Tư tưởng Hồ Chí Minh về phòng chống tham nhũng, tiêu cực

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã luôn quan tâm đến phòng, chống tham ô, tham nhũng, lãnh phí. Người luôn coi tham ô, tham nhũng, lãng phí là “giặc nội xâm”, nó nguy hiểm hơn cả giặc ngoại xâm, vì giặc ngoại xâm là lộ rõ hình thù, bản chất kẻ thù xâm lược, có thể sử dụng phương tiện, trang bị, vũ khí đạn, dược, gây ra cuộc chiến tranh... Còn kẻ thù bên trong ấy nó thâm hiểm khó nhận biết và rất nguy hại, đó là “giặc ở trong, làm hỏng tinh thần và phá hoại tư tưởng, đạo đức cách mạng của người cán bộ, đảng viên. Nếu cán bộ, chiến sĩ và Nhân dân ra sức chống giặc ngoại xâm mà quên chống giặc nội xâm, thì chưa làm tròn nhiệm vụ của mình”. Như vậy, có thể khẳng định, nguồn gốc sâu xa của nạn tham nhũng là sự lạm dụng quyền lực cá nhân.

Luật Phòng, chống tham nhũng đã nêu: “Tham nhũng là hành vi của người có chức vụ, quyền hạn đã lợi dụng chức vụ, quyền hạn đó vì vụ lợi”. Đó là hành vi tham ô, hối lộ hoặc cố ý làm trái pháp luật vì động cơ vụ lợi, gây thiệt hại về tài sản của Nhà nước, tập thể và cá nhân; xâm phạm hoạt động đúng đắn của các cơ quan, tổ chức... Nguyên nhân của tình trạng trên có khả khách quan và chủ quan; trong đó, một trong những nguyên nhân cơ bản nhất là do cán bộ, đảng viên thiếu tu dưỡng, rèn luyện, giảm sút ý chí chiến đấu, quên đi trách nhiệm, bổn phận trước Đảng, Nhân dân.

Trong thực tế, một số cán bộ, đảng viên do sa vào chủ nghĩa cá nhân, một bộ phận không nhỏ cán bộ, đảng viên do suy thoái về đạo đức đã có những biểu hiện tiêu cực, như: ngại gian khổ, khó khăn, tham ô, hủ hóa, lãng phí, xa hoa; tham danh trục lợi, thích địa vị quyền hành, tự cao tự đại, xem thường tập thể, độc đoán, chuyên quyền, xa rời quần chúng, xa rời thực tế, mắc bệnh quan liêu, mệnh lệnh... Họ dùng của công cho việc tư, ham địa vị, chỉ ưa người khác khen ngợi mình, thích sai khiến người khác, không đặt quyền lợi của tập thể lên trên lợi ích cá nhân; tùy tiện, coi thường kỷ luật, quy định của đoàn thể, làm rối loạn nội bộ…

Theo Bác, đó là những người chưa cần, kiệm, liêm, chính; chưa làm được bốn chữ “chí công vô tư”; họ luôn mang nặng suy nghĩ và hành động vì chủ nghĩa cá nhân, việc gì cũng nghĩ đến lợi ích của riêng mình, không lo “mình vì mọi người”. Do đó, chúng ta phải đoàn kết, giúp đỡ, tạo điều kiện cho nhau để tư tưởng xã hội chủ nghĩa đánh thắng tư tưởng cá nhân chủ nghĩa. Mọi người cần nêu cao tư tưởng “mình vì mọi người, mọi người vì mình”. Bác chỉ rõ những kẻ “tự thấy mình cái gì cũng giỏi”, kiêu ngạo, hiếu danh, tự ái, thiếu kỷ luật, hẹp hòi, ích kỷ, tham lam, luôn đặt lợi ích của mình lên trên lợi ích của Đảng, dân tộc; luôn tư lợi cá nhân, gây mất đoàn kết, chia rẽ khối đoàn kết, thống nhất trong nội bộ, làm mất dân chủ trong Đảng... Kết quả là quần chúng sẽ không ưa, không phục, không yêu quý và sẽ rời xa họ. 

