Hội thảo này nằm trong chuỗi hoạt động do tỉnh Nghệ An chủ trì phối hợp cùng Bộ VHTT&DL, Bộ Ngoại giao chỉ đạo tổ chức, nhằm hưởng ứng các hoạt động của UNESCO về chương trình cùng tham gia kỷ niệm các cá nhân có đóng góp cho việc phát triển văn hóa, giáo dục, tăng cường hiểu biết quốc tế, tạo nên sự gần gũi giữa các dân tộc, đóng góp cho hòa bình thế giới, trong đó có nữ sĩ Hồ Xuân Hương.

Toàn cảnh Hội thảo khoa học quốc tế: Nữ sĩ Hồ Xuân Hương (1772-1822) - Danh nhân văn hoá và giá trị di sản.

Nữ si Hồ Xuân Hương sinh năm (1772- 1822), là con của ông Hồ Phi Diễn (1704 - 1786) - một nhà nho ở xã Quỳnh Đôi, huyện Quỳnh Lưu, tỉnh Nghệ An. Bà là nhà thơ nữ kiệt xuất của Việt Nam cuối thế kỷ XVIII, đầu thế kỷ XIX, được tôn vinh “Bà chúa thơ Nôm” với nhiều tác phẩm đạt đỉnh cao của thơ Nôm, là một hiện tượng hiếm có trong văn học thế giới.

Hồ Xuân Hương được biết đến là người có tư tưởng mới mẻ, cùng lối làm thơ phá cách, đậm dấu ấn cá nhân - cá thể, ngôn ngữ bình dị mà sáng tạo, có sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa ngôn ngữ bác học và ngôn ngữ dân gian. Vì thế, các tác phẩm của bà đã đem lại nhiều ý nghĩa, giá trị và sức sống lâu bền, từ quá khứ đến hiện tại.

Thơ của bà thể hiện một tư tưởng nhân văn, nhân bản sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống cho con người, mà trước hết là bình đẳng giới và cho giải phóng phụ nữ ở Việt Nam. Trải qua hàng thế kỷ, thơ Hồ Xuân Hương vẫn được các thế hệ đương đại yêu mến. Bởi mỗi tiếng thơ của bà là đều đại diện cho tâm tư, tình cảm, khát vọng yêu và sống, sự quyết liệt trong đấu tranh bình quyền… của người phụ nữ.

Hồ Xuân Hương là một hiện tượng văn học đặc biệt và độc đáo trong nền văn học nước nhà. Bởi cuộc đời và thi ca của bà vẫn luôn là những “ẩn số”, “ẩn ngữ” vẫy gọi các nhà nghiên cứu, phê bình văn học trong hành trình tìm kiếm và phác họa “chân dung” Hồ Xuân Hương.

Tại kỳ họp Đại hội đồng lần thứ 41 vào tháng 11/2021, Tổ chức Giáo dục, Khoa học và Văn hóa của Liên hợp quốc (UNESCO) đã thông qua Nghị quyết vinh danh, cùng tham gia kỷ niệm 250 năm sinh (1772 - 2022), 200 năm mất (1822 - 2022) của nữ sĩ Hồ Xuân Hương. Đó là sự khẳng định, đánh giá cao của quốc tế đối với những giá trị về văn hóa, nghệ thuật, sự sáng tạo trong văn học cũng như tư tưởng vượt thời đại về bình đẳng giới và giải phóng phụ nữ ở nữ sĩ Hồ Xuân Hương.

Đại diện UNESCO tại Việt Nam, các nhà khoa học quốc tế tham dự Hội thảo.

UNESCO đánh giá, Hồ Xuân Hương có tư tưởng nhân văn mang tính nhân loại sâu sắc với hạt nhân là đấu tranh đòi quyền sống cho con người - con người với tư cách là những thực thể tồn tại trên mặt đất với mọi nhu cầu, khát vọng sống trần thế.

Hồ Xuân Hương là một hiện tượng văn hóa - thẩm mỹ đặc biệt với cả một hệ thống quan niệm độc đáo qua các tác phẩm thi ca; Hồ Xuân Hương có đóng góp lớn cho nữ quyền, cho sự bình đẳng của phụ nữ. Di sản của Hồ Xuân Hương không chỉ là thơ ca, mà còn là hệ ứng xử - tinh thần - ý thức vì một sự tiến bộ tốt đẹp.

