Trong bối cảnh doanh nghiệp tư nhân – đặc biệt là các doanh nghiệp công nghệ cao, doanh nghiệp nhỏ và vừa (DNNVV) và doanh nghiệp khởi nghiệp sáng tạo (startup) – vẫn đang gặp khó khăn trong việc tiếp cận nguồn lực đất đai, vốn và công nghệ, các đề xuất lần này được xem là lời giải mang tính cấu trúc cho bài toán "gỡ nút thắt" lâu dài.

Dự thảo nghị quyết gồm 7 chương, 17 điều, với 5 nhóm chính sách lớn, trong đó nhóm tạo điều kiện tiếp cận đất đai và mặt bằng sản xuất nhận được nhiều sự quan tâm nhất. Đây cũng là nhóm giải pháp được kỳ vọng sẽ tạo ra những chuyển biến mạnh mẽ nhất trong việc thu hút, nuôi dưỡng và giữ chân các doanh nghiệp tư nhân có tiềm năng tăng trưởng cao.

Ưu tiên hạ tầng và mặt bằng sản xuất cho doanh nghiệp sáng tạo

Cụ thể, Chính phủ đề xuất sử dụng ngân sách địa phương để đầu tư xây dựng hệ thống hạ tầng thiết yếu cho các khu công nghiệp, cụm công nghiệp và vườn ươm công nghệ – bao gồm chi phí giải phóng mặt bằng, bồi thường, tái định cư cũng như xây dựng các công trình hạ tầng như giao thông, cấp điện – nước, xử lý nước thải, thông tin liên lạc.

Sau khi hạ tầng được hoàn thiện, các chủ đầu tư được hỗ trợ sẽ phải dành một phần diện tích đất đã có hạ tầng sẵn để cho doanh nghiệp công nghệ cao tư nhân, DNNVV và startup thuê hoặc thuê lại. Theo quy định, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh sẽ căn cứ điều kiện thực tế để bố trí diện tích ưu tiên, đảm bảo trung bình 20 ha mỗi khu hoặc ít nhất 5% tổng diện tích khu đất – áp dụng với các khu công nghiệp, cụm công nghiệp thành lập sau khi nghị quyết có hiệu lực.

Bên cạnh đó, dự thảo cũng đề xuất mức hỗ trợ cụ thể: giảm ít nhất 30% tiền thuê lại đất trong vòng 5 năm kể từ ngày ký hợp đồng thuê. Mức giảm này sẽ do từng địa phương quyết định, căn cứ vào khả năng ngân sách, quy mô khu công nghiệp và nhu cầu phát triển kinh tế địa phương. Phần hỗ trợ này sẽ được Nhà nước hoàn trả cho các chủ đầu tư theo quy định.

Ông Nguyễn Văn Thân, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam, chính sách này không chỉ tạo động lực cho doanh nghiệp mở rộng sản xuất, mà còn thể hiện sự thấu hiểu và đồng hành thực chất của Nhà nước với khu vực kinh tế tư nhân – một thành phần đang ngày càng thể hiện rõ vai trò dẫn dắt trong nền kinh tế.

Kỳ vọng tạo đòn bẩy cho doanh nghiệp đổi mới sáng tạo

Nhiều chuyên gia cho rằng, chính sách ưu tiên đất đai và giảm tiền thuê đất không chỉ giúp giảm chi phí đầu vào, mà còn mang lại sự ổn định lâu dài trong kế hoạch phát triển của doanh nghiệp, đặc biệt là trong các lĩnh vực công nghệ cao, đổi mới sáng tạo, chuyển đổi số – vốn đòi hỏi chu kỳ đầu tư dài và chi phí cố định lớn.

Ông Phan Đức Hiếu, Ủy viên thường trực Ủy ban Kinh tế của Quốc hội nhận định, “Nhiều doanh nghiệp công nghệ Việt Nam đã đạt tầm khu vực và quốc tế, nhưng lại gặp khó khăn khi muốn mở rộng quy mô trong nước. Những chính sách ưu đãi thực chất như thế này sẽ giúp Việt Nam giữ chân doanh nghiệp giỏi, không để họ phải 'chảy máu' sang các nước khác vì chi phí thấp hơn.”

Một trường hợp điển hình là Công ty công nghệ AHT – startup trong lĩnh vực tự động hóa đã lọt top 50 doanh nghiệp đổi mới sáng tạo khu vực Đông Nam Á, nhưng hiện vẫn đang phải thuê lại đất trong một cụm công nghiệp nhỏ ở ngoại ô Hà Nội với chi phí gần 200 triệu đồng/ha/năm. Đại diện công ty cho biết, nếu được hỗ trợ theo chính sách mới, doanh nghiệp sẽ mở rộng quy mô thêm 300 nhân sự và xây dựng trung tâm R&D ngay trong nước thay vì chuyển sang Singapore như kế hoạch ban đầu.

Chính sách giảm chi phí thuê đất cho doanh nghiệp sáng tạo không phải là điều mới mẻ trên thế giới. Tại Singapore, chính phủ hỗ trợ đến 70% chi phí thuê mặt bằng cho startup công nghệ trong 5 năm đầu. Tại Hàn Quốc, các doanh nghiệp công nghệ cao được cấp đất tại các “công viên đổi mới” với chi phí gần như bằng 0 trong thời gian đầu tiên.

Việc Việt Nam triển khai chính sách tương tự cho thấy tầm nhìn chiến lược trong việc xây dựng hệ sinh thái đổi mới sáng tạo nội địa, thay vì phụ thuộc vào đầu tư ngoại.

“Việc ưu tiên doanh nghiệp nhỏ – vừa và khởi nghiệp là chọn đúng trọng tâm. Bởi đây là khu vực có tính linh hoạt cao, khả năng tạo việc làm lớn, nhưng cũng là đối tượng dễ bị tổn thương nếu không có sự hỗ trợ chính sách phù hợp,” – TS. Nguyễn Đình Cung, nguyên Viện trưởng CIEM, chia sẻ.