Trong đó, tư duy mới của Đảng về quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc có nhiều nội dung mới, quan trọng, thể hiện sâu sắc sự phát triển tư duy lý luận của Đảng ta. Đó là: “Kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc; bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Giữ vững an ninh chính trị, bảo đảm trật tự, an toàn xã hội, an ninh con người, an ninh kinh tế, an ninh mạng, xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương.

Chủ động ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; phát hiện sớm và xử lý kịp thời những yếu tố bất lợi, nhất là những yếu tố nguy cơ gây đột biến; đẩy mạnh đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch”. Nhận định: “Trong những năm tới, tình hình thế giới và trong nước có cả thuận lợi, thời cơ và khó khăn, thách thức đan xen; đặt ra nhiều vấn đề mới, yêu cầu mới nặng nề, phức tạp hơn đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, đòi hỏi toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta phải đoàn kết một lòng; tiếp tục đổi mới mạnh mẽ tư duy, có quyết tâm chính trị cao; dự báo chính xác, kịp thời diễn biến của tình hình; chủ động ứng phó kịp thời với mọi tình huống, nỗ lực hơn nữa để tiếp tục đẩy mạnh toàn diện, đồng bộ công cuộc đổi mới, không ngừng gia tăng tiềm lực mọi mặt của quốc gia, bảo vệ vững chắc Tổ quốc và những thành quả phát triển đã đạt được; đưa đất nước vững bước tiến lên, phát triển nhanh và bền vững.”.

Thượng tướng, Viện sỹ Nguyễn huy Hiệu.

Trong khi đó, các tình huống quốc phòng, an ninh cùng những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống đối với nước ta ngày một gia tăng, nhất là âm mưu, thủ đoạn “diễn biến hòa bình”, thúc đẩy “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của các thế lực thù địch. Trong bối cảnh đó, tăng cường quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh càng có ý nghĩa quan trọng, với những nhiệm vụ mới, cần được nghiên cứu, quán triệt sâu sắc, làm cơ sở để triển khai thực hiện có hiệu quả.

Quốc phòng là công cuộc giữ nước của một quốc gia, gồm tổng thể các hoạt động đối nội và đối ngoại về quân sự, chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học... của Nhà nước và nhân dân để phòng thủ đất nước, tạo nên sức mạnh toàn diện, cân đối, trong đó sức mạnh quân sự là nòng cốt, nhằm giữ vững hòa bình, đẩy lùi, ngăn chặn các hoạt động gây chiến của kẻ thù và sẵn sàng đánh thắng chiến tranh xâm lược dưới mọi hình thức, mọi quy mô. Quốc phòng bao gồm các hoạt động của cả nước, trong đó lực lượng vũ trang nhân dân làm nòng cốt. Kẻ thù xâm lược từ bên ngoài thường cấu kết với các lực lượng phản động bên trong, do đó, quốc phòng phải kết hợp chặt chẽ với an ninh để bảo vệ đất nước, bảo vệ chế độ xã hội chủ nghĩa. Tổ chức quốc phòng phụ thuộc trực tiếp vào chế độ xã hội, truyền thống dân tộc, điều kiện khách quan, chủ quan cụ thể của mỗi nước.

An ninh được hiểu theo nhiều nghĩa rộng, hẹp khác nhau. Văn kiện Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng bổ sung việc xác định rõ: Bảo đảm an ninh con người, xây dựng xã hội trật tự, kỷ cương, an toàn, lành mạnh để phát triển đất nước. Theo nghĩa rộng, an ninh bao gồm an ninh chính trị và trật tự an toàn xã hội. An ninh quốc gia được biểu hiện ở sự ổn định trong quan hệ chính trị giữa các giai cấp, khẳng định vị trí lãnh đạo của giai cấp cầm quyền đối với các giai cấp, tầng lớp khác trong xã hội và vị trí độc lập, tự chủ của đất nước đối với các quốc gia và vùng lãnh thổ khác trên thế giới. An ninh quốc gia bao gồm sự ổn định của hai mặt, hai nội dung đối nội, đối ngoại và mối quan hệ giữa đối nội và đối ngoại; phản ánh quan hệ chính trị trong phạm vi một nước và quan hệ quốc tế.

Bảo vệ an ninh quốc gia là bảo vệ độc lập, chủ quyền thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ. Bảo vệ cơ sở kinh tế và chính trị của chế độ xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quan hệ đối nội và đối ngoại của nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Do đó, an ninh phải gắn bó chặt chẽ với quốc phòng.

