Ngày 9/4/1968, Hồ Chủ tịch viết thư gửi Bộ Chính trị căn dặn: “Ở miền Nam, ta phải tuyên truyền giải thích thế nào, để tránh khỏi địch dò đoán được chiến lược chiến thuật ngoại giao của ta; đồng thời tránh được đồng bào, chiến sĩ và cán bộ hiểu lầm, tưởng rằng miền Bắc lại bỏ rơi miền Nam”. Như vậy, người đã đánh giá vai trò và giao trách nhiệm cho công tác tuyên truyền trước khi bước vào mặt trận mới – Mặt trận ngoại giao.

Trong quá trình diễn ra Hội nghị Paris và trong việc giám sát thực thi Hiệp định Paris, các đoàn của ta đã thực hiện thắng lợi lời dặn của Bác Hồ. Tại Hội nghị Paris, đoàn đàm phán của Việt Nam Dân chủ Cộng hòa có 8 tổ, thì tổ báo chí là lực lượng hùng hậu, đã tổ chức gần 500 cuộc họp báo và gần 1000 lần trả lời phỏng vấn báo chí.

Hoạt động báo chí của ta tại trại Davis tiếp tục phát huy được vai trò lịch sử của thời đại đã giao phó. Thấm nhuần chỉ đạo của Trung ương Đảng và Quân ủy Trung ương: Phải coi đây là hoạt động đấu tranh mũi nhọn quan trọng để tranh thủ sự ủng hộ của dư luận tiến bộ, yêu chuộng hòa bình trên thế giới và ngay trong hàng ngũ của kẻ thù.

Ban Thông tấn báo chí trong trại Davis , Đại tá Võ Đông Giang ngồi giữa.

Bộ Quốc phòng lựa chọn các nhà báo và cán bộ kỹ thuật có trình độ nghiệp vụ cao, có lập trường quan điểm đúng, rõ ràng, có bản lĩnh chính trị vững vàng, có đức hy sinh, dũng cảm… biệt phái thành các sĩ quan báo chí. Các nhà báo và kỹ thuật viên đã có mặt trong trại David, được biên chế thành Ban Thông tấn báo chí của cả hai đoàn (Đoàn Chính phủ Việt Nam dân chủ cộng hòa, đoàn chính phủ cách mạng lâm thời cộng hòa miền Nam Việt Nam). Quán triệt tin thần chỉ đạo của Bác Hồ, hai đoàn “tuy hai nhưng là một”. Ban Thông tấn báo chí do đồng chí Võ Đông Giang – Đại tá Phó trưởng đoàn chính phủ cách mạng lâm thời miền Nam Việt Nam trực tiếp phụ trách, đồng thời là người phát ngôn của Đoàn. Ban Thông tấn báo chí gồm 32 người, biên chế thành ba bộ phận chính: phóng viên tin, phóng viên ảnh và nhân viên kỹ thuật.

Ban Thông tấn báo chí – giữa vòng vây địch

Sài Gòn lúc đó là điểm nóng, không chỉ ở Việt Nam mà còn cả thế giới, tập trung hội tụ đông đảo các đại diện của các cơ quan thông tấn , phát thanh truyền hình và các tờ báo lớn của 21 nước (đa số là tư bản), với hơn 500 phóng viên, họ tập trung thông tin về sự kiện giám sát việc thực hiện hiệp định Paris. Riêng nước Mỹ có tới 2 hãng thông tấn, 3 hãng truyền hình, 1 đài phát thanh và có tới đại diện 15 tờ báo lớn (Los Angeles, Washington post, Time…). Cùng với 33 tờ báo của các nước khác và đông đảo các tờ báo và phóng viên của chính quyền Sài Gòn. Các phóng viên của chế độ Sài Gòn thường có thái độ xấu, chống đối và phá rối trong các cuộc họp báo. Thậm chí còn cả tình báo mật vụ trà trộn vào để làm công tác tình báo. Phóng viên của họ được tự do đi lại hành nghề, được tạo điều kiện hoạt động. Các phóng viên của ta bị hạn chế đi lại, bị ngăn cản trong hoạt động báo chí: cắt điện thoại, ngừng cung cấp thông tin cho hoạt động nghiệp vụ. Từ tháng 4 đến tháng 6 ( năm 1974) họ không cho Đoàn ta tổ chức các cuộc họp báo. Khi chính quyền Sài Gòn nhượng bộ phải ký lại các văn bản đảm bảo quyền ưu đãi miễn trừ thì sáng ngày 8/6/1974, Đại tá Võ Đông Giang tổ chức họp báo, 54 nhà báo nước ngoài dự. Thời gian này, tình hình như nước sôi lửa bỏng, các nhà báo nước ngoài cũng sốt sắng giữ chặt quan hệ liên lạc với ta qua kênh báo chí. Âm mưu của chúng phá hoại hoạt động báo chí của ta một lần nữa chúng bị phá sản.

