nhân. Hậu cung gian giữa đặt cỗ khám 3 gian, trên đặt bức cuốn thư với bốn chữ “Uống Nước Nhớ Nguồn”. Sập thờ và cửa võng chạm Tứ Linh kênh bong, câu đối tại đây đề “ Tiên Tổ đồng hành cùng Đất nước / Cháu Con tiếp bước với Non sông”…Hậu cung gian thờ Bình Vương Dương Tam Kha, đặt Linh vị của ngài trên có bức cuốn thư với 4 chữ “Văn Võ Song Toàn” và đôi câu đối đề “ Châu Ái địa linh sinh Chủ Tướng / Bạch Đằng hào khí xuất Bình Vương”… Gian bên Phải thờ Tiên Tổ các Chi họ Dương trong TP Hải Phòng, là lời nhắn gửi tới thế hệ sau ghi nhớ công ơn người khai sáng. Hậu cung gian thờ Tiên tổ các Chi họ Dương Hải Phòng đề bức cuốn thư với 4 chữ “ Đồng Tộc Đồng Tâm”. Gian bên hồi trái Đại Từ Đường thờ những người có công xây dựng họ Dương Hải Phòng cũng như công trình Đại Từ Đường, tại đây đề bốn chữ “ Dương Tộc tri ân” và đôi câu đối “ Lấy Tâm Đức dựng xây Dòng tộc - Đem Trí Nhân gìn giữ Quê hương”…Gian bên hồi phải Đại Từ Đường thờ mẹ Việt Nam anh hùng và Liệt sĩ người họ Dương Hải Phòng. Hậu cung gian thờ này đề bốn chữ “ Tổ Quốc ghi công” và đôi câu đối “ Hoa thơm Kính Hương hồn Liệt sĩ / Khói trầm Dâng Mẹ Việt anh hùng”. Tại hàng cột quân của gian hồi được treo đôi câu đối: “Muôn thủa Quỳnh Hoàng địa linh xây Nhà Tổ / Ngàn đời Dương Tộc nhân kiệt dựng Cơ Đồ”….

Đánh giá về ý nghĩa công của công trình văn hoá này, ông Dương Đức Tùng, Chủ tịch Hội Đồng Họ Dương Hải Phòng cho biết: “Công trình Hải Phòng Dương tộc Đại Từ Đường sẽ đóng góp cho làng quê Quỳnh Hoàng thêm đầy đủ hơn các công trình văn hóa tâm linh, tạo nên nét đẹp văn hóa, hưng vượng, yên bình. Hội đồng Họ Dương Hải Phòng cùng toàn thể bà con cô bác hy vọng, đây sẽ là ngôi nhà chung văn hóa tâm linh cho mọi thành viên người Họ Dương ở Hải Phòng và khách thập phương mỗi khi về thăm Hải Phòng. Một tác phẩm Mỹ thuật đặc sắc, linh thiêng, có ý nghĩa giáo dục sâu xa, một điển hình về công tác xã hội hoá ở địa phương, là Trung tâm các hoạt động của Dòng tộc Họ Dương và tất cả mọi người. Chúng tôi luôn trân trọng đón chào toàn thể bà con cô bác xa gần, anh chị em trong ngoài Dòng tộc Họ Dương đến dâng hương, chiêm bái, tìm hiểu và dự các hoạt động văn hóa của Dòng họ tại Từ Đường  này”.

