Bà Nguyễn Thị Hạnh - Phó chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh trao Bằng xếp hạng “Di tích lịch sử cấp Quốc gia” Miếu Ông, Miếu Bà cho huyện Ba Chẽ

Khu di tích lịch sử Miếu Ông - Miếu Bà tại xã Nam Sơn (Huyện Ba Chẽ) là cụm di tích thời Trần, có lịch sử hơn 700 năm, liên quan đến cuộc hành quân chiến lược để tạo thế và lực chống quân Nguyên năm 1285.

Miếu Ông là nơi thờ Đức thánh Phù Trần tả tướng quân Lê Bá Đức, người có công phù Nhà Trần đánh giặc tại Ba Chẽ. Theo thư tịch cổ vào tháng 02/1285, trong cuộc hành quân chiến lược để tạo thế và lực chống quân Nguyên Mông, Thái Thượng Hoàng Trần Thánh Tông và Vua Trần Nhân Tông đã đi qua sông Ba Chẽ, tại đây hai Vua đã thực hiện chiến lược rời thuyền đi bộ đến Thủy Chú để tiếp tục hành trình vào Thanh Hóa.

Miếu Bà là nơi thờ Mẫu Thượng Ngàn (tức Bà chúa của rừng xanh), theo truyền thuyết Mẫu là con gái của Sơn Tinh (tức Tản viên Sơn Thánh) và công chúa Mỵ Nương (con gái Vua Hùng thứ 18). Bà đã có công dạy những người dân miền núi cách trồng cây ăn quả, trồng lúa nương, đắp ruộng bậc thang, dựng nhà cửa, hái cây thuốc chữa bệnh…

Di tích Miếu Bà bên sông là nơi thờ Mẫu Thượng Ngàn

Trải qua thăng trầm của thời gian, Miếu Ông - Miếu Bà đã xuống cấp. Do đó để bảo tồn, gìn giữ, phát huy giá trị khu di tích này và nhằm đáp ứng nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng, văn hóa, tâm linh cho nhân dân và du khách thập phương, đồng thời giáo dục truyền thống yêu nước cho thế hệ trẻ. Năm 2014, công trình di tích Miếu Bà đã được xây dựng lại và hoàn thành đưa vào sử dụng với diện tích trên 200m2, quy mô 3 gian 2 chái. Tiếp đó, năm 2015, Miếu Ông được khởi phục xây dựng trên nền móng miếu cổ với tổng diện tích 500m2, công trình được xây dựng theo kiến trúc chữ Đinh truyền thống, 3 gian 2 chái, mái lợp ngói ngũ hài, với nguồn kinh phí trên 6 tỷ đồng, chủ yếu huy động từ nguồn xã hội hóa.

Với giá trị quan trọng về lịch sử, văn hóa, cụm di tích Miếu Ông - Miếu Bà được công nhận là di tích lịch sử cấp tỉnh năm 2012. Năm 2013, Miếu Ông - Miếu Bà đã được xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh và năm 2014, UBND tỉnh đã phê duyệt quy hoạch khu di tích lịch sử với diện tích 5ha, gồm đền thờ Miếu Ông, Miếu Bà, chùa và một số hạng mục khác. Cùng với đó, theo quy hoạch, ngoài di tích Miếu Ông - Miếu Bà, một số công trình khác cũng sẽ được xây dựng như chùa, hệ thống đường giao thông và một số công trình phụ trợ khác.

Sau khi tổ chức Hội thảo về giá trị lịch sử Cụm di tích có sự tham gia của Giáo sư sử học Lê Văn Lan và nhà nghiên cứu khoa học và văn hóa Vũ Khiêu đã khẳng định khu di tích Miếu Ông - Miếu Bà có giá trị lịch sử văn hoá to lớn gắn với hoạt động quân sự của Vua tôi nhà Trần trong cuộc kháng chiến chống quân Nguyên lần thứ 2 ở thế kỷ XIII. Ngày 23/6/2013, Miếu Ông - Miếu Bà đã được xếp hạng Di tích lịch sử cấp tỉnh Quảng Ninh.

 Vật phẩm tiến cúng trong Lễ hội Bàn Vương của người Dao

Chuỗi lễ hội văn hóa các dân tộc thiểu số ở địa phương như: Lễ hội Bàn Vương năm 2020 của người Dao và Hội Trà hoa vàng lần thứ III, quảng bá thành tựu kinh tế, tinh thần năng động của người dân địa phương đã xóa cung cách làm ăn cũ tự sản tự tiêu, chuyển sang sản xuất hàng hóa trong nền kinh tế thị trường, sản phẩm OCOP tiêu biểu như trồng dược liệu quý gồm: Trà hoa vàng, ba kích... Lễ kết hợp với hội, còn có các trò chơi dân gian đậm đà bản sắc truyền thống của các dân tộc huyện miền núi Ba Chẽ, qua đó nhằm phát huy mạnh mẽ những giá trị bản sắc văn hóa truyền thống của dân tộc; cầu cho mùa màng tươi tốt, người người khỏe mạnh, nhà nhà hạnh phúc; tạo sự gắn kết cộng đồng trong khối thống nhất của tinh thần đoàn kết tương thân, tương ái của dân tộc; góp phần xây dựng và giữ gìn phát huy những giá trị văn hóa, dân tộc và truyền thống lịch sử văn hóa tín ngưỡng địa phương.