Với tương quan lực lượng chênh lệch như vậy, lãnh đạo ta ở trại Davis không những chỉ đạo Ban Thông tấn báo chí hoạt động có hiệu quả mà còn tương kế tựu kế, tranh thủ lợi dụng đội ngũ báo chí hùng hậu của đối phương “giúp” ta trong công tác tuyên truyền đưa các thông tin về việc thực hiện Hiệp định Paris đến tận “buồng ngủ của các gia đình Mỹ”. Sự kết hợp chặt chẽ giữa các hệ thống tuyên truyền của ta và tận dụng tranh thủ các cơ quan truyền thông quốc tế, đặc biệt là cơ quan truyền thông và phóng viên của các nước phương tây, đã hình thành nên một thế trận thông tin tranh thủ được dư luận và nhân dân thế giới ủng hộ Việt Nam. Phong trào chống chiến tranh xâm lược Việt Nam đã phát triển ngay trong lòng nước Mỹ, thu hút hàng triệu người Mỹ thuộc đủ tầng lớp, thành phần tham gia với các biểu ngữ “Cút khỏi Việt Nam”, “  Hãy mang những đứa trẻ của chúng tôi về ”…

Cay cú, chính quyền Sài Gòn đã thực hiện nhiều biện pháp trắng trợn như: cản trở không cho các nhà báo đi dự cuộc họp báo thường kỳ của đoàn ta, trục xuất đại diện của các nhà báo tiến bộ…thậm chí còn sát hại các nhà báo đưa tin không có lợi cho chúng (nhà báo Pháp Paul Leandry). Mặc dù thế các nhà báo quốc tế tiến bộ vẫn tìm cách xin vào trại Davis, bày tỏ tình cảm với lãnh đạo đoàn gặp gỡ sĩ quan báo chí của đoàn ta.

Vượt qua những gian khổ khó khăn, các sĩ quan báo chí của đoàn hăng hái xông pha trên các hoạt động mũi nhọn. Ngoài nhiệm vụ tham gia họp báo, họp dự thính các cuộc họp cấp trưởng đoàn, các sĩ quan báo chí còn xuất sắc tham gia các hoạt động giám sát thi hành việc ngừng bắn, trao trả tù binh quân sự, nhân viên dân sự, giám sát Mỹ rút quân để sẵn sàng có các bài viết sắc sảo bẻ gẫy các luận điệu xấu của báo chí đối phương.

Trước các cuộc họp báo, Đại tá Võ Đông Giang tổ chức họp Ban Thông tấn báo chí trao đổi trước những tình hình nổi bật trong tuần và bàn các phương án trả lời các tình huống rất kỹ. Ông chưa bao giờ ông nói cái này tôi chưa biết, xin khất lại, cũng chưa bao giờ né tránh trả lời các câu hỏi hóc búa mà hóa giải một cách tài tình. Một lần có nhà báo hỏi ông quân giải phóng đánh ở chỗ này, chỗ kia vi phạm hiệp định. Mặc dù ông chưa biết sự việc nhưng không lúng túng, ông quay sang hỏi Đại úy Nguyễn Phương Nam - Sĩ quan báo chí của ta: Địa điểm đó ở đâu? sự kiện đó như thế nào? Khéo léo đẩy quả bóng sang hướng khác. Ông cũng là người phản bác và bẻ gẫy các luận điệu xuyên tạc và vu cáo ta vi phạm Hiệp định Paris, như vụ: Quân giải phóng phản kích lấy lại Cửa Việt, vụ máy bay của Mỹ bị bắn rơi ở Ly Tôn, máy bay trinh thám của Ngụy chụp được hình ảnh SAM II ở Khe Sanh. Ông là người luôn chú ý quan sát và phát hiện các nhân tố tích cực trong các nhà báo là người nước ngoài có tư tưởng tiến bộ. Trong bức thư gửi bà Nguyễn Thị Bình ( Bộ trưởng Bộ ngoại giao Chính phủ lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam), ông tâm sự về việc tranh thủ nhà báo Sharrock – Giám đốc phân xã Roitơ; nữ nhà báo Victoria – đại diện báo London Times… hoặc như các nhà báo làm việc tại các tờ báo đối lập ở Sài Gòn, như: Điện tín, Đại dân tộc… đứng về phía ta trong cuộc đấu tranh giành thế “thượng phong” . Tiếc thay, mặc dù cố gắng hết sức nhưng họ chẳng bao giờ giành được thế “thượng phong”, ông vui vẻ bộc lộ.

(Còn nữa...)