Quản lý nhà nước về quốc phòng là quá trình điều hành bằng pháp luật, chính sách, kế hoạch và các công cụ khác nước trong mọi lĩnh vực, mọi hoạt động xã hội, có quan hệ đến việc giữ gìn, bảo vệ độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ và an ninh quốc gia, do hệ thống các cơ quan lập pháp, hành pháp và tư pháp của bộ máy nhà nước. Từ Trung ương đến địa phương tiến hành theo chức năng nhiệm vụ, phạm vi quyền hạn của mỗi cơ quan.

Chủ thể quản lý nhà nước về quốc phòng an ninh bao gồm tổng thể các cơ quan nhà nước từ Trung ương đến cơ sở, trong đó, nòng cốt là các cơ quan quản lý nhà nước. Khách thể quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh bao gồm tổng thể các lĩnh vực, các hoạt động xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân và đấu tranh quốc phòng an ninh, tất cả các hoạt động xã hội có quan hệ đến việc giữ gìn, bảo vệ độc lập, chủ quyền toàn vẹn lãnh thổ, an ninh quốc gia của các cơ quan nhà nước, của toàn dân. Đảng ta nhấn mạnh: “Kiên định mục tiêu độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội; kiên định đường lối đổi mới của Đảng; kiên định các nguyên tắc xây dựng Đảng để xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bảo đảm cao nhất lợi ích quốc gia - dân tộc trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của Hiến chương Liên hợp quốc và luật pháp quốc tế, bình đẳng hợp tác, cùng có lợi. Tiếp tục phát triển nhanh và bền vững đất nước; gắn kết chặt chẽ và triển khai đồng bộ các nhiệm vụ, trong đó có xây dựng Đảng là then chốt; phát triển văn hóa và nền tảng tinh thần; quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh là trọng yếu, thường xuyên. Theo đó, khơi dậy mạnh mẽ tinh thần yêu nước, ý chí tự cường dân tộc, sức mạnh đoàn kết toàn dân tộc và khát vọng phát triển - đất nước phồn vinh, hạnh phúc; phát huy dân chủ xã hội chủ nghĩa, sức mạnh tổng hợp của cả hệ thống chính trị và của nền văn hóa, con người Việt Nam, bồi dưỡng sức dân, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, có cơ chế đột phá để thu hút, trọng dụng nhân tài, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng mạnh mẽ khoa học và công nghệ, nhất là những thành tựu của cuộc Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, tạo động lực mạnh mẽ cho phát triển nhanh và bền vững”.

Đảng ta khẳng định: Tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc là nhiệm vụ trọng yếu, thường xuyên, không coi nhẹ bởi đây là cơ sở trực tiếp đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ tăng cường củng cố quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Đây là quan điểm lý luận cơ bản, chi phối, quy định toàn bộ các nội dung, quan điểm của Đảng về: “Giữ vững độc lập, tự chủ, tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế; tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh, xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại, một số lực lượng tiến thẳng lên hiện đại, tạo tiền đề vững chắc phấn đấu năm 2030 xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại; kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, biển, đảo, vùng trời; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước”. Đây là quan điểm nhất quán, xuyên suốt của Đảng và Nhà nước ta quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh (qua các kỳ Đại hội của Đảng).