Bên cạnh đó, Hồ Xuân Hương không chỉ đấu tranh, bảo vệ mà còn có ý thức cảnh báo, phê phán, chống lại, phủ định những gì ngăn cản sự tiến bộ của con người. Hồ Xuân Hương và di sản của bà có một sức sống mãnh liệt, có sức lan tỏa, truyền cảm hứng đến nhiều dân tộc, nhiều quốc gia. Thông qua các tác phẩm của mình, Hồ Xuân Hương đã nói lên tiếng nói đấu tranh đòi quyền sống cho con người, trước hết là nữ quyền và quyền bình đẳng.

Hội thảo cũng đã khẳng định, hơn 200 năm qua, Hồ Xuân Hương - một tài năng văn học gắn với nhiều bí ẩn đã không ngừng thu hút sự quan tâm của đông đảo công chúng và giới nghiên cứu ở cả trong và ngoài nước.

Tượng nữ sĩ Hồ Xuân Hương trong khuôn viên Nhà thờ họ Hồ - Di tích văn hóa - lịch sử cấp quốc gia ở xã Quỳnh Đôi (Quỳnh Lưu)

Tại hội thảo, 107 tham luận đã nhìn nhận, đánh giá lại lịch sử tiếp nhận Hồ Xuân Hương và giá trị khối di sản của bà ở cả trong và ngoài nước; công bố một số sưu tầm, khảo cứu, nghiên cứu mới về con người, cuộc đời, sự nghiệp và trước tác của Danh nhân Hồ Xuân Hương; công bố những nghiên cứu, đề xuất mới về những đóng góp, tầm vóc, vị thế của Hồ Xuân Hương và những ý tưởng, dự án về phát huy giá trị di sản của Danh nhân trong bối cảnh mới; vấn đề thân thế, quê hương và thời đại Hồ Xuân Hương; Hồ Xuân Hương trong các mối liên hệ với văn hóa dân tộc, văn hóa khu vực và văn hóa nhân loại; đặc sắc hiện tượng văn hóa Hồ Xuân Hương.

Phong cách thơ Hồ Xuân Hương khoáng đạt, sáng tạo, độc đáo bậc thầy, với hệ thống các phương thức, phương tiện nghệ thuật được vận dụng và thực thi đầy linh hoạt, biến hóa, nhiều bài đạt tầm kiệt tác, xứng đáng là đỉnh cao của thơ Nôm (tiếng Việt) và danh xưng "Bà chúa thơ Nôm" của Việt Nam.

Phát biểu tại hội thảo, ông Christian Manhart - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam nhấn mạnh, Hồ Xuân Hương là nhà hoạt động vì bình đẳng giới, những tư tưởng của bà mãi về sau trở thành những tư tưởng, nguyên tắc của UNESCO sau này. Việc tổ chức hội thảo cũng là cơ hội để xúc tiến, quảng bá di sản của bà trên toàn thế giới.

Ông Christian Manhart - Trưởng đại diện UNESCO tại Việt Nam nhấn mạnh những giá trị to lớn của di sản Hồ Xuân Hương.

Trong 6 nhân tài đất Việt từng được UNESCO vinh danh: Nguyễn Trãi (1980), Hồ Chí Minh (1990), Nguyễn Du (2015), Chu Văn An (2019), Hồ Xuân Hương và Nguyễn Đình Chiểu (2021) thì duy nhất chỉ có Hồ Xuân Hương là nữ. Với những giá trị tư tưởng, nghệ thuật mang tính quốc tế và vượt tầm thời đại, thơ Hồ Xuân Hương đã được dịch ra 12 thứ tiếng.

Cũng nằm trong chuỗi sự kiện này vào 15 giờ chiều 3/12, tại Trung tâm Văn hóa tỉnh Nghệ An sẽ khai mạc triễn lãm hội họa và thơ “ Hồ Xuân Hương – tài năng bí ẩn”. và 20 giờ cùng ngày sẽ diễn ra Lễ vinh danh và kỉ niệm 250 năm năm sinh (1772-2002), 200 năm ngày mất (1822-2022) của Nữ sĩ Hồ Xuân Hương tại Quảng trường Hồ Chí Minh, thành phố Vinh, Nghệ An.