Hội thảo có sự tham dự của lãnh đạo Hiệp hội Doanh nghiệp của Thương binh và Người khuyết tật Việt Nam, Tạp chí Điện tử Hòa Nhập, TS. Phạm Gia Yên – nguyên Chánh Thanh tra Bộ Xây dựng, cùng nhiều chuyên gia, doanh nghiệp trong lĩnh vực xây dựng, bất động sản và an sinh xã hội.

Các đại biểu tham dự Hội thảo.

Nhà ở xã hội cho người có công với cách mạng là một trong những chính sách an sinh mang ý nghĩa chính trị, thể hiện rõ đạo lý “Uống nước nhớ nguồn” của dân tộc. Tuy nhiên, việc hiện thực hóa các chính sách này vẫn còn gặp nhiều thách thức, từ thủ tục pháp lý, nguồn vốn đến quỹ đất, đòi hỏi sự chung tay của cả hệ thống chính trị và cộng đồng doanh nghiệp.

Ông Trần Hồng Quảng, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp của Thương binh và Người khuyết tật Việt Nam phát biểu khai mạc hội thảo.

Phát biểu tại Hội thảo, TS. Phạm Gia Yên – nguyên Chánh Thanh tra Bộ Xây dựng nhấn mạnh, để chính sách nhà ở xã hội thực sự đi vào cuộc sống, điều kiện tiên quyết là sự chủ động và trách nhiệm của các chủ thể tham gia tổ chức thực hiện. Theo ông, những vướng mắc, bất cập phát sinh trong quá trình triển khai cần được phản ánh kịp thời, thẳng thắn và phải đi kèm với các đề xuất cụ thể nhằm tháo gỡ từ thực tiễn.

“Chính sách dù đúng và nhân văn đến đâu, nếu không được tổ chức thực hiện một cách quyết liệt, có trách nhiệm thì cũng khó phát huy hiệu quả”, TS. Phạm Gia Yên khẳng định.

TS. Phạm Gia Yên – nguyên Chánh Thanh tra Bộ Xây dựng (ngoài cùng bên phải).

Theo Tiến sĩ, trong giai đoạn 2024 – 2025, nhà ở xã hội đã trở thành vấn đề mang tầm quốc gia, nhận được sự quan tâm đặc biệt của Đảng và Nhà nước. Nhu cầu nhà ở của người thu nhập thấp, người lao động và người có công ngày càng gia tăng, tạo áp lực lớn đối với công tác bảo đảm an sinh xã hội và ổn định xã hội lâu dài.

Thời gian qua, Quốc hội và Chính phủ đã ban hành nhiều nghị quyết nhằm tháo gỡ các điểm nghẽn trong hệ thống pháp luật về phát triển nhà ở xã hội. Đáng chú ý là Nghị quyết số 201/2025/QH15, cho phép xem xét áp dụng cơ chế chỉ định thầu, chỉ định nhà đầu tư đối với một số dự án nhà ở xã hội. Theo ông, cơ chế này đã góp phần tháo gỡ nhiều dự án tồn đọng kéo dài nhiều năm, đặc biệt tại Hà Nội là địa bàn có nhu cầu nhà ở xã hội rất lớn.

Bên cạnh đó, các quy định mới cũng mở ra cơ chế liên doanh, liên kết, tạo điều kiện để doanh nghiệp có năng lực và kinh nghiệm tham gia triển khai dự án. Ông cho rằng đây là giải pháp thực tế và khả thi, vừa huy động được nguồn lực xã hội, vừa rút ngắn thời gian chuẩn bị và triển khai dự án.

Tuy nhiên, theo TS. Phạm Gia Yên, điểm nghẽn lớn nhất hiện nay không nằm ở thiếu chủ trương, mà ở khâu tổ chức thực thi. Tại nhiều địa phương, thủ tục đầu tư còn rườm rà, quy trình lựa chọn chủ đầu tư, xác định giá đất, thẩm định thiết kế còn chồng chéo; việc phân cấp chưa rõ ràng, trách nhiệm chưa gắn với người đứng đầu, dẫn tới tình trạng dự án bị kéo dài, đội chi phí và chậm tiến độ.

“Luật đã có nhiều điểm tiến bộ, nhưng nếu không cải cách mạnh mẽ thủ tục đầu tư, không làm rõ trách nhiệm giữa các cấp, thì doanh nghiệp vẫn rất e ngại khi tham gia phát triển nhà ở xã hội”, ông nhận định.

Cũng theo Tiến sĩ, quy trình đầu tư xây dựng nhà ở xã hội hiện nay vẫn đòi hỏi nhiều thời gian, từ khâu giao đất, thẩm định thiết kế đến phê duyệt quy hoạch. Ngay cả trong điều kiện thuận lợi, một dự án cũng cần từ một đến hai năm mới có thể đủ điều kiện đưa sản phẩm ra thị trường.

Đáng lưu ý, tình trạng cung không đáp ứng đủ cầu đang diễn ra khá phổ biến, dẫn tới sự cạnh tranh gay gắt và tiềm ẩn nguy cơ phát sinh tiêu cực. Có những dự án chỉ vài trăm đến một nghìn căn hộ nhưng lượng hồ sơ đăng ký vượt xa khả năng đáp ứng. Trong khi đó, chi phí vật liệu xây dựng tăng cao, giá bán nhà ở xã hội bị khống chế ở mức thấp khiến lợi nhuận của chủ đầu tư không lớn, làm giảm sức hấp dẫn của phân khúc này.

“Làm nhà ở xã hội không thể kỳ vọng lợi nhuận cao. Đây là lĩnh vực mang tính nhân đạo, đòi hỏi cái tâm, sự dũng cảm và năng lực quản lý thực sự của doanh nghiệp”, ông nhấn mạnh.

Đối với nhà ở xã hội dành cho người có công, TS. Phạm Gia Yên cho rằng không nên chỉ nhấn mạnh yếu tố giá rẻ, mà cần đặt chất lượng sống làm tiêu chí trung tâm, nhất là đối với các đối tượng là thương binh nặng, người cao tuổi, người khuyết tật. Cần có cơ chế linh hoạt hơn, phù hợp với đặc thù từng nhóm đối tượng và điều kiện thực tế của từng địa phương.

Theo TS. Phạm Gia Yên, một chính sách nhà ở xã hội bền vững phải đảm bảo hài hòa lợi ích của ba bên: Nhà nước – doanh nghiệp – người thụ hưởng. Nếu doanh nghiệp chỉ “gánh” trách nhiệm xã hội mà không có cơ chế chia sẻ rủi ro hợp lý, chính sách sẽ khó đi vào thực tiễn.

Khi chính sách được triển khai minh bạch, quyết liệt, chuyển mạnh từ tiền kiểm sang hậu kiểm và gắn trách nhiệm rõ ràng cho từng cấp, từng khâu, nhà ở xã hội cho người có công mới thực sự trở thành những mái ấm đúng nghĩa, góp phần bảo đảm an sinh xã hội một cách bền vững và thực chất.