Những kẻ cá nhân chủ nghĩa “dựa vào thế lực của Đảng để theo đuổi mục đích của riêng mình, ỷ thế vào quyền hạn và trách nhiệm được trao; ỷ thế vào quyền lực của cơ quan công quyền, kéo bè kéo cánh, chỉ chăm lo cho lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm, dòng họ và địa phương mình mà không nhìn đến lợi ích của toàn bộ xã hội. Đối với họ, ai hợp với mình thì dù nói không đúng cũng nghe, tài không có cũng sử dụng; ai không thân với mình thì dù họ có tài, có đức cũng tìm mọi cách để dìm họ xuống, họ nói phải mấy cũng không nghe… Những biểu hiện cá nhân chủ nghĩa này dù dưới hình thức nào cũng đều rất tai hại cho Đảng, làm hại đến sự đoàn kết, thống nhất, làm cho đoàn thể mất cán bộ, làm mất sự đoàn kết, gây mối nghi ngờ, làm rạn nứt khối đoàn kết, thống nhất… khiến cho tổ chức không thể phát triển. Người kêu gọi cán bộ và nhân dân tham gia trận chiến chống tham ô, tham nhũng, tạo nên một phong trào sâu rộng.

Trong di chúc của Chủ tịch Hồ Chí Minh, Người đã để lại cho toàn Đảng, toàn dân ta lời căn dặn: “Đảng ta là một Đảng cầm quyền, mỗi đảng viên và cán bộ phải thật sự thấm nhuần đạo đức cách mạng, thật sự cần kiệm, liêm chính, chí công vô tư. Phải giữ gìn Đảng ta thật trong sạch, phải xứng đáng là người lãnh đạo, là người đầy tớ thật trung thành của nhân dân”. Quán triệt sâu sắc tư tưởng của Người, từ nhiều năm nay, Đảng và Nhà nước ta, đặc biệt Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực đã có nhiều chỉ thị, văn bản thông báo kết luận của Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng, Trưởng ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực.

Thực hiện tư tưởng của Chủ tịch Hồ Chí Minh về PCTN, tiêu cực, hơn 94 năm qua, đội ngũ cán bộ, đảng viên của Đảng đã nỗ lực phấn đấu, rèn luyện đạo đức cách mạng, thực hành cần, kiệm, liêm, chính, chí công vô tư, xứng đáng vừa là người lãnh đạo, vừa là người đầy tớ trung thành của nhân dân. Đa số cán bộ, đảng viên của Đảng có phẩm chất đạo đức tốt, bản lĩnh chính trị vững vàng, lối sống trong sáng, lành mạnh, gắn bó với nhân dân, hoàn thành tốt nhiệm vụ được giao.

Tại Phiên họp thứ 25, ngày 12/1/2024, Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng Truwowngtr Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực phát biểu chỉ đạo, hơn nửa nhiệm kỳ qua, công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực nhận thức ngày càng sâu sắc, quyết tâm ngày càng cao hơn, cách làm ngày càng bài bản, lớp lang hơn, số lượng vụ án đưa ra xử lý ngày càng nhiều ở hầu hết các lĩnh vực, trên cả nước. Mặc dù phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức, nhưng với sự nỗ lực, chung sức, đồng lòng của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân, công tác đấu tranh PCTN, tiêu cực đã “đạt được nhiều kết quả quan trọng, góp phần củng cố, nâng cao ý chí, niềm tin của nhân dân vào công cuộc đổi mới, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc, làm cho đất nước ta ngày càng giàu mạnh, ngày càng phát triển, có vị thế xứng đáng trên trường quốc tế”.

