Bí ẩn trong những lô hàng bị trả về

Theo thống kê của Bộ NNPTNT, từ đầu năm 2014 đến tháng 9.2015, đã có gần 32.000 tấn thủy sản Việt Nam XK đi các nước bị trả về. Lý do rất rõ ràng: Sản phẩm vì có dư lượng chất kháng sinh vượt mức cho phép. Trong 9 tháng, Việt Nam có 542 lô hàng thủy sản của 110 công ty XK bị 38 nước nhập khẩu (NK) trả về. Trung bình mỗi DN có 5 lô hàng không đảm bảo chất lượng bị trả về. Cá biệt, có một doanh nghiệp XK bị trả về đến 70 lô hàng.

Cụ thể, theo Bộ NNPTNT, trong thời gian nói trên, có 27 lô hàng thủy sản XK của Việt Nam bị thị trường Nhật Bản cảnh báo nhiễm hóa kháng sinh, tăng 1,28 lần so với cả năm trước (21 lô). Số lô hàng bị cảnh báo các chỉ tiêu hóa chất kháng sinh cấm tăng nhiều nhất 3,66 lần. Tương tự, tại thị trường EU, có 27 lô hàng thủy sản XK bị cảnh báo nhiễm hóa chất kháng sinh trong 9 tháng đầu năm, tăng 1,28 lần so với cả năm 2014. Phía EU đã có văn bản gửi Nafiqad nêu rõ 24 DN chế biến thủy sản của Việt Nam có lô hàng bị phát hiện vi phạm, đồng thời cảnh báo nếu tình hình không được cải thiện rõ rệt sẽ áp dụng các biện pháp bổ sung để bảo vệ sức khỏe người tiêu dùng Châu Âu.

Theo bà Tô Thị Tường Lan - Phó Tổng thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam, việc các lô hàng thủy sản XK của Việt Nam bị các nước trả về trước đây hằng năm đều có. Đặc biệt, trong hai năm 2014 và 2015 tình hình có dấu hiệu nghiêm trọng. Cụ thể, từ đầu năm 2014 đến tháng 9.2015, gần 32.000 tấn thủy sản Việt Nam XK đi các nước bị trả về vì có dư lượng chất kháng sinh vượt mức cho phép, đóng sai quy cách... Bà Lan lo ngại: “Thị trường Nhật Bản hiện nay đang tăng mức cảnh báo lên và kiểm soát kháng sinh với mức nghiêm ngặt gấp 10 lần thị trường khó tính nhất là Châu Âu. Việc kiểm soát hàm lượng kháng sinh là rất khó do quản lý từ vùng nguyên liệu không đồng bộ”.

Sử dụng kháng sinh vô tội vạ

Trao đổi với PV Báo Lao Động, ông Đào Văn Trí - Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu nuôi trồng thủy sản III - Bộ NNPTNT bày tỏ quan ngại về việc dùng kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản theo kinh nghiệm “truyền miệng”, hộ này học kinh nghiệm của hộ kia, thậm chí còn tăng liều lượng và hàm lượng “cho chắc ăn”. Đa phần các hộ chăn nuôi sử dụng hóa chất để xử lý nguồn nước, ao đầm; sử dụng kháng sinh để trị bệnh đều vượt liều lượng nhà sản xuất khuyến cáo. “Công nghệ một số nước cho phép sử dụng hóa chất và kháng sinh trong nuôi trồng thủy sản, nhưng phải giới hạn theo liều lượng, hàm lượng cho phép. Nhưng đa phần người nuôi tôm và thủy sản đều dùng vượt ngưỡng cho phép. Điều này khiến dư lượng kháng sinh, hóa chất còn lại trong thủy sản, đặc biệt là tôm ở mức cao vì không thể đào thải hết” - ông Đào Văn Trí cho biết.

Việc thu hoạch không đúng thời điểm cũng là nguyên nhân khiến tồn dư kháng sinh trong thủy sản cao. “Theo khuyến cáo, sau khi sử dụng kháng sinh 15 ngày tôm và các loài hải sản khác mới đào thải hết kháng sinh, thế nhưng có nhiều hộ nuôi trồng thủy sản đã thu hoạch không theo quy chuẩn này. Mặt khác, việc sử dụng kháng sinh quá liều còn gây ô nhiễm nguồn nước, khiến các vi sinh vật thích nghi và kháng kháng sinh. Điều này dẫn đến vòng luẩn quẩn là tôm bị bệnh - dùng kháng sinh - không tác dụng - tăng liều, khiến tồn dư kháng sinh tăng cao” - ông Trí cho biết thêm.

Cảnh báo “thức ăn tẩm kháng sinh”

Ông Nguyễn Như Tiệp - Cục trưởng Cục Quản lý chất lượng Nông lâm sản và Thủy sản (Nafiqad), Bộ NNPTNT - cho rằng một số thị trường khó tính, có các chỉ số cao nhưng vẫn đảm bảo các chỉ số ở Việt Nam hay các nước khác khi bị trả về vẫn có thể được tiêu thụ trong nước hoặc xuất sang những thị trường “dễ tính” hơn như Châu Phi, Trung Đông.

Ông Nguyễn Như Tiệp nói thêm: “Với những lô hàng bị trả lại vẫn ở trong mức độ an toàn cho phép (ví dụ như không đạt tiêu chuẩn về quy cách đóng gói-PV), thì có thể xuất khẩu sang nước khác nếu được nước đó chấp nhận. Về nguyên tắc, hàng XK bị trả về, cần được đánh giá lại các chỉ tiêu và có thể sử dụng để sản xuất thức ăn chăn nuôi nếu các chỉ số ở mức cho phép, nhưng không được cho gia súc, gia cầm ăn trực tiếp mà phải qua chế biến”.

Đó là câu chuyện của những con tôm, con cá xuất khẩu và một sự thật là lượng kháng sinh trong sản phẩm khiến các thị trường Nhật Bản, EU “kinh hãi” thì chúng ta lại có thể chấp nhận. Vậy, còn bao nhiêu tấn tôm, cá đi thẳng từ nơi sản xuất, vào các siêu thị rồi đi thẳng vào miệng người tiêu dùng? Trong khi cả Bộ Y tế lẫn Bộ NNPTNT vẫn chưa có những cảnh báo cụ thể nào về nguy cơ của những thức ăn có dư lượng kháng sinh cao trên thị trường. Năm ngoái, Đại biểu Quốc hội Trần Ngọc Vinh nói một câu lạnh gáy: “Con đường từ dạ dày đến nghĩa địa chưa bao giờ ngắn thế”. Thức ăn “tẩm kháng sinh” đã làm cho con đường này ngắn hơn. (còn nữa)