Như vậy, quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh là vấn đề rất quan trọng của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, là trách nhiệm của cả hệ thống chính trị và của toàn Đảng, toàn dân, trong đó Quân đội nhân dân và Công an nhân dân là lực lượng nòng cốt, có vai trò đặc biệt quan trọng. Căn cứ vào nhiệm vụ quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh, công tác tuyên truyền, giáo dục cần được triển khai, tiến hành sâu, rộng trong toàn xã hội, nhằm tạo sự thống nhất trong nhận thức, thấy rõ mục tiêu và nhiệm vụ chung của quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh là yêu cầu khách quan, có ý nghĩa to lớn trong sự nghiệp cách mạng nước ta hiện nay; tuyên truyền giáo dục tinh thần yêu nước, ý thức dân tộc, trách nhiệm và nghĩa vụ bảo vệ chủ quyền, lợi ích quốc gia và kiến thức quốc phòng, an ninh. Đồng thời, làm cho mọi người hiểu rõ những thách thức lớn tác động trực tiếp đến nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong điều kiện mới như: chiến tranh công nghệ cao, tranh chấp chủ quyền biển, đảo, vùng trời, “diễn biến hòa bình”, bạo loạn chính trị, khủng bố, tội phạm công nghệ cao, tội phạm xuyên quốc gia. Sức mạnh bảo vệ Tổ quốc là sức mạnh tổng hợp toàn dân tộc, của cả hệ thống chính trị dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Việt Nam, kết hợp sức mạnh dân tộc với sức mạnh thời đại, sức mạnh của lực lượng và thế trận quốc phòng toàn dân với sức mạnh của lực lượng và thế trận an ninh nhân dân. “Giữ vững độc lập, tự chủ, tiếp tục nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động đối ngoại, hội nhập quốc tế tăng cường tiềm lực quốc phòng, an ninh, xây dựng Quân đội nhân dân, Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại...”. Đồng thời, xây dựng thế trận quốc phòng toàn dân, thế trận an ninh nhân dân vững chắc. Chủ động đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu hoạt động chống phá của các thế lực thù địch; ngăn chặn, phản bác những thông tin và luận điệu sai trái thù địch. Tăng cường tiềm lực và sức mạnh quốc phòng, an ninh là quan điểm cơ bản của Đảng và Nhà nước ta, nhằm động viên, quy tụ, phát huy cao độ sức mạnh tổng hợp của các nhân tố chính trị, tinh thần, tư tưởng, văn hóa, quốc phòng an ninh, kinh tế và đối ngoại. “Kiên quyết, kiên trì bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ, biển, đảo, vùng trời; giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để phát triển đất nước”. Với quan điểm đó, Đảng ta đã kiên định mục tiêu, nguyên tắc, chiến lược; linh hoạt, mềm dẻo về sách lược, kiên quyết, kiên trì đấu tranh bảo vệ độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ; giải quyết tranh chấp, mâu thuẫn bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, bình đẳng và cùng có lợi, thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển.

Phải luôn quán triệt quan điểm, đường lối của Đảng ta trong toàn bộ quá trình quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh, đó là cơ sở của mọi hoạt động quốc phòng, an ninh. Xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân, kết hợp kinh tế, quốc phòng, an ninh với đối ngoại,... luôn cần được quán triệt, cụ thể hóa, thể chế hóa trong mọi hoạt động quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh. Kết hợp một cách chặt chẽ với tổ chức, quản lý cũng như các mặt, các lĩnh vực khác trong xã hội.

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng chỉ rõ: “Chủ động ngăn ngừa các nguy cơ chiến tranh, xung đột từ sớm, từ xa; phát hiện sớm và xử lý kịp thời những yếu tố bất lợi, nhất là những yếu tố nguy cơ gây đột biến; đẩy mạnh đấu tranh làm thất bại mọi âm mưu và hoạt động chống phá của các thế lực thù địch”. Quan điểm này là sự kế thừa, phát huy truyền thống giữ nước từ khi nước chưa nguy, quán triệt sâu sắc điều đó, góp phần thống nhất nhận thức tư tưởng và hành động trong quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh để giữ nước ngay từ trong thời bình, thể hiện tầm nhìn chiến lược mới về quốc phòng, an ninh, bảo vệ Tổ quốc trong thời kỳ mới. Đó là quan điểm, đường lối của Đảng ta thể hiện tính đồng bộ của quản lý nhà nước nói chung, biểu hiện trong chỉ đạo chiến lược, của hệ thống pháp luật Việt Nam, trong từng chủ trương, chính sách cụ thể ở mỗi lĩnh vực, trong mối quan hệ giữa các ngành, các cấp, các địa phương trong xây dựng nền quốc phòng toàn dân, nền an ninh nhân dân.

Quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh phải được thực hiện trên cơ sở luật pháp, kế hoạch, chính sách thống nhất, có sự phân công, phân nhiệm rõ ràng ở từng cấp, từng ngành, từng địa phương. Điều đó đòi hỏi quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh phải có tính khoa học, đồng bộ và tính pháp lệnh rất cao. Để nâng cao hiệu quả quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh, trong thời gian tới cần nắm vững những nội dung cơ bản sau:

Trước hết, cẩn tăng cường sự lãnh đạo của Đảng và hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước đối với quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh. Đây là vấn đề rất quan trọng cần chú trọng cụ thể hóa từng vấn đề thành các chủ trương, chính sách, pháp luật trong lĩnh vực quốc phòng, an ninh; đồng thời, xác định các cơ chế lãnh đạo, chỉ đạo ở từng cấp cho phù hợp. Các cơ quan chức năng của Bộ Quốc phòng cần chủ động phối hợp với các cơ quan thuộc các ban, bộ, ngành có liên quan nghiên cứu, cụ thể hóa chức năng, mối quan hệ, tăng cường vai trò lãnh đạo, chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Bộ Quốc phòng Đảng ủy Công an Trung ương, Bộ Công an trong thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh trên phạm vi cả nước. Trong tình hình hiện nay, cần coi trọng xây dựng tổ chức đảng các cấp trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức và đạo đức, tăng cường sự đoàn kết, thống nhất; thực hiện nghiêm cơ chế kiểm tra, giám sát và kiểm soát quyền lực; từng bước hoàn thiện phương thức, cơ chế lãnh đạo của Đảng đối với quốc phòng; chú trọng kiện toàn cơ quan, cán bộ làm công tác quốc phòng ở các bộ, ngành...

Hai là, triển khai đồng bộ, thống nhất việc quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh; gắn với tăng cường tiềm lực và sức mạnh quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc trong mọi tình huống. Đây là nội dung cơ bản, làm cơ sở, nền tảng để giữ vững độc lập, tự chủ, tự lực, tự cường, dựa vào nội lực là chính trong thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh. Các cấp, ngành, lực lượng, địa phương và toàn dân cần tập trung đầu tư, phát triển và nâng cao tính độc lập, tự chủ của nền kinh tế; kết hợp chặt chẽ giữa phát triển kinh tế với bảo đảm quốc phòng, an ninh trên từng khu vực, địa bàn và cả nước.

Ba là, tập trung xây dựng nền quốc phòng toàn dân gắn với nền an ninh nhân dân vững mạnh cả về tiềm lực, lực lượng và thế trận, đáp ứng nhiệm vụ bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới. Trước hết, cần nhận thức sâu sắc nhiệm vụ, quyết tâm bảo vệ vững chắc độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc, bảo vệ Đảng, Nhà nước, nhân dân và chế độ xã hội chủ nghĩa. Xây dựng Quân đội nhân dân và Công an nhân dân cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, từng bước hiện đại là nội dung cốt lõi, biện pháp quan trọng nhằm thực hiện thắng lợi mục tiêu của quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh. Đồng thời, chú trọng nâng cao trình độ kỹ thuật, chiến thuật cho các lực lượng, nhất là khả năng làm chủ vũ khí, trang bị, phương tiện chiến đấu mới của các đơn vị tiến thẳng lên hiện đại: kết hợp chặt chẽ giữa đầu tư, mua sắm vũ khí, trang bị mới với cải tiến, nâng cao hiệu quả sử dụng các loại vũ khí, trang bị hiện có.

Bốn là, chủ động, tích cực hội nhập, quốc tế và đối ngoại về quốc phòng, an ninh. Đây vừa là giải pháp cơ bản vừa là yêu cầu chủ động, tích cực hội nhập quốc tế về quốc phòng, an ninh, góp phần nâng cao vị thế, uy tín của đất nước; ngăn chặn, đẩy lùi nguy cơ xung đột vũ trang, chiến tranh, giữ vững môi trường hòa bình, ổn định để xây dựng, phát triển đất nước. Qua đó, đưa quan hệ, hợp tác quốc phòng, an ninh đi vào chiều sâu, gia tăng mức độ đan xen lợi ích chiến lược với tất cả các nước, nhất là với các đối tác chiến lược, các nước láng giềng, các nước ASEAN; tránh xung đột, đối đầu, bị cô lập, phụ thuộc.

Trong bối cảnh hiện nay, mỗi cán bộ, đảng viên cần nắm vững mục tiêu, yêu cầu, nội dung cơ chế quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh; nắm vững các phương pháp quản lý theo ngành, địa phương, kết hợp chặt chẽ giữa quản lý ngành với quản lý lãnh thổ; nắm vững các biện pháp giáo dục quốc phòng, an ninh. Đồng thời, tăng cường sự lãnh đạo Đảng, từng bước hoàn thiện bộ máy quản lý nhà nước, hoàn chỉnh hệ thống chính sách pháp luật, hoàn thiện cơ chế quản lý nhà nước nhằm không ngừng nâng cao chất lượng, hiệu quả quản lý nhà nước về quốc phòng, an ninh; góp phần thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa.

Thượng tướng, Viện sỹ Nguyễn huy Hiệu