Nghị định 63/2014/NĐ của Thủ tướng Chính phủ và Thông tư của Bộ KH&ĐT hướng dẫn về mua sắm hàng hoá quy định hồ sơ mời thầu: “Không được đưa ra các điều kiện nhằm hạn chế sự tham gia của các nhà thầu nhằm tạo lợi thế cho một, hoặc một số nhà thầu gây ra sự canh tranh không bình đẳng như nêu nhãn hiệu, xuất xứ cụ thể của hàng hóa, kể cả việc nêu tên nước, nhóm nước, vùng lãnh thổ gây ra sự phân biệt đối xử”.

Điều 89 Luật Đấu thầu cấm các hành vi không bảo đảm công bằng, minh bạch: “Nêu yêu cầu cụ thể về nhãn hiệu, xuất xứ hàng hóa trong hồ sơ mời thầu đối với gói thầu mua sắm hàng hóa, xây lắp hoặc gói thầu hỗn hợp khi áp dụng hình thức đấu thầu rộng rãi, đấu thầu hạn chế”. 

Ở tỉnh Bạc Liêu, quyết định phê duyệt “Hồ sơ mời thầu gói số 2: Y cụ- Bông băng- Vật tư y tế năm 2021-2022” của Bệnh viện Đa khoa do Giám đốc Mã Quốc Thiện ký ngày 16/8/2021 trị giá hơn 96 tỷ đồng. Trong danh mục hàng hóa thiết bị cần mua sắm, nhiều sản phẩm ghi rõ luôn tên của hãng sản xuất, nước sản xuất và kèm thêm cụm từ “hoặc đương đương”.

Đơn cử: Khớp háng toàn phần không xi măng góc cổ chuôi 137 độ, taper 10/12 Integrale – Freeliner. Hồ sơ đưa ra nhiều chỉ số, thông số. Tiêu chuẩn kỹ thuật: “Cuống xương đùi (Stem): có 7 kích cỡ từ 1-7. Vật liệu: anodized TA6V, phủ  80µm Hydroxyapatite toàn thân (HAP). Góc cổ chuôi (Neck Angle): 137 độ, taper 10/12. Đầu xương đùi (Femoral head): Chất liệu Hợp kim M30NW, kích cỡ 32mm, 36mm. Ổ cối (Cup): Chất liệu Titanium, bên ngoài được phủ 2 lớp Plasma Sprayed Titanium (400µm - 600µm) và HydroxyApatite (HA) 80µm. Chén ổ cối có vành xích đạo cao hơn chén lót 2.6mm nhằm phòng tránh va chạm giữa cổ xương đùi và mép chén sứ lót bên trong, duy trì sự định hướng của chén lót PEXEL - E. Thiết kế 4 lỗ bắt vít với nhiều hướng khác nhau. Kích cỡ: từ 46-62mm. Lớp đệm (Insert): Chất liệu Vitamin E highly crosslinked (PEXEL-E®) ngăn ngừa oxy hóa và giảm độ mài mòn. Đường kính trong 32mm, 36mm. Vít cố định ổ cối: Chất liệu Titanium, đường kính vít 6mm, chiều dài 20-50mm, có thể bắt tối đa 4 vít trên 1 ổ cối. Hộp/Cái”. Số lượng 13 bộ, đơn giá 69 triệu, thành tiền 897 triệu đồng. Cuối cùng ghi luôn là: Hãng sản xuất, nước sản xuất “Amplitude-Pháp hoặc tương đương”.

Sản phẩm: Đầu thắt giãn tĩnh mạch thực quản gồm 7 vòng thắt. Tiêu chuẩn kỹ thuật: “Đầu thắt dùng cho tĩnh mạch thực quản bị giãn gồm 7 vòng thắt làm bằng cao su mềm, tương thích đường kính ngoài ống soi 9-11mm. Có 1 kim bơm rửa, 1 dụng cụ kéo dây, cấu trúc 2 sợi kéo. 5 cái/hộp”. Số lượng 180 cái, đơn giá 875.000 đồng, thành tiền 157,5 triệu đồng. Hãng sản xuất, nước sản xuất: “ZKSK - Trung Quốc hoặc tương đương”.

Chiếu theo Nghị định 63/2014/NĐ và Thông tư của Bộ KH&ĐT, liệu hồ sơ mơi thầu của BV Bạc Liêu có làm đúng khi nêu nhãn hiệu, xuất xứ cụ thể của hàng hóa? Từ đó, một chuyên gia trong lĩnh vực đấu thầu phân tích: Ghi hàng hóa với các tiêu chuẩn đặc trưng của sản phẩm do hãng sản xuất, nước sản xuất cụ thể là không công bằng; dù ghi thêm hai chữ “tương đương” cũng không có giá trị trong đấu thầu. Bởi vì trên thế giới không thể có các hãng tương đương và các nước tương đương. Tương đương chỉ dùng cho tiêu chuẩn kỹ thuật. Nếu đã ghi "tương đương" thì hồ sơ mời thầu cần ghi rõ những sản phẩm thế nào là đạt tương đương để chấm thầu chọn được sản phẩm phù hợp, tiêu chuẩn không quá thấp và quá cao, đảm bảo công bằng, đúng luật.

