Chè Trại Cài thuộc Xóm Cà Phê, Xã Minh Lập, Huyện Đồng Hỷ, Tỉnh Thái Nguyên

Chè Trại Cài có nguồn gốc từ vùng núi rừng Thái Nguyên, nơi có khí hậu ôn hòa, đất đai màu mỡ, rất thích hợp cho việc trồng chè. Cây chè đã có mặt trên đất Minh Lập từ rất lâu. Theo các tài liệu lịch sử, chè được đưa vào Việt Nam từ thế kỷ 17, còn nghe các cụ cao niên kể lại thì từ trước năm 1960 người dân ở các xóm Trại Cài, Sông Cầu, Tân Lập đã trồng chè để dùng và cung ứng nguyên liệu cho Nông trường Chè Sông Cầu.

Chè Trại Cài được biết đến với những đặc điểm riêng biệt, từ cách trồng, chăm sóc đến quy trình chế biến. Với thổ nhưỡng, khí hậu phù hợp, người dân lại có kinh nghiệm trồng chè nên chè ở đây có hương vị đặc trưng khó lẫn, đó là loại chè rất đậm, nịnh hương, uống xong rồi thứ hương rừng sắc núi ấy vẫn cứ lưu mãi nơi đầu lưỡi. Chè Trại Cài nổi bật với những búp chè non, xanh mướt, được thu hái vào mùa xuân. Những người sành chè đều cảm nhận được sự khác biệt riêng của chè Trại Cài: búp chè cứng, khi pha, hương thơm bốc lên đầy quyến rũ. Rót ra chén, nước sóng sánh màu mật ong thơm ngan ngát. Cầm chén chè nhấp một ngụm, đầu lưỡi chạm vào vị chát đậm, rồi chuyển sang vị ngọt và lan dần xuống cuống họng. Dư vị ngọt ngào sau đó như vẫn còn mãi. Đặc biệt, Chè Trại Cài còn được biết đến với khả năng giải khát, thanh lọc cơ thể và mang lại nhiều lợi ích cho sức khỏe. Đặc biệt hơn, chè Trại Cài Thái Nguyên pha đến lần thứ 3, thứ 4 mà màu nước vẫn sánh. Nhiều người thắc mắc vì sao chè Trại Cài lại có hương thơm, vị đượm quyến rũ như vậy, phải chăng do người dân nơi đây biết cách chế biến chè ngon?

Người dân xóm Cà Phê 1, xã Minh Lập (Đồng Hỷ) thu hái chè để chế biến sản phẩm (Ảnh: Báo Thái Nguyên)

Quy trình sản xuất Chè Trại Cài quả thực bao gồm nhiều bước công phu, từ việc chọn giống, trồng, chăm sóc đến thu hoạch và chế biến. Đầu tiên, người trồng chè phải lựa chọn giống chè phù hợp với điều kiện khí hậu và đất đai của vùng. Sau đó, trong quá trình chăm sóc, họ phải thường xuyên theo dõi và điều chỉnh các yếu tố như nước tưới, phân bón để đảm bảo cây chè phát triển tốt nhất. Nói về sản phẩm chè Trại Cài, ông Quách Văn Mai, Trưởng làng nghề chè Cà Phê 1 trả lời trên Báo Thái Nguyên cho biết: Tới kỳ thu hoạch, người dân thường hái chè vào ngày nắng, tránh ngày mưa để chè không bị nhạt và vẫn giữ được vị ngon, thời điểm thu hái tốt nhất là từ 8 giờ sáng đến 4 giờ chiều vì khi đó búp chè không bị ướt sương. Khi thu hoạch, những búp chè non sẽ được hái bằng tay, đảm bảo không làm dập nát và giữ nguyên chất lượng. Cũng theo ông Mai, khi hái chè cũng phải tuân thủ đúng cách hái “một tôm hai lá” để lấy được phần ngon nhất của búp chè. Tiếp theo, chè sẽ được chế biến qua các công đoạn như vò, lên men, sấy khô để tạo ra sản phẩm cuối cùng. Sau khi mang chè tươi về phải trải ra nền sạch trong thời gian khoảng 2-3 tiếng để chè thoáng, bay hết hơi nước, sau đó đưa vào sao sấy ngay, nếu để qua đêm khi búp chè đã héo, nhựa đã chảy thì dù có sao tẩm kiểu gì nước chè cũng vẫn bị đỏ. Đây là kinh nghiệm quý báu đã được những người làm chè trại cài Thái Nguyên đúc rút qua nhiều đời. Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm của người làm chè.

Chè Trại Cài không chỉ đơn thuần là một loại thức uống mà còn mang trong mình những giá trị văn hóa sâu sắc. Trong đời sống hàng ngày, chè thường được dùng trong các buổi tiếp khách, lễ hội, hay những dịp quan trọng của gia đình. Hương vị của chè gắn liền với những kỷ niệm, những câu chuyện của người dân nơi đây. Ngoài ra, Chè Trại Cài còn là một phần không thể thiếu trong các nghi lễ truyền thống của người dân tộc thiểu số tại Thái Nguyên. Họ tin rằng, việc thưởng thức chè không chỉ giúp gắn kết tình cảm gia đình mà còn mang lại may mắn, tài lộc cho gia đình.

(Khách du lịch tới Thái Nguyên trải nghiệm sản phẩm Chè Trại Cài)

Trong bối cảnh hội nhập và phát triển, Chè Trại Cài đã có những bước tiến đáng kể trong việc quảng bá và tiêu thụ sản phẩm. Đến nay 2016, toàn xã Minh Lập có 4 làng nghề chè truyền thống được Ủy ban nhân dân tỉnh công nhận: Làng nghề chè Trại Cài , Sông Cầu, Cà phê 1 và Cà Phê 2. Nhiều thương hiệu chè Trại Cài đã được xây dựng và phát triển, không chỉ phục vụ thị trường nội địa mà còn xuất khẩu ra nước ngoài. Các sản phẩm chè Trại Cài ngày càng được cải tiến về chất lượng, bao bì và mẫu mã, đáp ứng nhu cầu ngày càng cao của người tiêu dùng.

Chè Trại Cài Thái Nguyên không chỉ là một loại trà ngon mà còn là một phần quan trọng trong văn hóa và đời sống của người dân tại xã Minh Lập. Với hương vị đặc trưng và quy trình sản xuất công phu, Chè Trại Cài xứng đáng được biết đến và yêu thích hơn nữa. Hy vọng rằng, trong tương lai, Chè Trại Cài sẽ tiếp tục phát triển và khẳng định vị thế của mình trên thị trường trà Việt Nam nói riêng và thế giới nói chung.

Sản phẩm chè Trại Cài Thái Nguyên được đóng gói với bao bì sang trọng (Ảnh: Sưu tầm)