Vị tướng đặc biệt trong lịch sử Quân đội nhân dân Việt Nam

Trong lịch sử Quân đội nhân dân (QĐND) Việt Nam, ông là một vị tướng đặc biệt khi là một trong những người trưởng thành từ người lính đầu tiên được phong quân hàm cấp tướng ở tuổi 40. Từ người lính Binh nhì lên đến Thượng tướng, trải qua các vị trí từ người liên lạc đến tiểu đội trưởng, trung đội trưởng, đại đội trưởng, tiểu đoàn trưởng, trung đoàn trưởng, sư đoàn trưởng, quân đoàn trưởng, rồi tới Phó Tổng Tham mưu trưởng QĐND Việt Nam và Thứ trưởng Bộ Quốc phòng.

Thượng tướng, Viện sĩ, Tiến sĩ Nguyễn Huy Hiệu. Ảnh: qdnd.vn

26 tuổi ông đã được trao tặng danh hiệu Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân. Ông cũng là vị tướng của QĐND Việt Nam vinh dự được Viện Hàn lâm Khoa học Quân sự Liên bang Nga trao tặng bằng Viện sĩ.

Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu được trao tặng danh hiệu

Anh hùng LLVT nhân dân năm 1973. Ảnh nhân vật cung cấp

“Việc đồng chí Thượng tướng, Tiến sĩ Nguyễn Huy Hiệu được bầu làm Viện sĩ nước ngoài Viện Hàn lâm Khoa học Quân sự Liên bang Nga không chỉ là vinh dự lớn lao đối với cá nhân đồng chí, mà còn là sự đánh giá và ghi nhận những thành tựu to lớn của nền khoa học quân sự Việt Nam và nghệ thuật quân sự Việt Nam, là biểu hiện tốt đẹp của tình hữu nghị truyền thống giữa nhân dân và quân đội hai nước Việt Nam và Liên bang Nga” - Trung tướng (nay là Thượng tướng), Tiến sĩ Trương Quang Khánh, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, nguyên Thứ trưởng Bộ Quốc phòng chia sẻ tại Lễ trao bằng Viện sĩ Viện Hàn lâm Khoa học Quân sự Liên bang Nga tặng Thượng tướng, Tiến sĩ Nguyễn Huy Hiệu, ngày 2-4-2010. 

Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu nhận bằng Viện sĩ Viện Hàn lâm 

Khoa học Quân sự Liên bang Nga, ngày 2-4-2010

Trong cuộc đời binh nghiệp hào hùng của mình, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu đã tham gia các chiến dịch lớn như Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân năm 1968, Chiến dịch Đường 9 - Nam Lào năm 1971, Chiến dịch Quảng Trị năm 1972 và Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử năm 1975. Trong rất nhiều trận đánh mà ông đã chinh chiến, in dấu ấn trong tâm trí ông là trận đánh năm 1970 tại mặt trận Quảng Trị. Khi đó, ông là Đại đội trưởng Đại đội 2, Tiểu đoàn 3 thuộc Trung đoàn 27, Mặt trận B5. Thời điểm đó, Mỹ triển khai chiến thuật “Trâu rừng” của tướng Abrams. Ban ngày, địch dùng phi pháo kết hợp với bộ binh cơ giới xe tăng, xe bọc thép tổ chức thành nhiều mũi, đi càn khắp nơi. Tối chúng bí mật cho xe cụm lại tại Bãi Tân Kim, Sáp Đá Mài, Cam Lộ, Quảng Trị.

“Tháng 4-1970, Đại đội 2 được giao nhiệm vụ đánh và tiêu diệt một cụm cơ giới của Mỹ. Tối 4-4, tiếng pháo cối của địch vang lên ở Tân Kim, Cam Lộ (tỉnh Quảng Trị). Tôi liền chỉ huy đơn vị lần theo tiếng cối để tìm địch và đến 22 giờ đêm cùng ngày, Đại đội 2 tìm thấy 3 cụm cơ giới Mỹ. Nhận thấy cụm bộ binh cơ giới Mỹ ở vị trí Sáp Đá Mài sơ hở nên chúng tôi bỏ hai cụm ở phía Bắc và tập trung tiêu diệt cụm ở Sáp Đá Mài. Cụm địch ở Sáp Đá Mài là cụm xe chỉ huy gồm 16 xe tăng bố trí thành hình vòng cung và có nhiều nhà bạt, cần ăng ten. Sau khi trinh sát, đơn vị chia thành 3 mũi tiến công. Các xạ thủ B40, B41 được dẫn đường bố trí áp sát xe tăng địch. Rạng sáng 5-4, các mũi đã áp sát đội hình địch theo kế hoạch. Tôi trực tiếp đưa tổ luồn sâu tiếp cận sở chỉ huy địch. Khi cách địch khoảng 15m, tôi ra lệnh cho đồng chí Khoét-xạ thủ B41 bắn cháy xe chỉ huy. Sau khoảng 35 phút các mũi đã bắn cháy tất cả 16 chiếc, làm chủ chiến trường, thu chiến lợi phẩm và bắt đầu sơ tán theo từng tổ 3 người để bảo toàn lực lượng...”- Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu kể lại với khí thế hào hùng như vừa xung trận.