Về nguyên nhân thành công, ông Dương Đức Tùng cho biết: “Chúng tôi xin trân trọng cám ơn Hội đồng Họ Dương Việt Nam, Hội đồng Họ Dương các tỉnh, thành bạn, nhất là ông Chủ tịch Dương Công Minh đã động viên, cám ơn lãnh đạo các sở ngành liên quan, các Dòng Họ bạn và các phòng, ban liên quan của huyện An Dương, xã Nam Sơn, lãnh đạo và nhân dân thôn Quỳnh Hoàng, đã tạo điều kiện giúp đỡ để công trình được hoàn thành đúng kế hoạch đề ra. Hội đồng Họ Dương Hải Phòng kính mong tiếp tục nhận được sự cổ vũ động viên ủng hộ của các cấp lãnh đạo cùng toàn thể bà con cô bác trong quá trình triển khai thực hiện tiếp tục Giai đoạn 3 của dự án. Họ Dương Hải Phòng xin khắc ghi và vinh danh các cá nhân, gia đình, tổ chức đã, đang và sẽ tiếp tục ủng hộ cả tinh thần và vật chất để toàn bộ công trình Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường thành công tốt đẹp. Đặc biệt là tấm lòng gia đình ông Dương Thanh Tùng và bà Phạm Thị Hợp đã hiến tặng hơn 5.000 m² đất để xây dựng công trình, ông Nguyễn Thanh Khoa, Tổng Giám đốc Công ty CP đầu tư Hồng Bàng đã tài trợ 300 triệu đồng và các ông Dương Thế Sơn, Dương Hải Đăng, Dương Văn Tiến, ông Dương Đức Nhị, Dương Đức Hùng, Dương Anh Điền, Dương Xuân Ly, Dương Ngọc Bích…cùng các nhà hảo tâm khác đã nhiệt tình đi đầu đóng góp kinh phí xây dựng Từ Đường. Xin cám ơn Công ty CP xây dựng công trình văn hóa Bảo Việt và các nhà thầu xây dựng, biểu dương Ban Quản lý dự án xây dựng Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường, Văn phòng Hội đồng Họ Dương thành phố, Hội đồng Gia tộc họ Dương thôn Quỳnh Hoàng, xã Nam Sơn, trong thời gian qua, mặc dù thời tiết không thuận lợi, dịch bệnh... đã khắc phục khó khăn, hoàn thành tốt các hạng mục đúng tiến độ và chất lượng tốt. Cổ nhân đã chỉ dạy: “ Cho đi là còn mãi”. Chính sự đồng hành với những “tấm lòng vàng” quý báu trên đây của mọi người, đã tạo nên sự thành công của công trình Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường, góp phần xây dựng hình ảnh rất đẹp trong tâm trí các thế hệ người Họ Dương trên toàn đất nước Việt Nam và ở TP Hải Phòng.

Đầu xuân mới Tân Sửu - 2021, phóng viên chúng tôi có dịp đến thăm công trình Hải Phòng Dương tộc Đại Từ Đường. Thật ngỡ ngàng trước vẻ uy nghi tráng lệ, đậm chất văn hoá đình, chùa cổ kính và sự quy hoạch rất hợp lý, khoa học của dự án. Thật đúng là một công trình nghệ thuật, một sản phẩm văn hoá độc đáo và đặc sắc của những người vừa có “tâm” vừa có “tầm” trong Dòng tộc Họ Dương ở TP Hải Phòng ! Khi chúng tôi hỏi về hướng hoạt động sắp tới của Hội đồng Họ Dương Hải Phòng, ông Dương Đức Tùng bày tỏ: “Chúng tôi có nhiều việc cần làm để phát huy ý nghĩa của công trình, nhưng, với tình cảm và niềm tự hào về các gia trị lịch sử văn hoá ở Hải Phòng, là vùng đất in đậm dấu ấn chống ngoại xâm trong suốt quá trình lịch sử hàng ngàn năm của dân tộc Việt Nam. Các chiến thắng trên sông Bạch Đằng của Ngô Quyền năm 938, của Lê Hoàn năm 981, của Trần Hưng Đạo năm 1288…đều có sự đóng góp to lớn của người họ Dương, mà tiêu biểu là Dương Tam Kha và nhiều tướng người Họ Dương. Trên đất Quỳnh Hoàng, Nam Sơn hiện đã có Đền thờ Bình Vương Dương Tam Kha. Vì lẽ đó, chúng tôi mong muốn và xin đề xuất với Họ Dương Việt Nam cũng như lãnh đạo các cấp, các cơ quan chức năng của TP Hải Phòng, nên có hướng dẫn kết nối tua du lịch Bạch Đằng Giang - Quỳnh Hoàng, có con đường và công trình mang tên Dương Tam Kha ngay trên đất An Dương này để vừa ghi nhớ công ơn của bậc tiền nhân vừa phát huy giá trị lịch sử văn hoá trong giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ hôm nay. Thứ hai, Công trình Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường chẳng những là địa điểm du lịch tâm linh mà còn là điểm giao lưu văn hóa tinh thần, mừng thọ, vinh danh những người có thành tích xuất sắc trong học tập, công tác và giáo dục truyền thống cho các thế hệ trẻ. Vì vậy, không chỉ người Họ Dương, chúng tôi luôn mong muốn toàn thể nhân dân cùng có ý thức và hành vi tôn xưng vị thế của Hải Phòng Dương Tộc Đại Từ Đường, thực hiện văn hóa tôn kính theo quy định của pháp luật và Dòng họ, đảm bảo văn minh, lịch sự và hiếu khách”. Đó là một mong muốn và đề xuất hợp lý và rất đáng ghi nhận.

Phóng viên nhà báo chụp ảnh cùng Ban Quản lý Đại từ Đường Họ Dương Hải Phòng và đại diện các Chi Dòng  Họ Dương Hải Phòng nhân dịp đầu Xuân Tân Sửu - 2021.