Cùng với đó, “công tác đấu tranh phòng, chống tham nhũng đã được Trung ương lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt, bài bản, ngày càng đi vào chiều sâu, có bước tiến mạnh, đạt nhiều kết quả cụ thể, rất quan trọng, toàn diện, để lại dấu ấn tốt, tạo hiệu ứng tích cực, lan tỏa mạnh mẽ trong toàn xã hội, và thực sự “đã trở thành phong trào, xu thế không thể đảo ngược, được cán bộ, đảng viên và nhân dân đồng tình, ủng hộ, đánh giá cao, được bạn bè quốc tế ghi nhận”. Kết quả điều tra dư luận xã hội do Ban Tuyên giáo Trung ương tiến hành mới đây cho thấy: “tuyệt đại đa số ý kiến của người dân (93%) bày tỏ tin tưởng vào sự lãnh đạo của Đảng trong đấu tranh PCTN; khiến cho mọi sự xuyên tạc, chống phá của các thế lực xấu, thù địch đều trở nên trơ trẽn, nực cười”.

Điểm nổi bật là công tác xây dựng, hoàn thiện thể chế về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, quản lý kinh tế - xã hội và PCTN, tiêu cực tiếp tục được đẩy mạnh, có bước tiến mới quan trọng. Thời gian qua, Ban Chấp hành Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã ban hành gần 50 văn bản về xây dựng, chỉnh đốn Đảng, PCTN, tiêu cực, nhất là Quy định số 131 ngày 27/10/2023 của Bộ Chính trị về kiểm soát quyền lực, PCTN, tiêu cực trong công tác tác cán bộ; trong công tác kiểm tra, giám sát, thi hành kỷ luật đảng và trong hoạt động thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án. Nhiều quy định nhanh chóng phát huy hiệu quả trong thực tế. Quốc hội đã ban hành, thông qua 18 luật, 29 nghị quyết; Chính phủ đã ban hành 126 nghị định, quyết định; các bộ, ngành, địa phương ban hành 18.240 văn bản về các lĩnh vực quản lý kinh tế - xã hội và PCTN, tiêu cực.

Bên cạch những kết quả đã đạt được, công tác PCTN, tiêu cực trên một số lĩnh vực, địa bàn vẫn còn nghiêm trọng, phức tạp, với những biểu hiện ngày càng tinh vi, gây bức xúc trong xã hội. “Việc phát hiện, xử lý tham nhũng, tiêu cực, lãng phí vẫn còn hạn chế, nhất là việc tự kiểm tra, tự phát hiện và xử lý tham nhũng, tiêu cực trong nội bộ cơ quan, đơn vị còn yếu; tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực trong một số cơ quan, đơn vị, khu vực hành chính, dịch vụ công chưa được đẩy lùi”. Việc đổi mới nội dung và phương thức hoạt động của các tổ chức chính trị-xã hội có mặt chưa theo kịp yêu cầu của tình hình mới, chưa thật sâu sát các tầng lớp nhân dân và cơ sở; “chất lượng, hiệu quả hoạt động giám sát, phản biện xã hội chưa đều. Một số tổ chức cơ sở đảng, một bộ phận cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức chưa gương mẫu, chưa thực sự tôn trọng ý kiến, kiến nghị của nhân dân”.

Những hạn chế khuyết điểm trên, đòi hỏi toàn Đảng phải nghiêm túc nhìn nhận, nỗ lực phấn đấu để khắc phục, trực tiếp lãnh đạo, chỉ đạo chặt chẽ để phát huy dân chủ, đề cao trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội, của nhân dân trong phòng, chống tham nhũng, tiêu cực hiện nay.

Mấy giải pháp nâng cao hiệu quả PCTN, tiêu cực trong Kỷ nguyên mới

Thời gian tới, để công tác PCTN, tiêu cực tiếp tục phát huy hiệu quả, Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực yêu cầu các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chức năng: Tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác tuyên truyền, giáo dục về PCTN, tiêu cực, xây dựng văn hóa liêm chính trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân.