Hồ sơ mời thầu ghi tên hãng sản xuất hoặc 'tương đương' có phải là một cách lách luật trong đấu thầu?

Còn ở thành phố Đà Nẵng, quyết định “phê duyệt hồ sơ mời thầu các gói thầu mua sắm hóa chất, vật tư tiêu hao cho các đơn vị trực thuộc Sở Y tế năm 2021 – 2023” của Sở Y tế do Giám đốc Ngô Thị Kim Yến ký ngày 13/7/2021. Trong hồ sơ mời thầu có mục “Đặc tính, thông số kỹ thuật (hoặc tương đương)”. Bạn đọc cho rằng, điều này cũng không có giá trị đấu thầu.

Gói thầu số 20, tên hàng hóa: “Thủy tinh thể mềm 1 mảnh, đa tiêu cự kèm dụng cụ đặt nhân, dùng cho vết mổ nhỏ”. Số lượng mời thầu 480 cái.

Hàng hóa được nêu: “Đặc tính, thông số kỹ thuật (hoặc tương đương): … Chỉ số khúc xạ là 1,46; chỉ số ABBE 58. Thiết kế kính theo bảng phiến 4 cạnh càng hình dĩa, thiết kế optic bờ vuông chống đục bao sau 360 độ. Tiêu điểm nhìn gần +3,75D, phân bố ánh sáng theo tỷ lệ 65% cho nhìn xa và 35% cho nhìn gần. Đặt qua vết mổ nhỏ 1,8 mm; công nghệ MISC, vòng khúc xạ và nhiễu xạ được thiết kế trên bề mặt trước optic, optic dạng phi cầu với cầu sai điều chỉnh -0,18µm, đường kính optic 6mm, chiều dài 11mm. Độ dày càng kính 0,25mm. Góc Haptic 0 độ. Xử lý bề mặt Thủy Tinh Thể bằng công nghệ SMP (Smooth micro phase), giảm nhiễu loạn ánh sáng. Hằng số A là 117,8. Độ sâu tiền phòng ACD 4,75…”.

Ý kiến phản ánh cho rằng: “Chỉ số khúc xạ 1,46; chỉ số ABBE 58” là đặc trưng sản phẩm của một hãng. “Hằng số A là 117,8; Độ sâu tiền phòng ACD 4,75” là hằng số riêng về sản phẩm của một hãng, không phải tiêu chuẩn kỹ thuật của sản phẩm, không liên quan đến chất lượng sản phẩm. Những con số “Cầu sai điều chỉnh -0,18µm, đường kính optic 6mm, chiều dài 11mm” là dấu hiệu sản phẩm cụ thể của một hãng. Còn “Công nghệ MICS” là chữ viết tắt tiếng Anh, dấu hiệu chỉ định thầu cho sản phẩm cụ thể, bởi trên thị trường còn có nhiều sản phẩm dùng ngôn ngữ khác. Vậy chữ “tương đương” đi kèm không có giá trị trong đấu thầu?

Ở gói thầu số 25, tên hàng hóa: “Thủy tinh thể nhân tạo mềm, 1 mảnh, đơn tiêu, 4 càng”. Số lượng mời thầu  4.070 bộ. “Đặc tính, thông số kỹ thuật (hoặc tương đương): Thủy tinh thể nhân tạo mềm đơn tiêu. Chất liệu: Copolymer (được tạo ra Hydrophilic-Hydrophobic copolymer cấu tạo gồm 2-HEMA (2-hydroxyethyl Methacrylate) và EOEMA (2-ethyloxyethyl methacrylate) với 1 phân tử chromophore…”.

Theo ý kiến bạn đọc, việc nêu “Copolymer (được tạo ra Hydrophilic-Hydrophobic copolymer cấu tạo gồm 2-HEMA (2-hydroxyethyl Methacrylate) và EOEMA (2-ethyloxyethyl methacrylate) với 1 phân tử chromophore” là chỉ định cho 1 sản phẩm cụ thể và chữ “tương đương” đã không có giá trị. Bởi thực tế đã xảy ra, sản phẩm này trúng thầu tại Bệnh viện Đa khoa Kiên Giang với đơn giá 3.800.000 đồng; trong khi các sản phẩm khác có cùng chất liệu Copolymer nhưng không ghi chi tiết cụ thể như trên thì bị đánh trượt, giá trung bình chỉ 3.000.000 đồng. 

Việc chủ đầu tư đưa ra hồ sơ mời thầu với các loại sản phẩm ghi các thông số ký hiệu cụ thể, hãng sản xuất cụ thể, tên nước cụ thể kèm cụm từ "tương đương" liệu có phải là cách lách luật nhằm ưu ái cho một doanh nghiệp nào đó đang nhập khẩu thiết bị có những thông số chính xác như thế? Điều này khiến có nhà thầu cho rằng họ đang bị làm khó. Bạn đọc phản ánh cũng cho rằng các cơ quan quản lý đấu thầu và cơ quan pháp luật cần làm rõ.