Đại đội trưởng Nguyễn Huy Hiệu (ngoài cùng, bên trái) cùng đồng đội hạ quyết tâm tiêu diệt cụm bộ binh Mỹ tại Sáp Đá Mài ở Tân Kim, Cam Lộ, Quảng Trị. Ảnh tư liệu

Trận đánh của Đại đội 2 đã làm lính Mỹ vô cùng hoảng sợ, góp phần đánh bại chiến thuật “Trâu rừng” của tướng Mỹ Abrams. Sau trận đánh này, Đại đội 2 và cá nhân Đại đội trưởng Nguyễn Huy Hiệu được tặng thưởng Huân chương Chiến công hạng Nhì. Ông cũng được bổ nhiệm làm Tiểu đoàn trưởng Tiểu đoàn 3, Trung đoàn 27. Khi Đại tướng Võ Nguyên Giáp vào thăm Mặt trận không lâu sau trận đánh, ông vinh dự được cùng Trung đoàn trưởng Phạm Minh Tâm lên gặp và báo cáo trực tiếp với Đại tướng.

Những năm tháng chiến đấu ở chiến trường Quảng Trị đã ghi dấu ấn đậm nét trong ký ức của ông. Ông đã cùng đồng đội trải qua những năm tháng thanh xuân ngoan cường tại mảnh đất Bình Trị Thiên khói lửa.

Đánh địch bằng mưu kế, thế trận và thắng địch bằng thế thời

Tự hào kể về chiến lược quân sự Việt Nam tạo nên sức mạnh thần kỳ của Đại thắng mùa Xuân 1975, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu khẳng định, đó là chiến lược “Đánh địch bằng mưu kế, thế trận và thắng địch bằng thế thời”. Tham gia cuộc Tổng tiến công và nổi dậy mùa Xuân năm 1975, ông với cương vị Trung đoàn trưởng Trung đoàn 27 nằm trong đội hình Sư đoàn 320B, Quân đoàn 1, một trong những mũi tấn công vào giải phóng Sài Gòn, góp phần làm nên chiến thắng lịch sử ngày 30-4-1975.

Ngày 18-3-1975, ông nhận lệnh hành quân bằng cơ giới từ Tam Điệp (Ninh Bình) vào Đông Hà (Quảng Trị), làm dự bị cho giải phóng Huế - Đà Nẵng. Tuy nhiên, khi ông và đồng đội vào tới Huế ngày 26-3, Huế đã được giải phóng. Ngày 29-3, ông và đồng đội tới bán đảo Sơn Trà, Đà Nẵng cũng được giải phóng. Trung đoàn được lệnh quay ra Đông Hà, hành quân theo đường Trường Sơn, tập kết tại Đồng Xoài, chuẩn bị cho Chiến dịch Hồ Chí Minh. 

Nhận được bức điện “Thần tốc, thần tốc hơn nữa, táo bạo, táo bạo hơn nữa, tranh thủ từng phút, từng giờ, xốc tới mặt trận, giải phóng miền Nam. Quyết chiến và toàn thắng” qua đài 15W đi cùng do Đại tướng Võ Nguyên Giáp ký, tôi phổ biến cho toàn đơn vị; sau đó đồng đội bừng lên khí thế, tiến vào Bình Phước, sẵn sàng cho trận đánh cuối cùng.

Đêm 29-4, cách Lái Thiêu, Thủ Dầu Một khoảng 10km, ông và đồng đội phát hiện một ngôi nhà có mái lá, đang được thắp sáng bằng ánh đèn dầu. Dự đoán đây có thể là một cơ sở cách mạng, ông và đồng chí Chính ủy Trung đoàn Trịnh Văn Thư cùng đội trinh sát tiếp cận, phát tín hiệu “Hồ Chí Minh” 3 lần. Một lát sau, có bà má mở cánh cửa đáp lại 3 lần: “Muôn năm” đúng mật khẩu của mặt trận.

