Sau bán lẻ, ngành nhựa Việt Nam sẽ về tay người Thái?

Lo hút đầu tư nước ngoài, DN nội bị bỏ bê?

Các chuyên gia kinh tế mổ xẻ những chính sách ưu đãi cho các nhà đầu tư nước ngoài như Tập đoàn Formosa (Đài Loan) “quá đáng” so với các doanh nghiệp (DN) trong nước.

PGS. TS Nguyễn Thừa Lộc và TS Nguyễn Thị Thanh Hiếu (Đại học Kinh tế Quốc dân) đều đồng thuận với một số ý kiến của các chuyên gia khi đánh giá: “Môi trường kinh doanh ở Việt Nam không bình đẳng, nhiều rào cản và thiếu an toàn. Hiện chính sách ưu đãi các nhà đầu tư nước ngoài quá đáng so với DN trong nước dẫn tới cạnh tranh không bình đẳng”.

Dẫn chứng cho nhận định trên, PGS. TS Nguyễn Thừa Lộc cho hay, Dự án Khu liên hợp gang thép của Tập đoàn Formosa (Đài Loan) đã nhận được rất nhiều ưu đãi “quá đáng” như được áp dụng mức thuế thu nhập DN 10% trong khi DN trong nước từ 1/1/2016 đã phải chịu mức 20%.

Họ được 4 năm miễn thuế thu nhập DN và được giảm 50% số thuế phải nộp cho 9 năm tiếp theo, giảm 50% thuế thu nhập cá nhân với người có thu nhập cao, miễn thuế nhập khẩu máy móc, thiết bị và phương tiện vận tải chuyên dùy, miễn thuế tài nguyên và giảm tới 40% phí bảo vệ môi trường với hoạt động hút cát, san nền…

“Chưa nói tới các ưu đãi khi giải phóng mặt bằng, có cơ sở hạ tầng điện, nước đầy đủ, ít chịu sự kiểm tra, kiểm soát của các cơ quan chức năng. Môi trường như vậy đã tạo ra sự không bình đẳng giữa các DN”, ông Nguyễn Thừa Lộc khẳng định.

Đồng quan điểm, TS Nguyễn Thị Thanh Hiếu cho rằng do mải mê đẩy mạnh xuất khẩu, thu hút đầu tư nước ngoài, kinh tế tư nhân trong nước nói chung và DN siêu nhỏ nói riêng đang bị bỏ rơi, gặp nhiều khó khăn trong kinh doanh.

“Ngay cả các DN bán lẻ lớn như Saigon Coop cũng chỉ có 1.000 tỷ đồng vốn tự có, chỉ đủ 15 – 20% nhu cầu kinh doanh, còn lại phải đi vay trong khi lãi suất cho vay ở Việt Nam vẫn ở mức từ 7 – 11%/năm, gấp 2 – 3 lần so với các mức lãi suất của các nước khác trong khu vực như Phillipines (2,2%/năm) hay Malaysia (2,1%/năm). Với mức lãi suất đắt đỏ như vậy, DN Việt không thể cạnh tranh được với các DN ngoại”, bà Thanh Hiếu nêu quan điểm.

DN nội tăng nhưng không bền vững

Điểm đáng quan ngại là trong các tháng đầu năm 2017, số lượng DN thành lập mới tuy có tăng nhưng số lượng DN ngừng hoạt động và giải thể bằng khoảng 1/2 so với số lượng DN mới thành lập. Về thực chất, quy mô DN không có nhiều cải thiện, số lao động trung bình trên một DN dao động khoảng 30 người- thấp hơn rất nhiều so với tiêu chí DN nhỏ (dưới 50 lao động).

Khảo sát của VCCI cho thấy, liên tục trong ba năm liền 2014, 2015 và 2016, khối các DN trong nước liên tục bị lép vế so với khối DN ngoại và xuống dốc trên cả 3 phuơng diện: Bất luận cán cân thương mại của cả nước thế nào thì DN trong nước triền miên nhập siêu; tỷ trọng trong kim ngạch xuất khẩu teo tóp dần chỉ còn chiếm 28,4 % trong năm 2016; tốc độ tăng trưởng xuất khẩu của khối DN trong nước luôn thấp hơn so tốc độ tăng trưởng chung, năm 2016 là 4,8% (so với tốc độ chung là 8,6%).

Do quy mô DN quá nhỏ và thiếu các DN “đầu tàu” nên ngành công nghiệp hỗ trợ của VN vẫn phát triển ì ạch. Các DN FDI chủ yếu nhập các linh kiện và mua nguồn nguyên liệu chủ yếu từ nước ngoài hoặc từ mạng lưới sẵn có, “góp phần” đáng kể cho việc thâm hụt cán cân thương mại và chuyển giá. Nghịch lý là tỷ lệ DN FDI thua lỗ vẫn cao nhất so với khối DN nhà nước và ngoài nhà nước, nhưng các nhà đầu tư vẫn coi VN là địa điểm đầu tư hấp dẫn và các chỉ số về hiệu suất sinh lời trên tài sản của khu vực FDI vẫn là cao nhất so với các khu vực DN còn lại.

Cùng với đó, năng lực quản trị DN, quản trị công ty của các DN VN còn rất hạn chế. Sự yếu kém về quản trị cũng làm cho DN VN “chậm lớn”, đông về số lượng nhưng yếu kém về chất lượng. Việc VN mới có khoảng 700 DN niêm yết trên thị trường chứng khoán và với việc áp dung các thực tiễn tốt về quản trị công ty ở mức rất hạn chế so với ASEAN 4 đang là một thách thức lớn để các DN VN xây dựng được niềm tin đối với các nhà đầu tư, đối tác kinh doanh của mình và phát triển thương hiệu…

Xét về năng lực của DN, hiệu quả sử dụng lao động trong giai đoạn 2007-2015 đã không được cải thiện nhiều mà còn giảm đi, từ 17,3 lần năm 2007 xuống còn 14,2 lần năm 2015. Hiệu quả sử dụng nguồn vốn của DN cũng ngày càng giảm. Tỷ lệ DN kinh doanh thua lỗ đã tăng cao trở lại trong giai đoạn 2011-2015 với mức trung bình khoảng 40,9%. Hiệu suất sinh lợi trên tài sản của các DN trong nền kinh tế giảm từ 6,6% năm 2012 xuống còn 3,2% năm 2015.

Dự cảm của DN năm 2017 về mức cải thiện về “Lợi nhuận trên một đơn vị sản phẩm” hiện đang ở mức thấp nhất so với các chỉ số khác (Năng suất lao động, tổng doanh số...) cho thấy hiệu quả sử dụng vốn của các DN VN vẫn đang là một vấn đề lớn khi các sản phẩm VN sản xuất chưa tạo ra được giá trị gia tăng cao.