Trước hết, tiếp tục nâng cao hiệu quả PCTN, tiêu cực hơn nữa. Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý; Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị-xã hội làm nòng cốt để nhân dân làm chủ trong PCTN, tiêu cực hiện nay. “Cấp ủy, tổ chức đảng, các tổ chức trong hệ thống chính trị, đội ngũ đảng viên, cán bộ công chức, viên chức nêu gương thực hành dân chủ, tuân thủ pháp luật, đề cao đạo đức xã hội” trong PCTN, tiêu cực. Đây vừa là nhiệm vụ trọng tâm, “then chốt” vừa là giải pháp cơ bản, là việc làm thiết thực, cụ thể hóa phương châm: “dân biết, dân bàn, dân làm, dân kiểm tra, dân giám sát, dân thụ hưởng”. Bởi vậy, trong PCTN, tiêu cực, cần có quyết tâm chính trị cao hơn nữa, có sự phối hợp chặt chẽ, nhịp nhàng giữa các cấp ủy, tổ chức đảng, “trên dưới, đồng lòng, dọc ngang thông suốt”. Tăng cường bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các tổ chức và công dân, kiên quyết xử lý các hành vi vi phạm pháp luật. Các thành viên trong Ban Chỉ đạo Trung ương PCTN, tiêu cực phải gương mẫu đi đầu trong công tác PCTN, tiêu cực; phát huy vai trò của nhân dân trong đấu tranh PCTN, tiêu cực. Theo đó, các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chức năng tập trung lãnh đạo, chỉ đạo công tác tuyên truyền, giáo dục về PCTN, tiêu cực, xây dựng văn hóa liêm chính trong cán bộ, đảng viên, công chức, viên chức và nhân dân.

Hai là, trong lãnh đạo, chỉ đạo, điều hành, tổ chức thực hiện PCTN, phải có quyết tâm chính trị cao, nỗ lực lớn, hành động quyết liệt, năng động, sáng tạo, tích cực, có bước đi thích hợp. Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng đã nhiều lần nhắc nhở, xây dựng ý thức tự giác, gương mẫu thực hiện nghiêm các quy định của Đảng và pháp luật của Nhà nước về PCTN, tiêu cực; chủ động xử lý khi có xung đột lợi ích; xây dựng, thực hiện tốt quy tắc ứng xử, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp; phê phán, lên án, tích cực đấu tranh chống tham nhũng, tiêu cực; trọng liêm sỉ, danh dự, biết xấu hổ khi bản thân và người thân tham nhũng, tiêu cực. Nghiên cứu, hoàn thiện chuẩn mực đạo đức cách mạng của đảng viên, đạo đức công vụ, chuẩn mực, giá trị con người Việt Nam.

Theo đó, tiếp tục xây dựng, hoàn thiện thể chế của Đảng và Nhà nước về kiểm soát quyền lực để PCTN, tiêu cực trong các lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực; kết hợp lãnh đạo, chỉ đạo, quản lý, điều hành chặt chẽ; coi trọng chất lượng và hiệu quả thực tế.

Ba là,​​​​​​​ phát hiện, xử lý kịp thời, nghiêm minh các vụ án liên quan đến tham nhũng nghiêm trọng, phức tạp, dư luận xã hội quan tâm. Tập trung lực lượng, phối hợp chặt chẽ với các cơ quan chức năng để giải quyết các vụ việc phát sinh mới với nguyên tắc: “Tích cực, khẩn trương, làm rõ đến đâu xử lý đến đó”, “Không có vùng cấm”, “Không có ngoại lệ”. Kiên quyết xử lý nghiêm những người bao che, dung túng, tiếp tay cho tham nhũng, tiêu cực, can thiệp, cản trở việc xử lý hành vi tham nhũng, tiêu cực. Ngăn chặn, xử lý có hiệu quả tình trạng nhũng nhiễu, tiêu cực, gây phiền hà cho người dân, doanh nghiệp, nhất là “tham nhũng vặt” trong giải quyết công việc.