“Tôi cho tổ trinh sát bố trí bảo vệ vòng ngoài, tôi và anh Thư vào nhà. Trong nhà bày một cái bàn đơn sơ, trên bàn có một chiếc đèn dầu đang được thắp sáng, lúc đó có em Phước và em Đức con má ngồi bên. Tôi thưa với má: “Con là chỉ huy quân giải phóng, chúng con có nhiệm vụ theo trục đường 13, ngày mai 30-4 sẽ đánh qua Lái Thiêu chiếm cầu Vĩnh Bình và đánh chiếm Bộ Tư lệnh thiết giáp địch ở Gò Vấp. Nếu má có thông tin thì giúp chúng con”.

Tôi đưa bản đồ chỉ huy cho má nhìn, lúc đó má đeo một kính trắng, má xem và nói: “Má không rành bản đồ này”. Rồi má vào trong phòng lấy ra một tấm bản đồ đô thành Sài Gòn, đã ghi các điểm đối phương phòng thủ. Má nói: “Cách đây 5 cây số có Trung tâm huấn luyện Huỳnh Văn Lương (Trung tâm huấn luyện hạ sĩ quan của Sư đoàn 5 ngụy) có 2.000 sĩ quan, binh lính. Để vào được nội đô, các con chỉ có thể đi qua cầu Vĩnh Bình, còn đường sắt Lái Thiêu thì chỉ bộ binh đi được...”. Tiếp đó má nói sáng mai gia đình má có em Phước 16 tuổi, em Đức 14 tuổi dẫn đường. Tôi đáp: “Thưa má, các em còn nhỏ, cứ ở nhà, chúng con đã có người dẫn đường. Chúng con giải phóng xong Sài Gòn sẽ về thăm cảm ơn má và đồng bào”- Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu kể.

Má Sáu Ngẫu (đeo kính) chỉ đường trên bản đồ cho quân Giải phóng (Trung đoàn trưởng Nguyễn Huy Hiệu – thứ hai, từ phải sang). Ảnh tư liệu

4 giờ 30 phút ngày 30-4, Trung đoàn trưởng Nguyễn Huy Hiệu ra lệnh nổ súng tiến công Lái Thiêu. Bắn cháy 3 xe tăng và bắt sống vua chiến trường (pháo 175). Với lối đánh thần tốc, táo bạo, quyết thắng, đến 9 giờ sáng, Trung đoàn 27 chiếm được cầu Vĩnh Bình. Đại đội trưởng Đại đội xe tăng Hoàng Thọ Mạc đã bắn cháy 3 xe. Sau khi xe bị hỏng, anh xuống chỉ huy tổ B40, B41, tiếp tục tiêu diệt thêm 3 xe nữa. Anh bị thương nặng và hy sinh. Trung đoàn trưởng Nguyễn Huy Hiệu quyết định đưa anh lên xe, cùng đồng đội tiếp tục tiến về Sài Gòn.

Gần 10 giờ, Trung đoàn 27 chiếm được Bộ Tư lệnh thiết giáp quân ngụy tại quận Gò Vấp, đánh chiếm 13 căn cứ lục quân và công sở. Tiếp quản Tổng Y viện Cộng Hòa (nay là Viện 175), bắt sống Chuẩn tướng Phạm Hà Thanh – Cục trưởng Quân Y Quân đội Sài Gòn tạo điều kiện cho các đơn vị bạn đánh vào nội đô, góp phần làm nên đại thắng mùa xuân năm 1975.

“Giữ lời hứa, ngay hôm sau, tôi và đồng đội đã tổ chức về thăm và cảm ơn má Sáu Ngẫu cùng đồng bào. Nhân dân Lái Thiêu đứng dọc hai bên đường, vẫy cờ hoa, tung hô và tặng rất nhiều sầu riêng, măng cụt, chôm chôm…”, Thượng tướng xúc động nhớ lại.

Cờ Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam tung bay trên nóc  Dinh Độc lập, 11 giờ 30 phút ngày 30-4-1975. Ảnh tư liệu

Hơn 50 năm sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, Thượng tướng Nguyễn Huy Hiệu vẫn khắc ghi ký ức như mới hôm qua. Từ những ngày hành quân thần tốc, được má Sáu Ngẫu chỉ đường đến khoảnh khắc phá vỡ tuyến phòng thủ cuối cùng, tất cả tạo nên một miền ký ức không thể phai mờ. Những trận chiến còn vang mãi chiến công.

(còn nữa)