Cùng với đó, tổ chức thực hiện có hiệu quả các quy định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư Trung ương về công táckiểm tra, giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc và các đoàn thể chính trị - xã hội, cùng nhân dân tham gia PCTN, tiêu cực.

Đồng thời, phải có phương pháp đánh giá cán bộ một cách khách quan, khoa học và chính xác; đề cao giải pháp kiểm soát quyền lực, chống chủ nghĩa cá nhân, cục bộ địa phương; coi đây là một trong những nhiệm vụ, giải pháp quan trọng để đấu tranh ngăn chặn sự tha hóa quyền lực trong bộ máy công quyền, sự suy thoái, biến chất của một bộ phận cán bộ, đảng viên để củng cố và nâng cao niềm tin của nhân dân đối với Đảng, Nhà nước và chế độ. Qua đó công tác giám sát, phản biện xã hội được quan tâm, từng bước đi vào nề nếp và đạt được nhiều kết quả tích cực. 

Kiên quyết, kiên trì đấu tranh PCTN, tiêu cực gắn với đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh về PCTN, tiêu cực hiện nay để “không thể, không dám, không muốn, không cần tham nhũng”. Đồng thời, “ khẩn trương rà soát, khắc phục những sơ hở, bất cập trong chính sách, pháp luật liên quan đến ngân hàng, tài chính, tự chủ của các đơn vị sự nghiệp công lập, chứng khoán, trái phiếu doanh nghiệp, quy hoạch xây dựng, đấu thầu, đấu giá, định giá,… và các vấn đề cụ thể mà các đoàn kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, các cơ quan điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án đã kiến nghị, đề xuất ban hành Chiến lược quốc gia về PCTN, tiêu cực đến năm 2030” và những năm tiếp theo. Các cấp ủy, tổ chức đảng, cơ quan chức năng chỉ đạo tăng cường kiểm tra, giám sát, thanh tra, kiểm toán, tập trung vào những lĩnh vực dễ phát sinh tham nhũng, tiêu cực, những vấn đề nổi cộm, bức xúc trong xã hội hiện nay, những lĩnh vực chuyên môn sâu, hoạt động có tính khép kín, bí mật; tiếp tục thực hiện nghiêm cơ chế phối hợp phát hiện, xử lý sai phạm trong quá trình kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, điều tra, truy tố, xét xử, thi hành án; khẩn trương hoàn thành thanh tra các chuyên đề theo chỉ đạo của Ban Chỉ đạo Trung ương về PCTN, tiêu cực trong tình hình mới./.

Chú thích:

 Nguyễn Phú Trọng: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Nhìn lại 10 năm qua; định ra phương hướng nhiệm vụ cho thời gian tới”; 

 Nguyễn Phú Trọng: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Nhìn lại 10 năm qua; định ra phương hướng nhiệm vụ cho thời gian tới”; 

 Nguyễn Phú Trọng: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Nhìn lại 10 năm qua; định ra phương hướng nhiệm vụ cho thời gian tới”; 

 Nguyễn Phú Trọng: “Đấu tranh phòng, chống tham nhũng, tiêu cực: Nhìn lại 10 năm qua; định ra phương hướng nhiệm vụ cho thời gian tới”; 

 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb. CTQG-ST, H. 2021, tr.92-93.

 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H.2021. tr.88,89.

 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb CTQG-ST, H. 2021, tr.173.

 Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII, tập I, Nxb. CTQG-ST, H. 2021, tr.96.

Tài liệu tham khảo

- Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 1, 5, 7, 15, Nxb CTQG, Hà Nội, 2011.

- Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XII, Nxb CTQG, Hà Nội, 2016.

- Tổng Bí thư, Chủ tịch nước Nguyễn Phú Trọng, Bài phát biểu về phòng, chống tham nhũng tại phiên họp thứ 16, Hà Nội, 2019.